Və ya hansı tərəfdə olmaq istəyirsiniz: demokratiya və azadlıq tərəfində, yoxsa zülm və təbliğat tərəfində?
Moldova Respublikasının Prezidenti Maya Sandu hesab edir ki, Rusiya Ukraynaya qarşı müharibədə uğur qazansaydı, Moldova çox güman ki, azad dövlət kimi mövcudluğunu dayandırardı. O deyib ki, Rusiya Federasiyasının Ukraynaya qarşı müharibəsi onun dövlətini və ukraynalıları bir millət kimi məhv etmək məqsədi daşıyır.
“Rusiya SSRİ-nin tərkibində olan dövlətlər üzərində nəzarəti bərpa etməyə çalışır. Rusiyanın müharibəsi Ukraynanın suveren dövlət, Ukrayna xalqının isə bir millət kimi varlığına son qoymaq məqsədi daşıyır. Əgər Rusiya uğur qazansa, Moldovanın azad dövlət kimi mövcudluğuna son qoyacaq. Bu gün Rusiya keçmiş Sovet İttifaqı, o vaxtlar Mərkəzi və Şərqi Avropa dövlətlərinə nəzarət etdiyi kimi dövlətlərə nəzarət etmək istəyir. Bəhanələr, ideologiya və tarixi şərait dəyişir, lakin kobud gücün mahiyyəti dəyişməz qalır”, - deyə Sandu Praqada (Çexiya) keçirilən 27-ci Forum 2000 konfransının plenar iclasında bildirib.
Qeyd edib ki, regionun əksər ölkələri bu prosesdən kənarda qala bilməz: “Onların gələcək onilliklərdə gələcəyini müəyyən edəcək seçim etmək lazımdır. Hansı tərəfdə olmaq istəyirsiniz? Demokratiya və azadlıq tərəfində, yoxsa zülm və təbliğat tərəfində? Moldova Respublikası üçün demokratiya həm sivilizasiya, həm də ekzistensial seçimdir, çünki Moldova xalqı uzun müddət səsvermə hüququndan məhrum edilib. Uzun müddət biz moldovalılara özümüz olmaq icazəsi verilməyib. Amma azad xalqlar öz ləyaqətini daha güclü dövlət qarşısında belə, qurban vermirlər. Moldova da bunu etməyib. Ukraynanı özünə tabe etmək üçün ədalətsiz və əsassız müharibə heç bir şübhə yeri qoymur. Əgər uğursuz olsaq, biz Rusiyanın keçmiş təsir dairəsinə düşəcək, hər an işğala açıq olacağıq”.
Moldova rəhbəri bugünkü Rusiyaya münasibətdə tamamilə birmənalı mövqe nümayiş etdirir. Daha maraqlısı odur ki, Moskvanın Moldovada mövqeləri nə dərəcədə güclüdür? Orada nə qədər təsir agenti qalıb, hansısa strukturlar Moldova dövlətçiliyinə qarşı təxribatçı fəaliyyətlər həyata keçirməyə çalışır? Dnestryanı problemin həll olunmamış qalmasına və Kişinyovun Qaqauz muxtariyyəti ilə qeyri-müəyyən münasibətlərinə baxmayaraq, təhdidlər nə dərəcədə güclüdür?
Moldova Respublikasının keçmiş ədliyyə naziri, Avropa Şurası Venesiya Komissiyasının keçmiş üzvü Aleksandru Tenase baş verənlərlə bağlı fikirlərini AYNA ilə bölüşüb:
“Rusiyanın keçmiş sovet imperiyasının tərkibində olmuş ölkələrlə bağlı siyasəti müxtəlif geosiyasi şəraitdən asılı olaraq dəyişir, lakin bu siyasətin mahiyyəti dəyişməz olaraq qalır. Prezident Putin televiziya monoloqları zamanı müxtəlif dövrlərdə işğal olunmuş müxtəlif xalqların SSRİ-dən “qanunsuz” ayrılması ilə bağlı öz mövqeyini dəfələrlə aydın şəkildə ifadə edib. Bu, keçmiş Sovet İttifaqı daxilində imperiyanın bərpası üçün aydın strateji kursdan xəbər verir.
Qısa müddətdə Kreml bir növ neokolonial nəzarəti yenidən yaradaraq, keçmiş sovet respublikaları üzərində təsir hüququnu tanımağa çalışır. Bu ölkələr öz daxili və xarici siyasətlərini müstəqil müəyyən etmək üçün suveren hüququndan məhrum edilməlidir. Aİ və ya NATO-ya üzvlük kimi məsələlər Kreml üçün apriori qəbuledilməzdir.
