Deputat: “Millətçilik təbliğatı ilə “narkomanlara” çevrilən ermənilərin beynində ayılma prosesi başlayıb”
Politoloq: “Sülh və ya müharibə xarici qüvvələrin təsirindən asılı olacaq”
Qarabağda fikirlər toqquşması yaşanır. Demək olar ki, eyni zamanda bir-birinə əks olan ifadələr səsləndirilir. Separatçıların rəhbərliyi Ermənistan Respublikasından “Artsax”ı Azərbaycanın tərkib hissəsi kimi tanımaq niyyətindən əl çəkməyi tələb edir və münasibətlərin normallaşmasına bu cür yanaşmanın qəbuledilməz olduğunu bildirir.
Bunu separatçıların “dövlət naziri” Qurgen Nersisyan deyib. Onun fikrincə, bu yanaşma regionda sülhü və “Artsax xalqının” təhlükəsiz və ləyaqətli mövcudluğunu təmin edə bilməz. Üstəlik, o, “bu yanaşma Ermənistan Respublikasının mövcudluğuna belə, təminat verə bilməz”, çünki separatçıların fikrincə, Türkiyə-Azərbaycan “tandeminin” məqsədi “Artsax” deyil, bütün erməni xalqı və milli dövlətçiliyidir.
“Artsax” rəhbərliyi həmçinin Ermənistan hakimiyyətindən Beynəlxalq Ədalət Məhkəməsinin 22 fevral 2023-cü il tarixli qərarının təmin edilməsi və “Artsax xalqının” təhlükəsizliyinin təmin edilməsi üçün təcili müzakirələrin aparılmasını xahiş edərək, BMT Təhlükəsizlik Şurasına müraciət etməyi tələb edir.
Keçmiş “Artsax Təhlükəsizlik Şurasının katibi” və qeyri-qanuni silahlı birləşmələrin lideri, “Vahid Vətən” partiyasının rəhbəri Samvel Babayanın sözləri bununla tamamilə ziddiyyət təşkil edir. “Mən sözümün ağasıyam. Bir daha təkrar edirəm: hakimiyyətin məsuliyyət olduğunu dərk etmək və Azərbaycanla birbaşa danışıqlara başlamaq lazımdır. İkitərəfli ticarətə həm Ağdamdan, həm də Qorisdən başlamaq lazımdır, bu, istəsək də, istəməsək də olacaq. Niyə insanlara həqiqəti demirsiniz? Müharibəni uduzduqda, oyunun qaydalarını qəbul edib bərpa olunmağa çalışmalısan”, – deyə o, Ermənistan İTV-nə müsahibəsində bildirib.
Babayanın sözlərinə görə, Ermənistanda hakimiyyət dəyişikliyi baş verərsə, vəziyyətdə heç bir müsbət dəyişiklik olmayacaq: “Bir reallıq var: “Artsax” müharibədə hər şeyini itirdi, indi bizə vasitəçi gözləmədən yenidən yaşamaq, gündəm formalaşdırmaq və Azərbaycanla birbaşa danışıqlara başlamaq lazımdır. Biz dar ağacına getdiyimizi düşünməməliyik. Qızıl ortanı vasitəçilər olmadan da tapa bilərik. Sadəcə gənclərin hər şeyi başa düşməsi üçün vaxt lazımdır. Mən hakimiyyətə qarşı mübarizə aparmıram, sadəcə olaraq başa düşsünlər ki, Azərbaycanla danışıqlar aparmalıyıq”.
Belə çıxır ki, indi Qarabağ ermənilərinin etməli olduğu seçim uğrunda müəyyən mübarizə gedir və onun sözçüləri indiki qanunsuz hakimiyyətə və onun keçmiş iştirakçılarından birinə çevriliblər. Separatçı hakimiyyət erməni əhalisinin Azərbaycan cəmiyyətinə inteqrasiyasının əleyhdarı, “Artsax Müdafiə Ordusu”nun keçmiş komandiri tərəfdarıdır.
Süjet maraqlıdır, amma axırı necə ola bilər? Ermənilərin əksəriyyətinin Qarabağdan qovulması, Bakının hakimiyyəti altında qalıb yaşamağa razılıq verməsi, yoxsa yeni müharibə?
AYNA mövzunu ekspertlərlə müzakirə edib.
