Bütün bunlar azərbaycanlıların hələ də öz bölgələrinə qayıda bilməmələri fonunda baş verir
İki gündən sonra Azərbaycan, Rusiya və Ermənistan liderləri tərəfindən, Dağlıq Qarabağla bağlı üçtərəfli bəyanatın imzalanmasından düz iki ay keçəcək. Buna əsasən, Ermənistan Azərbaycanın işğal olunmuş ərazilərinin bir hissəsini - Ağdam rayonunu, Kəlbəcər rayonunu, Laçın bölgəsini və Qazax rayonunun kəndlərini geri qaytarır, qoşunlarını Dağlıq Qarabağdan çıxarır və burada söhbət yalnız Ermənistanın silahlı qüvvələrindən getmir.
Sazişin 4-cü bəndində deyilir ki, Rusiya Federasiyasının sülhməramlı kontingentinin paralel yerləşdirilməsi ilə yanaşı, “Ermənistan silahlı qüvvələri”nin çıxarılması barədə məsələ dəqiq qeyd edilib. Bu, Qarabağ, “özünümüdafiə” və ya “partizan” adlandırılanlar da daxil olmaqla, BÜTÜN silahlı qüvvələrin geri çəkilməsini təmin edir. Bu, birincisi. Bundan əlavə, müqavilə qaçqınların həm Dağlıq Qarabağa, həm də bitişik ərazilərə tədricən qayıtmasını təmin edir.
Əslində, təxminən iki aydan sonra nə baş verir. Rusiya Müdafiə Nazirliyi, erməni mediası və qondarma “DQR” və ya “Artsax”ın hələ də fəaliyyət göstərən (?!) “rəhbərliyi” hər gün ermənilərin geri qayıtması barədə məlumat verir və bəzi təxminlərə görə, onların sayı 50 min nəfəri keçib. Başqa bir sual budur: həmin ərazilərdə dünyanın hansı bölgələrindən gələn ermənilər məskunlaşır? Azərbaycan tərəfi hələ də Dağlıq Qarabağa giriş-çıxış üzərində nəzarəti həyata keçirə bilmir və gömrük və sərhəd məntəqələri olmadığı halda, bu məsələdə Rusiya tərəfinə etibar etməyə məcburdur.
Razılaşmanın 7-ci bəndinə görə, “Məcburi köçkünlər və qaçqınlar Dağlıq Qarabağ ərazisinə və bitişik ərazilərə BMT-nin Qaçqınlar üzrə Ali Komissarlığının nəzarəti altında qayıdırlar”. Ancaq Qarabağda hələ də BMT qüvvələri yoxdur.
Lakin indi söhbət heç bundan da getmir. Söhbət Dağlıq Qarabağın ermənilər tərəfindən nəzarətsiz olaraq Azərbaycan ərazisindəki kütləvi məskunlaşmasından gedir. Və bütün sülh qanunlarına görə, silahlarını çoxdan yerə qoyub Azərbaycan tərəfinə təslim olmalı olan separatçı rejim, Rusiya sülhməramlı missiyasının əlverişli münasibəti ilə orada “sosial inqilab” elan etdi. Buna “seksual inqilab” da demək olar. Bütün geri dönənlərə (?!) mənzil, birdəfəlik ödəmələr, kommunal xərclərdən azad olma ilə yanaşı, doğum sayının artması da maddi cəhətdən həvəsləndirilir.
2021-ci ildən etibarən Dağlıq Qarabağda birdəfəlik doğuş müavinətləri iki dəfə artacaq. İndi hər bir uşağın doğuşu üçün müavinət 300 min dram (təqribən 575 dollar və ya 977 manat) olaraq təyin olunur, əgər valideynlərdən biri əlildirsə, onda bu məbləğ 1000 dollar və ya 1700 manat olacaq, əlavə olaraq, anaya hər uşaq üçün aylıq 50 dollar və ya 85 manat pul ödəniəcək. Həm də hər ailəyə həftəlik 5 kq ərzaq veriləcək.
Yəni, nəzarətsiz tələsik məskunlaşdırılan Dağlıq Qarabağın demoqrafik mənzərəsini dəyişdirmək və doğum nisbətini artırmaq üçün böyük bir proqrama start verildi. Bu, əvvəllər erməni işğalı altındakı bütün ərazilərin minalanması, yolların, kommunikasiyaların, normal mənzillərin olmaması səbəbindən azərbaycanlıların hələ də öz bölgələrinə qayıda bilməməsi fonunda baş verir. Dağıdılan ərazilərin bərpası prosesi davam edən müddətdə, Qarabağdakı ermənilərin sayı 150-200 min nəfərə çatacaq.
Bütün bunlar böyük, olduqca iri məbləğdə maliyyə tələb edir. Dünyadakı bütün ermənilər tərəfindən Dağlıq Qarabağın yeni “fəthinə” kim sponsorluq edir? Müharibədə tam məğlub olaraq, özünü belə, dolandıra bilməyən Ermənistan, yoxsa marafonlarda toplanan az miqdarda xarici yardımlara möhtac olan Dağlıq Qarabağın separatçı rejimi? Hər hansı bir sualın cavabını “bu, kimə sərf edir?” müstəvisində axtarmaq lazımdır. Sual ritorikdir...