Moskvadan Bakıya şirin təklif və arxasında acı aqibət

Siyasət

26.05.2023 - 13:54

Yenə də Azərbaycanı bataqlığa sürükləməyə çalışırlar

Görünür, növbəti dəfə Azərbaycanı Kremlin nəzarətində olan assosiasiyalardan birinə cəlb etməyə çalışırlar. Belə ki, “Rusiya tərəfi Azərbaycan ilə Avrasiya İqtisadi İttifaqı (Aİİ) arasında əməkdaşlığın inkişafı üçün əhəmiyyətli potensiala malikdir”, - deyə Rusiya Federasiyası Baş nazirinin müavini Aleksey Overçuk “Rusiya - İslam Dünyası: KazanForum” XIV Beynəlxalq İqtisadi Forumunda bildirib.

"Azərbaycanın unikal coğrafi mövqeyini, iqtisadiyyatının strukturunu, xarici ticarətini, milli inkişaf planlarını nəzərə alaraq, biz burada Azərbaycan Respublikası ilə Avrasiya İqtisadi İttifaqı arasında əməkdaşlığın inkişafı üçün yaxşı potensial görürük", - deyə TASS Overçukdan sitat gətirir.

Onun sözlərinə görə, bu gün Azərbaycanda Aİİ-də görülən işlərə çox ciddi maraq var və ekspertlər səviyyəsində dialoq var: “Biz bunu həqiqətən yüksək qiymətləndiririk. Şimal-Cənub nəqliyyat və logistika dəhlizinin yaradılması üzrə qarşılıqlı fəaliyyətimiz fonunda təkcə bu deyil, ölkələrimizin gömrük sərhədinin İran və Türkiyə sərhədinə çıxarılması həm Azərbaycan, həm də Aİİ üzv dövlətlərinin özləri üçün açıq-aşkar iqtisadi faydalı olardı”.

Maraqlı fikirlər qatarıdır. Yəni Overçuka Rusiya gömrükçülərinin İran və Türkiyə ilə sərhədlərimizə buraxılması normal görünür.

Maraqlıdır, Rusiyanın ən yaxın qonşularından birinə qarşı davam edən təcavüzü kontekstində digər ən yaxın qonşunun onunla və ya onun nəzarətində olan Aİİ ilə əməkdaşlığı gücləndirməyə çalışmasını özü üçün normal hesab edəcəyini düşünməyə nə imkan verir? Yəni, aydındır ki, indiki reallıqlar şəraitində Rusiyanın qonşu Ukraynaya qarşı etdiyini görən digər qonşu dövlətlər onunla hər hansı sıx təmasda olmaqdan çəkinəcək və Aİİ, KTMT, Gömrük İttifaqı kimi təşkilatlar yaxın gələcəkdə ən yaxşı halda yalnız kağız üzərində qalaraq, hər hansı praktik məzmununu itirəcək.

Və Aİİ-də ən azı bəzi real faydalı məzmun varmı? Maraqlıdır, niyə Azərbaycanı ora sürükləməyə çalışırlar? Ölkəmiz birdən-birə bu assosiasiyanın tərkibinə daxil olasa, hansı nəticələrlə üzləşə bilər, beynəlxalq ictimaiyyətin münasibəti necə ola bilər? Axı, Aİİ mövcud olduğu illər ərzində heç kimə nəzərəçarpacaq iqtisadi səmərə verməsə də, lap əvvəldən indiki Kreml rejimini dəstəkləyən ölkələrin bir növ siyasi birliyi rolunu açıq şəkildə oynayıb.

AYNA mövzunu tanınmış əcnəbi ekspertlərlə müzakirə edib.

Ukraynalı beynəlxalq iqtisadçı, “İqtisadi Diskussiya Klubu” İctimai Şurasının üzvü İqor Qarbaruk:

“Rusiya Federasiyasının Ukraynaya qarşı hərbi təcavüzünün nəticəsi onun tətbiq edilən sanksiyaların sayına görə dünyada birinci yerə çıxması olub. Bu göstəricilərə görə Rusiya Şimali Koreya, İran, Suriya kimi totalitar dövlətləri çox qabaqlayır. Təcavüzkar ölkədə praktiki olaraq heç bir sənaye sahəsi qalmayıb ki, bu sanksiyaların təsirinə məruz qalmasın. Aviasiya, avtomobil sənayesi, nəqliyyat, texnologiya, maliyyə sektoru, enerji ticarəti və bir çox digər Rusiya sənayesi sabit sistemli eniş göstərir. Tətbiqi artıq fəal müzakirə olunan digər son dərəcə zəruri və ən çox gözlənilən sanksiya Rusiyanın nüvə sənayesinə və bilavasitə “Rosatom” korporasiyasına qarşı sanksiyalar olacaq.

Bununla yanaşı, Rusiya hökuməti beynəlxalq sanksiyalar siyasətində boşluq tapmaq cəhdlərini buraxmır. Onlar üçün partnyorlar müəyyən sayda ölkə, biznes korporasiyaları və fərdi iş adamlarıdır ki, onlar üçün mənfəət susuzluğu və təcavüzkar ölkə ilə ticarəti artırmaq imkanı ölməkdə davam edən ukraynalıların demokratik dəyərlərindən və həyatından daha vacibdir. Rusiya ilə ticarət dövriyyəsini kəskin şəkildə artıran ölkələrin siyahısı hamıya məlumdur.