Azərbaycan Milli Məclisinin üzvü, politoloq Rasim Musabəyov:
“Məlumdur ki, Samvel Babayan kriminal subyektdir və Köçəryanın hakimiyyəti dövründə qondarma “DQR prezidenti” Qukasyana qarşı sui-qəsdin təşkilinə görə hətta bir neçə il həbsdə olub. Onun ardınca gənc erməni qadınlarının oğurlanması və zorlanması, azərbaycanlıların qətli, işğal olunmuş ərazilərin etnik təmizləmə və talan edilməsi kimi digər cinayətlərin şleyfi gəlir.
Lakin bütün bunlara baxmayaraq, Babayan Qarabağ ermənilərinin və İrəvandakı millətçi müxalifətin bir çox separatçı liderlərindən daha sağlam düşüncə nümayiş etdirir. Babayanın Bakı ilə birbaşa dialoq çağırışlarının nə dərəcədə eşidiləcəyini və dəstəklənəcəyini söyləmək çətindir.
Amma 1992-94-cü illər müharibəsində ermənilərə başçılıq etmiş şəxsin belə sözləri söyləməsinin özü simptomatikdir və onu göstərir ki, yavaş-yavaş da olsa, millətçilik təbliğatı ilə “narkomanlara” çevrilən ermənilərin beyninə ayılmaq nüfuz edir. Axı Samvel Babayan onun sözlərinin Qarabağ ermənilərinin əhəmiyyətli bir hissəsi arasında səs-küy salacağına əmin olmasaydı, ictimai məkanda onları səsləndirməzdi”.
Müstəqil politoloq Xəqani Cəfərli:
“Ermənistanda, eləcə də Rusiya sülhməramlılarının nəzarətində olan bölgədə yaşayan ermənilər arasında Azərbaycanla münasibətlərin gələcəyi ilə bağlı iki fikir var. Bəzi ermənilər hesab edir ki, İkinci Qarabağ müharibəsinin nəticələri ilə barışmaq və Ermənistanın gələcəyi haqqında düşünmək lazımdır. Onlar hesab edirlər ki, Ermənistanın gələcəyi üçün Azərbaycan və Türkiyə ilə münasibətləri normallaşdırmaq lazımdır.
Bu fikrin nümayəndələri yeni müharibəyə qarşı çıxır və öz mövqelərini müharibənin Ermənistanın mövcudluğunu təhlükə altına atacağı ilə əsaslandırırlar. Eyni zamanda bildirirlər ki, Ermənistan Azərbaycan və Türkiyə ilə normal münasibətlər qurmadan inkişaf edə bilməz. Bütün bunlara aparan yol Azərbaycanın ərazi bütövlüyünün tanınması və Türkiyəyə qarşı “soyqırımı” ittihamlarının yumşaldılmasından keçir. Bu, real mövqedir.
İkinci tərəf hesab edir ki, Azərbaycana qarşı mübarizəni regionda qalmaq, güclənmək və ya təsir dairəsi yaratmaq istəyənlərin dəstəyi ilə davam etdirmək lazımdır. Bu səbəbdən Azərbaycanın ərazi bütövlüyünün Ermənistan tərəfindən tanınmasına qarşı çıxırlar. Xalqı aldatmaq üçün deyirlər ki, bu addım müharibəyə səbəb olacaq.
Lakin Ermənistan Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü tanımaqdan imtina edərsə, bu, yeni müharibəni qaçılmaz edəcək və rəsmi İrəvan məsuliyyət daşıyacaq. Belə olan halda onu hətta Ermənistanın müttəfiqləri və havadarları da qoruya bilməyəcək. Lakin bütün bu imkanlar siyasətini Azərbaycana qarşı düşmənçilik və öz xalqının faciəsi üzərində quran siyasətçiləri narahat etmir.
Belə şərait həm də xarici dövlətlərin bu prosesə müdaxiləsi üçün əlverişli şərait yaradır. Ona görə də regionda sülh xarici dövlətlərdən asılı olmağa başlayıb. Bu, elə bir vəziyyətdir ki, xarici təsirlər həm müharibəyə, həm də sülhə gətirib çıxara bilər. Ona görə də sülh və ya müharibə daha çox xarici qüvvələrin təsirindən asılı olacaq. Regionda sülh istəyənlərin mövqeyi qalib gəlsə, sülh olacaq. Müharibə nəticəsində regionda öz təsirlərini qoruya biləcəklərinə inanan ölkələrin mövqeyi qalib gəlsə, o zaman müharibə qaçılmaz olacaq”.