Rusiyanın “qaz kamerası”na qarşı çıxacağıq: Kreml İtaliyada Azərbaycan qazına qarşı da eyni şəkildə hərəkət etdi
Polşanın ən böyük müxalifət partiyasının rəhbəri, Avropa Şurasının keçmiş sədri (Avropa Birliyinin eks-prezidenti) Donald Tusk, "Şimal axını 2" qaz kəmərinin tamamlanmasını Almaniyanın eqoistliyi səbəbindən bağışlanmaz bir səhv adlandırdı.
Ötən cümə günü Qazprom "Şimal axını 2" qaz kəmərinin tikintisinin tam başa çatdığını açıqladı.
"Düşünürəm ki, bu bir səhvdir və bağışlanmaz bir səhvdir, çünki bunun çox ciddi nəticələri olacaq", - TVN24 müsahibəsində Tusk dedi.
Maraqlıdır, bu boru kəmərinin tezliklə işə salınmasının hansı mənfi nəticələri olacaq, yəni Avropanın keçmiş rəhbəri nədən danışır? Ümumiyyətlə, potensial qurban olaraq bu qaz kəmərinin yaranmasından ən çox əziyyət çəkən ölkə kimi Ukraynanın adı çəkilir. Həm də Şərqi Avropanın bir neçə başqa ölkəsi. Bu zərər necə ifadə ediləcək? Və bu vəziyyətdə Rusiya beynəlxalq hüquq baxımından nə qədər pozucudur? Yəni, kiminsə, məsələn, beynəlxalq məhkəmələr vasitəsilə bu borunun işə salınmasına müqavimət göstərmək imkanı varmı?
Ukraynanın tanınmış mütəxəssisləri "Ayna" nın bu suallarını cavablandırıblar.
Yaroslav Bojko, “Doktrina” Siyasi Araşdırmalar Mərkəzinin rəhbəri:
- İndi, əslində, kəmərin işə salınması üçün hem bir maneə qalmayıb - ABŞ -ın sanksiyalarının qaldırılması bu yolda son amil idi.
Ən vacib məsələ qaz kəmərinin özünün AB tərəfindən tənzimlənməsidir, çünki Rusiya Federasiyası AB -nin Üçüncü Enerji Paketində yazılmış qaydalara riayət etmək istəmir. Ukraynada ən kəskin mövzu Rusiya Federasiyasının təcavüzkar hərəkətlərinin Ukrayna üzərindən qaz nəqlindən asılılığının qorunub saxlanılmasıdır. Əvvəllər Ukraynada belə hesab ediliridi ki, içərisində Rusiya qazı olan qaz kəmərinin varlığı Moskvanın bütün sərhəd xətti boyunca genişmiqyaslı təcavüzünü istisna edən əsas faktordur.
İndi Ukraynanın təhlükəsizlik zəmanətlərinin nə qədər zərər gördüyünə dair dəqiq bir fikir yoxdur, çünki Almaniya ilə Rusiya Federasiyası arasındakı razılaşmaların yekun nəticələri açıqlanmır. Bununla belə, proqnozlaşdıra bilərik ki, bu vəziyyətdə Ukraynada sabitliyin qorunmasında ən çox Almaniya maraqlıdır: axı, Ukrayna qaz kəməri mahiyyətcə ehtiyat kəməri kimi nəzərdə tutulub və ən azı onu bu statusda saxlamaq istəyirlər. Bu kəmərlə qaz nəqlinin ləğv edilməsi onu tamamilə yararsız hala salacaq və bu da ən azı Berlin üçün riskləri artıracaq.
Mixail Qonçar, XXI Strateji Qlobal Araşdırmalar Mərkəzinin prezidenti, “Qara Dəniz Təhlükəsizliyi” jurnalının baş redaktoru:
- Söhbət tək Nord Stream 2 -dən getmir. Bu layihə, Ukrayna, Slovakiya və Polşadan keçən ənənəvi marşrutlar da daxil olmaqla, Baltik və Qara dəniz arasındakı bütün tranzit məkanını keçərək, tranzitsiz qaz ötürmə sistemlərinin qurulmasını hədəfləyən 20 illik proqramı tamamlayır.