Bundan əlavə, son vaxtlar Rusiyaya tətbiq edilmiş sanksiyalardan yan keçməyə birbaşa və ya dolayısı ilə kömək edən vicdansız “vasitəçilər”, şirkət və şəxslərə qarşı “ikinci dərəcəli sanksiyalar”ın tətbiqi məsələsi fəal şəkildə müzakirə olunur. Söhbət Rusiyaya hərbi sənaye kompleksinin ehtiyacları üçün qadağan olunmuş mallar və ya komponentlərin ticarətindən gedir. İkinci dərəcəli sanksiyalar tətbiq olunan kimi, tətbiq edilən qadağalardan yan keçməyin yollarını tapmaq xeyli çətinləşəcək.

Məhz buna görə də Rusiya hökuməti artıq ağlabatan bəhanə ilə beynəlxalq sanksiyalar siyasətini aradan qaldırmaq üçün yeni imkanlar yaratmağa və yeni qaçaqmalçılıq dəhlizləri təşkil etməyə çalışır. Məsələn, “paralel idxal”ın təşkili üçün mümkün platformalardan biri Ermənistan, Belarus, Qazaxıstan və Qırğızıstanın da daxil olduğu, Rusiyanın nəzarətində olan Avrasiya İqtisadi İttifaqı ola bilər.

Aİİ-nin prinsiplərindən biri "koordinasiya edilmiş, əlaqələndirilmiş və ya vahid iqtisadi siyasət" aparmaqdır. Müvafiq olaraq, bu birliyə yeni üzv daxil olmaq qərarına gələrsə, səs çoxluğu ilə qəbul edilən qərarlara əməl etməli olacaq. Bu qərarların nə olacağını, ən əsası isə bu qərarların hansı mənfi nəticələrinin ola biləcəyini təsəvvür etmək mümkün deyil. Kremlin bu ittifaqdakı çəkisini və təsirini nəzərə alsaq, onun iştirakçılarına qarşı beynəlxalq sanksiyaların tətbiq olunacağı “qərarların” veriləcəyini istisna etmək mümkün deyil.

Rusiya hökuməti sədrinin müavini cənab Overçukun Aİİ ilə mümkün əməkdaşlığın nə dərəcədə faydalı olacağı barədə Azərbaycana ünvanladığı şirin səsli çıxışları məntiqi olaraq, Azərbaycan biznes şirkətlərinə qarşı sanksiyalara, ölkə iqtisadiyyatına zərbə vura və beynəlxalq siyasətdə imic itkilərinə səbəb ola bilər. Aİİ ölkələrinin gömrük sərhədlərinin İran və Türkiyə ilə sərhədə keçirilməsi təklifi məntiqi olaraq bütün Aİİ üzvlərinin - Rusiya, Ermənistan, ola bilsin ki, Belarus və digərlərinin gömrük əməkdaşlarının Azərbaycanın Türkiyə və İranla gömrük keçidlərində peyda ola biləcəyini istisna etmir.

Rusiya həmişə yumşaq yer salır, amma sonra yatmaq ağır olur. Əgər onunla ittifaq nəticəsində o, müavinət alacaqsa və ortağı problem yaşayacaqsa, bu, onun üçün az maraq kəsb edir: “şəxsi heç nə yoxdur, bu sadəcə biznesdir”. Rusiyanın “qardaş qucağı” Ukrayna üçün qanlı müharibəyə, on minlərlə qurbana, dinc evlərin və infrastrukturun dağıdılmasına çevrildi. Avropanın Rusiyaya və Putinə qarşı “sadiq siyasəti” ona qarşı “qaz şantajına” çevrildi. Hər zaman, Rusiyanın sonda təklif etdiyi hər şey tam əksinə həyata keçirilir.

Azərbaycan qədim dəyərlərə, fəlsəfəyə, həyat prinsiplərinə malik böyük ölkədir. Bu dəyərlərin arasında qatillər, təcavüzkarlar və oğrularla əməkdaşlıq varmı? Əminəm ki, yoxdur və ola da bilməz!”.

Şərqi Avropa ölkələri üzrə rusiyalı ekspert, “Azadlıq” radiosunun jurnalisti Vadim Dubnov:

“Mənə elə gəlir ki, Overçukun bəyanatı bir tərəfdən kifayət qədər ritualistik ifadədir, çünki sanki ənənəvi “xalqlar dostluğu” ruhunda davam etdirilib. Ancaq burada başqa məna da var, çünki Moskva baş nazirin müavini Overçukun böyük məsuliyyət daşıdığı cari kommunikasiya əməkdaşlığını, hətta Rusiya-Azərbaycan əməkdaşlığından da yüksək səviyyədə təqdim etmək istəyir. Bir növ bütün Aİİ-nin ortaq fəaliyyəti kimi. Və özlərini bir növ qlobal kommunikasiya mərkəzi, hansısa böyük layihənin qlobal ilhamçısı kimi təsəvvür etmək istəyirlər.

Hesab edirəm ki, bu, Aİİ-yə dəvət deyil, bu, Azərbaycanın iştiraka sürüklənməsi deyil, bu, daha çox Aİİ kimi bir proyektə hansısa şəkildə ritorik çəki əlavə etmək cəhdidir. Amma bunu belə qlobal kontekstdə qeyd etmək ümumilikdə mahiyyəti dəyişmir, sadəcə ona görə ki, Moskva indi ilk növbədə kommunikasiya layihələri ilə məşğuldur”.

Müəllif: Rauf Orucov