Deputat: “Tehranla münasibətlərin pisləşməsi bizim seçimimiz deyil”
Politoloq: “Azərbaycanın İsraillə hərbi-texniki və digər sahələrdə əməkdaşlığı var, amma bu, İran üçün heç bir təhlükə törətmir”
Çox güman ki, son günlər Azərbaycanda bir çoxları İran rəsmilərinin təhdidedici bəyanatlarına təəccüblənirlər. Oktyabrın 3-də bu ölkənin Ali dini lideri Əli Xameneyi hərbi məktəb məzunları qarşısında çıxış edərək, "İranın şimal-qərbində, bəzi qonşu ölkələrdə baş verən hadisələrin xaricilərin hərbi iştirakı olmadan həll edilməli olduğunu" söylədi.
“Hamı xatırlasın ki, kimsə qardaşları üçün bir çuxur qazarsa, özü də ora düşəcək. Təlükəsizliyini başqasının hesabına təmin edə biləcəyini düşünənlər tezliklə bunun üçün bir şapalaq alacaqlarını bilsinlər”, - deyə Xameneyi bildirdi.
Eyni zamanda, heç bir ölkənin adını çəkmədi və yalnız Əfqanıstanda və Avropada uğursuzluğa səbəb olan Amerikanı tənqid etdi. Ancaq onun "İranın şimal-qərbində baş verən hadisələrə" işarə etməklə, kimi nəzərdə tutduğu məlumdur.
Xameneyinin çıxışından dərhal sonra, sanki məqamını gözləyən, artıq ifadələrdən çəkinməyən İranın xarici işlər naziri Abdollahian danışdı. Yerli televiziyalara verdiyi müsahibədə, "saxta sionist rejimin İran sərhədləri yaxınlığında olmasına və onun təxribatçı hərəkətlərinə, bölgə və sərhədlərindəki geosiyasi dəyişikliklərə heç vaxt dözməyəcəyik" dedi.
"Dağlıq Qarabağın azad edilməsindən sonra xoşagəlməz hadisələr baş verdi... İsrail bu fürsətdən istifadə edərək Azərbaycanın bir sıra bölgələrində varlığını quraraq İranın sərhədlərinə yaxınlaşmağa çalışdı", - deyə nazir bildirdi.
“Biz bunu diplomatik kanallar vasitəsilə Azərbaycan hakimiyyətinə bildirdik”, - deyə Abdollahian, nəhayət Tehranın narazılığının əsl səbəbini qeyd edərək, Azərbaycanın "Ermənistana və Dağlıq Qarabağa İranın enerji resurslarının tədarükü"nün blokadasının yolverilməz olduğunu və Azərbaycanda iki iranlı sürücünün həbs olunduğunu qeyd etdi.
"Biz Azərbaycan Respublikasındakı vəziyyəti başa düşürük və xarici müdaxilələrdən, o cümlədən ölkədə sionistlərin və terrorçuların olması aktlarından xəbərdarıq. Gələcəkdə bunun Bakı üçün problemə çevriləcəyindən narahatıq", - deyə iranlı diplomat vurğuladı.
Abdollahian "Azərbaycan Respublikası sərhədində hərbi təlimlər keçirərək bölgədəki sionistlərə və terrorçulara bir siqnal ötürdük" deyərək, xarici oyunçuların Tehranla Bakı arasındakı münasibətlərə təsir etməsinə icazə verilməməsini əlavə etdi.
Belə ki, İranın xarici işlər naziri Tehranın Bakının icazəsi olmadan Qarabağa yanacaq tədarük etdiyini rəsmən təsdiqləyib. Bu açıq bəyanat nəyi göstərir - İrandakı hakim rejimin Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü tanımamasımı?
Bundan əlavə, İsrailin "Detali" portalının verdiyi məlumata görə, Ali Milli Təhlükəsizlik Şurasının katibi və İranın keçmiş müdafiə naziri Əli Şamxani 2 oktyabr şənbə günü axşam rəsmi “Twitter” hesabında ivrit dilində belə bir mesaj yayımladı: “Böyük və qüdrətli İran hər zaman qonşularına qarşı xeyirxah olub və heç vaxt onlar üçün təhlükə yaratmayıb. Problemlər bütün bölgə ölkələrinin əməkdaşlığı və xeyirxah münasibətilə həll olunacaq. Hər hansı bir xarici müdaxilə zərərlidir və buna görə də qonşularımızı buna diqqət yetirməyə və onlardan uzaq durmağa çağırırıq”.
Həm əvvəlki, həm də yuxarıdakı çıxışlarda, bir növ İsrailin Azərbaycanda və İranın sərhədləri yaxınlığında olması mövzusu daimi əsas xətt kimi səslənir. Açıqlamaların tonuna görə bu varlıq hərbi və ya kəşfiyyat xarakteri daşımalıdır. Amma İran tərəfi bu ittihamla bağlı heç bir fakt, detal verməyib – bu, nə deməkdir? Və bunsuz təbii ki, Tehranın bütün iddiaları tamamilə mənasızdır. Bəs onda bu sübutsuz ritorika niyə yüksək rütbəli İran liderlərinin ağızlarından davam edir? Bəlkə də onlar "sionist varlıq" mövzusu ilə əlaqəli olmayan başqa məqsədlərə çatmaq üçün çalışırlar?
AYNA-nın suallarını tanınmış ekspertlər cavablandırıblar.