Ümumilikdə, Qazprom 4 iki xəttli qaz boru kəməri layihəsi həyata keçirdi: Mavi Axın və Türk axını Qara dənizdən, SP1 və SP2 Baltik dənizi vasitəsilə. Bu boru kəmərlərinin ümumi tutumu ildə təxminən 160 milyard kubmetrdir. Bu, nominal olaraq keçiriciliyi ildə 146 milyard kubmetr olan Ukrayna qaz ötürmə sisteminin tranzit qabiliyyətini üstələyir.
2011 -ci ildən etibarən Qazprom-un de -fakto və de -yure bir hissəsinə çevirilən Belarus qaz nəqli sisteminin imkanları, həmçinin Yamal – Avropa xəttinin də nəzərə alsaq, Rusiya şərqdən Aİ -yə qaz tədarükündə 100 faiz inhisara sahib bir dövlət kimi və Aİ -yə qaz ixracatında ən böyük paya – 41%, sahib olan monopolist kimi qazın həcmi, marşrutları və buna görə də bazarda qiymətləri manipulyasiya etmək imkanı əldə edir.
Bunun son aylarda necə edildiyini gördük - Avropada spot qaz qiymətləri görünməmiş həddə çatdı - 1000 kubmetr üçün 700 dollardan çox və artmaqda davam edir. AB -də qaz anbarları kifayət qədər doldurulmamışdır - 70%. Adətən bu zaman onların dolma faizi 90% olurdu. Qazprom, yeraltı qaz anbarlarına vurulan qazın həcmini maksimum dərəcədə artırdı və AB -dəki anbarlara vurulmanı isə minimuma endirdi.
Qazprom rəhbəri A. Millerin "daxili, Rusiya bazarında, Avropa bazarında və Asiya bazarında hər hansı bir tələbatı ödəyə bilərik" ifadələrinin qiyməti indi açıq şəkildə görünür. Bəlkə də edə bilərlər, amma buna ehtiyac olmadığını düşünürlər. Çünki əsl məqsəd AB -ni şantaj edərək, həm SP -1, həm də SP2 qaz kəmərlərinin işləməsinə dair bütün qanunvericilik məhdudiyyətlərini aradan qaldırmağa məcbur etməkdir. Və nəzərə alaq ki, SP-2 hələ istifadəyə verilməyib. Onun istismara verilməsi və istifadəsinə qoyulan məhdudiyyətlərin ləğv edilməsi ilə (əgər belə olarsa), heç bir şübhə yoxdur ki, manipulyasiya yolu ilə Qazprom, bazar payını azaldaraq digər təchizatçıları Avropadan sıxışdırmağa başlayacaq.
Qeyd etmək lazımdır ki, eyni zamanda Rusiya Almaniyaya Yamaldan LNG (mayeləşdirilmiş qaz) almağı təklif etməyə başlayır. Yəni Rusiya təbliğatı baxımından Avropada Amerika LNG qazı pisdir, Yamal LNG isə yaxşıdır. Yeri gəlmişkən, Rusiya İtaliyadakı Azərbaycan qazına qarşı TANAP -dan verilən TAP qaz kəmərinin tikintisinə qarşı kampaniya başladıqda da, eyni şəkildə hərəkət etdi.
Bu səbəbdən Polşa və Baltikyanı ölkələr, Qazpromun bir neçə ortaq şirkəti və bir qrup korrupsiyalaşmış Avropa siyasətçisi ilə birlikdə gələcəkdə "qaz kamerasına" çevrilə biləcək bir Rus "qaz gettosu" yaratmasına qarşı çıxırlar. Qeyd etmək lazımdır ki, AB enerji qanunu "Qazprom" un tərəfində deyil. Polşa, mövcud SP-1 kontekstində Lüksemburqdakı AB Ədalət Məhkəməsində Almaniyaya qarşı işi uğurla qazandı. Buna görə də nə Varşava, nə də Kiyev Putinin Avropadakı qaz axınlarına və korrupsiyaya qarşı mübarizəni dayandırmayacaq.
Qarşıdakı qış kimin qazanacağını göstərəcək: AB qanunlarının gücü və ya Qazpromdan gələn qaz "lomu”nun gücü.
Rauf Orucov