Bu məqsədə çatmaq üçün Kreml 1992-ci ildə Moldovada, 2008-ci ildə Gürcüstanda və 2014-cü ildə Ukraynada baş verdiyi kimi, sadiq marionet korrupsioner rejimlərin qurulmasından tutmuş real müharibələrin başlanmasına qədər müxtəlif vasitələrdən istifadə edir. Bu kontekstdə Prezidentimizin Ukraynadakı müharibənin nəticəsi ilə bağlı mövqeyi aydın və tamamilə ağlabatandır.
Ukraynada hərbi əməliyyatlar başlayanda Rusiya ya Medvedçukun, ya da qaçaq keçmiş prezident Yanukoviçin başçılıq etdiyi marionet hökumət qurmağa, sonra isə Kiyevdə qanuni hökuməti güc yolu ilə devirməyə, Ukraynada bir növ belarusizasiya etməyə çalışıb. Əgər belə bir plan uğurlu olarsa, bu, dolayısı ilə Kişinyovda qanuni hökumətin devrilməsinə və sonradan ölkəmizin “Dnestryanılaşma”sına başlanılmasına gətirib çıxara bilər.
Qeyd edim ki, Rusiya işğalçı qüvvələrinin Odessanı bombaladığı dövrdə Kişinyovda Moskvanın marioneti rolunu oynayan sosialistlərin lideri İqor Dodon açıq şəkildə “bizimkilər yaxındır” demişdi. Güman etmək olar ki, “aşağı sosial məsuliyyətli” bu siyasətçiyə Kreml Moldovada Medvedçuk və ya Yanukoviç rolunu həvalə edib.
Lakin Kiyev yaxınlığındakı blitskrieg uğursuzluqla nəticələnəndən sonra Kreml ölkələrimizə qarşı taktikasını dəyişdi. Putin mümkün qədər çox ukraynalı öldürmək və bu ölkədə məhv edilə bilən hər şeyi məhv etmək istəyir. Rusiya Ukraynanı normal həyat üçün yararsız əraziyə çevirmək istəyir.
Moldovada strategiya bir qədər fərqlidir. Burada Rusiya ictimai rəyin təbliği və manipulyasiyasından tutmuş Kişinyovda avropapərəst hökuməti devirmək üçün siyasi proseslərə böyük həcmdə kölgə maliyyəsi tökməklə, bütün mövcud resurslardan istifadə edərək hibrid müharibə aparır. Kişinyov Moldovanın taleyinin Ukraynadakı cəbhələrdə hadisələrin inkişafından nə dərəcədə asılı olduğunu tam bilir.
Ona görə də bizim prezidentimiz xanım Sandu Rusiyanın Ukraynaya təcavüzü ilə bağlı aydın və birmənalı mövqe tutub. Qeyd edək ki, ictimai sorğulara əsasən, ölkəmizin vətəndaşlarının əksəriyyəti bu məsələdə prezidentin mövqeyini dəstəkləyir.
Biz etiraf etməliyik ki, Rusiyanın Moldovada ənənəvi olaraq mühüm təsir alətləri olub və hələ də var. Söhbət Rusiyanın nəzarət etdiyi və maliyyələşdirdiyi bir sıra siyasi partiyalardan gedir. Moldovada Rusiyanın təsirinin digər mühüm vasitəsi Moldova Metropoliti kimi tanınan Rus Pravoslav Kilsəsinin Moldova Respublikasındakı filialıdır. Üçüncü təsir elementi Moldova Respublikasının şərq bölgələrində, Dnestr çayının sol sahilində yerləşən hərbi və mülki işğal strukturlarıdır.
Bundan əlavə, prezident Sandu hakimiyyətə gəldikdən sonra Moskva Qaqauz muxtariyyətində separatçı əhval-ruhiyyəni gücləndirib, lakin orada real separatizm təhlükəsi yoxdur. Moskva bu vasitələrdən real təhdidlər yaratmaqdan daha çox şantaj və sabitliyi pozmaq üçün istifadə edir.
Rusiya Ukrayna cəbhəsində heç bir irəliləyiş əldə etməsə də, Moldovada vəziyyəti qızışdırmaq cəhdinin uğur şansı az görünür. Bir tərəfdən əhalinin əksəriyyəti bu məsələdə hökuməti dəstəkləyir. Digər tərəfdən, real təhlükələr yaranarsa, Kişinyov Kiyevə daha da yaxınlaşacaq və belə bir vəziyyətdən bütün mümkün nəticələr yaranacaq.