Milli Məclisin deputatı, politoloq Politoloq Rasim Musabəyov:
“İran mollakratiyasının bu davranışının səbəbləri həm xarici, həm də yerlidir. İkinci Qarabağ müharibəsi nəticəsində İran özünü kənarda gördü, Rusiya və Türkiyə həm gedişində, həm də münaqişədən sonrakı addımları ilə barışıq əldə edilməsində fəal iştirak etdi. Bu, ayətullahlar tərəfindən İranın bölgədəki nüfuzuna xələl gətirmək və xarici siyasətdəki rolunu kiçiltmək etmək kimi qəbul edilir.
İkinci Qarabağ müharibəsində qalib gələrək ərazilərini işğaldan azad edən Azərbaycan İranla dövlət sərhədinə tam nəzarəti bərpa etdi. Tehran rejiminin Qarabağdakı erməni separatçıları ilə işğal etdiyi ərazilərin talanması, ticarət əməliyyatları, narkotik ticarəti və s. daxil olmaqla uzunmüddətli qanunsuz əməliyyatları dayandırıldı.
Baş verənlər molla boyunduruğu altında boğulan İranın çoxmilyonlu Azərbaycan əhalisi üçün təhlükəli bir nümunədir. İran rejimi də İsraillə uzunmüddətli mübarizə apardığı üçün və ya mollaların dediyi kimi bütün müsəlmanlar üçün mübarizə bayrağı altında "saxta sionist rejimi" ilə mübarizə apardığı üçün əsəbidir. İranın həqiqi mənafeləri heç bir halda İsrailin maraqları ilə kəsişmədiyinə görə, bu, mollakratiyanın hakimiyyətinə haqq qazandırmaq üçün zəruri olan ideoloji mübarizədir.
Qarabağ müharibəsi İran rejiminin bütün saxtakarlıqlarını üzə çıxardı. Həqiqətən də, xristian Ermənistanın Azərbaycana qarşı savaşında İsrail müsəlman Azərbaycana kömək etdi, İran isə Rusiya silahlarını öz ərazisindən Ermənistana nəql etdi və lazımi yanacaq və digər qaynaqları təmin etdi. İndi Tehran ermənilərin tərəfində silah gücü ilə irəli çıxacağı ilə hədələyir. Elə isə İran mollalarının, Tehran rejiminin hərbi və siyasi liderlərinin "İslam həmrəyliyi" hara getdi?
Bütün bu hallar ayətullahları əsəbiləşdirir və gülməli açıqlamalar verirlər, təhdidlər atır. Amma Bakının güclü əsəbləri var. Azərbaycan artıq son müharibədə gücünü və səmərəliliyini nümayiş etdirən ordusuna tam arxayındır. Sadiq müttəfiqlərimiz - qardaş Türkiyə və Pakistan və etibarlı tərəfdaşlarımız - İsrail, Böyük Britaniya, Qoşulmama Hərəkatının üzvü olan ölkələrin çoxu var.
İranla münasibətlərin pisləşməsi bizim seçimimiz deyil, amma nə Tehrandan gələn təhdidlər, nə də sərhədlərimizdə silahların qəfil səs-küy salması Azərbaycanı seçilmiş yoldan döndərə bilər. Yaxşı qonşuluq həm ölkələrimizin, həm də bütövlükdə bölgənin maraqlarına uyğun olduğu üçün İran mollasının öz tonunu dəyişməsi daha yaxşıdır”.
Politoloq, keçmiş diplomat, Qərbi Kaspi Universitetinin professoru Fikrət Sadıxov:
“Tehrandan gələn qəribə və həqiqətən qeyri-müəyyən ifadələr və təhdidlər Azərbaycanda böyük suallar doğurur. İran bizim üçün hər zaman dost, qonşu dövlət olub və heç kim Azərbaycanda onları təhdid etməyi planlaşdırmayıb. Düşünürəm ki, rəsmi Bakının gələcəkdə belə planları ola bilməz. Bu cür təhdidlər eşidildikdə hansı terrorçulardan, xarici dövlətlərdən və hətta daha çox sionistlərdən bəhs etdiyimiz bəlli deyil.
Əgər İsraildən danışırıqsa, bəli, hərbi-texniki də daxil olmaqla bu dövlətlə əməkdaşlıq formatımız var, amma bu, İran üçün heç bir təhlükə deyil. Və bu dövlətlə sərhəddə olan terrorçulara gəlincə, həm terrorla, həm də separatizmlə üzləşdik. 30 il ərzində ərazilərimizdə müstəqil bir dövlət yaradılması üçün Qarabağdakı separatçı rejimi dəstəkləyəcəyini bəyan edərək, praktiki olaraq ölkəmizin ərazisində tapdalanan bir terrorçu dövlət tərəfindən işğal edildi.
Bütün bu 30 il ərzində Tehranın bu hərəkətlərə reaksiyasını görmədik. Doğrudur, dostcasına bəyanatlar var idi, İran üçün İslam həmrəyliyinin əsas məsələ olduğuna inandıq, amma məsələ bəyanatlardan daha irəli getmədi. İranın öz yollarımızla Xankəndiyə yanacaq daşınması da daxil olmaqla, separatçı rejim olan Ermənistana dəstəyini və yardımını gördük. Bu, təbii ki, Azərbaycan cəmiyyətində qəzəbə səbəb olmaya bilməzdi.
Tarixi köklərlə bağlandığımız İranın əsas məsələni görmədiyinə görə təəssüflənmək qalır - və bu da Azərbaycanın özünün 30 illik işğaldan xilas olmasıdır və bu, İranda sevinc və anlaşmaya səbəb olmalıdır. Orada tez-tez danışılan İslam həmrəyliyi praktikada da özünü göstərməlidir”.