Nikolay Nazarov: “ABŞ bu müharibədə oyun qaydalarını dəyişməyə kömək edə biləcək tərəfdaşdır”
Ukraynalı politoloq Nikolay Nazarov AYNA-ya müsahibəsində ölkəsində yaşanan müharibədən danışıb.
- İndi Rusiya tələsik şəkildə işğal etdiyi yeni ərazilərdə referendum keçirməyə hazırlaşır. Ukrayna buna necə cavab verəcək? Axı Rusiya bu əraziləri özününkü kimi tanıyandan sonra vəziyyət dəyişə bilər.
- Yayın əvvəlində Rusiya Federasiyası Ukraynanın işğal olunmuş ərazilərində referendumların keçirilməsinə hazırlaşmaq üçün icazə verdi, lakin o zaman onlar açıq şəkildə böyük əraziləri - bütün Xerson və Zaporojye vilayətlərini ələ keçirəcəklərini gözləyirdilər. Lakin hücumun dinamikası, xüsusilə, Ukraynaya silah tədarükü hesabına səngidi. Bu gün biz Rusiya Federasiyasının sentyabrın 11-də işğal olunmuş ərazilərində referendum keçirməyi planlaşdırdığını eşidirik. Amma rusiyalı blogerlər qeyd edirlər ki, işğal administrasiyalarının çox zəif təşkilatçılığı səbəbindən bu, çox güman ki, mümkün deyil, sadəcə olaraq, səsvermə prosesini hazırlaya bilmirlər. Buna görə də sentyabrda çox güman ki, referendumlar olmayacaq və ya Rusiya Federasiyasının az-çox etibarlı şəkildə nəzarət etdiyi və nisbi təhlükəsizliyi təmin edə bildiyi ərazilərdə (Luqansk vilayətində) keçiriləcək.
Ukrayna Prezidenti Zelenski Ukraynada referendum keçirməklə Rusiya Federasiyasının danışıqlar imkanını bağlayacağını bildirib və mahiyyətcə Ukraynanı işğal etməyə gəldiyini təsdiqləyib. Müvafiq olaraq, Ukrayna öz ərazisində qeyri-qanuni referendumların keçirilməməsi üçün hər şeyi edəcək və əgər onlar keçirilərsə, şübhəsiz ki, onların nəticələrini tanımayacaq və Rusiya Federasiyasına qarşı növbəti sanksiyalar və təzyiqlərə çağıracaq.
- Bir çox ukraynalı ekspertlər qeyd edirlər ki, Ukrayna Silahlı Qüvvələri tezliklə Xerson istiqamətində əks-hücuma keçəcək. Kiyev belə genişmiqyaslı əməliyyat keçirməyə hazırdırmı? Lazım olan silahları Qərbdən alıbmı?
- Ukraynanın cənubunda geniş mənada əks-hücum əməliyyatı artıq aparılır. Artıq hərbçilərin qeyd etdiyi kimi, Ukraynada belə bir əməliyyat keçirmək üçün hələlik kifayət qədər silah yoxdur - böyük itkilər olacaq. İndi Ukrayna Silahlı Qüvvələri Krımdakı anbarlara və aerodromlara hücumlarla gələcək döyüşün konturlarını formalaşdırır. İdeal vəziyyət odur ki, düşmən maddi-texniki cəhətdən təmin edə bilməyəcəyindən (Zmeyinı adasının nümunəsi ilə) cənubdakı mövqelərini tərk etmək məcburiyyətində qalacaq. Hesab edirəm ki, bu, çoxlu sayda Ukrayna əsgərinin həyatını xilas edəcək prioritet ssenaridir. Amma əminəm ki, düşmən “xoşməramlı jest”i həyata keçirməkdən imtina edərsə, hücum hərəkətləri ilə bağlı başqa ssenarilər də var.
- Söhbət Qərbdən getmişkən... Biz ayrı-ayrı Avropa İttifaqı (Aİ) üzvlərinin, o cümlədən Almaniyanın qeyri-müəyyən siyasətini görürük. Necə düşünürsünüz, Ukraynanı kifayət qədər ağır texnika ilə təmin etmək üçün nəyi gözləyirlər?
- Aİ ölkələrinin bu müharibədə müxtəlif maraqlarının olduğunu, xüsusən də Almaniyanın müharibədən əvvəl Rusiya Federasiyasında əhəmiyyətli enerji və iqtisadi maraqlarının olduğunu artıq bir şəkildə müzakirə etmişik. Buna baxmayaraq, qeyd edim ki, Almaniya hələ də Ukraynaya hərbi texnika ötürür: “Mars II” reaktiv raket sistemləri, “Panzerhaubitze 2000” özüyeriyən silahları, “Gepard” zenit tankları və “IRIS-T” zenit qurğularının çatdırılması da yaxında - sentyabrda gözlənilir. Bugünlərdə Almaniyanın Ukraynadakı səfiri Feldhusen müsahibəsində açıq şəkildə bildirdi ki, Almaniya öz öhdəliklərinə sadiqdir və söz verdiyi bütün silahları Ukraynaya verəcək.
Qeyd etmək lazımdır ki, almanlar hərbi texnikanı çox məhdud miqdarda ötürür, lakin bu, onların 1945-ci ildən sonra silahlanmanın kəskin azalması və 21-ci əsrdə müharibəyə hazır olmaması ilə izah edilə bilər. Problem Almaniyanın və ya digər Aİ ölkələrinin Ukraynaya silah ötürmək istəməməsində deyil, onların kifayət qədər silahının olmamasındadır. Əllərində olan hər şeyi təhvil verə bilməzlər. Çünki son onilliklər ərzində kütləvi şəkildə silahlanan və eyni zamanda yüksək dəqiqlikli silahlara arxalanan ABŞ bu müharibədə həqiqətən də oyun qaydalarını dəyişməyə kömək edə biləcək tərəfdaşdır. Düşmənin maddi-texniki təchizatına və nəzarətinə ciddi zərbə vuran və bununla da döyüş meydanında onların irəliləyişini dayandıran yüksək dəqiqliyə malik HIMARS MLRS yaxşı nümunədir.
- Bu arada, “Lend-liz” aktı niyə hələ də işə başlamayıb?
- “Lend-liz” payızda tam fəaliyyət göstərməlidir. Amerikalıların mövqeyi ondan ibarətdir ki, əvvəlcə Ukraynaya pulunu qaytarmalı olmayan silahları versin, ancaq bundan sonra “Lend-liz” qanununa uyğun olaraq, digər silahları versinlər. Hazırda ABŞ-ın bütün hərbi dəstəyi Konqres tərəfindən Ukraynaya suverenlik və ərazi bütövlüyü uğrunda mübarizədə kömək etmək üçün ayrılmış büdcəyə əsasən həyata keçirilir. Sentyabrın sonuna qədər ABŞ artıq ayrılmış maliyyə çərçivəsində silah və sursat köçürməli və bundan sonra “Lend-liz” çərçivəsində hərbi yardımın göstərilməsinə davam etməlidir. Qeyd edim ki, “Lend-liz” qanununa əsasən, Birləşmiş Ştatlar sadələşdirilmiş prosedur üzrə Ukraynaya hərbi texnika/avadanlığı borc verə və ya icarəyə verə bilər.