“Gürcü Arzusu”nun siyasəti uğurlu oldu: müxalifət isə hakimiyyət qarşısında zəif durumdadır
Gürcüstanda oktyabrın 26-da keçirilən parlament seçkilərinin nəticələri gözlənildiyindən də pis nəticə əldə edən müxalifət qüvvələri tərəfindən “Putinin qələbəsi” kimi şərh edilir. Onlarla razılaşmaq olar, amma Vladislav İnozemtsev bir vaxtlar qeyd etdiyi kimi, Putin siyasətçiləri itirdiyinə görə son dərəcə dəyərli fiqura çevrilib: o, o qədər qüdrətli sayılır ki, istənilən məğlubiyyəti ona aid etmək olar. Ona görə də seçkilər “Putin və onun kuklalarının” əldə etdiyi nəticələrə görə deyil, gürcü seçicilərinin hansı motivasiya ilə iştirak etdiyinə görə xüsusilə maraqlıdır.
Gürcüstandakı seçkilər taleyüklü kimi təqdim olundu: seçicilər ölkənin Avropaya, yoxsa Rusiyaya yaxınlaşacağına qərar verməli idilər. Səsvermənin əsas nəticəsi isə bu dilemmaya münasibətin gözdən salınması hesab oluna bilər. Dəyişən gürcülər arasında populyarlığı artmayan Rusiya deyil, Avropanın özü və cəlbediciliyi idi.
Gürcüstan cəmiyyəti avropapərəst olaraq qalır, ölkə vətəndaşlarına Aİ-yə getmək üçün vizaya ehtiyacı yoxdur, yüz minlərlə gürcü daimi olaraq Avropada yaşayır. Əksəriyyət üçün onların kimliyi Avropa kimliyindən ayrılmazdır. Bununla belə, Aİ-yə nikbinlik azalıb. Hətta müşahidəçilər tərəfindən müəyyən edilmiş seçkilərdə çoxsaylı pozuntular və “kompleks saxtakarlıq sxemi” nəzərə alınsa da, hakim “Gürcü Arzusu – Demokratik Gürcüstan” Partiyası ən azı 40% səs toplayıb (rəsmi nəticələrlə - 54%). Və bu nəticə avropapərəst partiyalar üçün böhran əlamətidir.
Bu, ilk növbədə, ölkənin Avropa kursu ilə bağlı vətəndaşların diqqətli olması ilə bağlıdır. “Gürcü Arzusu” bu ehtiyatlılıqdan məharətlə yararlandı. Təsadüfi deyildi ki, o, Ukrayna ilə aydın paralellər apardı və eyham etdi ki, Avropaya gedən yolda xüsusilə canfəşanlıq edənlər Aİ və ya NATO-nun həllinə kömək etməyəcəyi problemlərlə üzləşə bilər. Gürcüstan cəmiyyətində belə bir fikir geniş yayılıb ki, Qərb dövlətləri Rusiya ilə münaqişələrini başqalarının əli ilə aparır və belə “əllər” çox olsa, avropalılar şad olarlar. Ona görə də hakim partiya həmvətənlərini əmin edib ki, müxalifət qüvvələri qalib gəlsələr, şübhəsiz ki, ölkəni müharibəyə sürükləyib Rusiyaya qarşı “ikinci cəbhə” açacaqlar. Və çoxları “yemi” uddu və göstərdilər ki, müharibə qorxusu Avropanın cəlbediciliyindən üstündür.
İkincisi, müharibə başlayandan bəri Qərb dövlətlərinin Rusiyaya qarşı tətbiq etdiyi sanksiyalar və ticarət məhdudiyyətləri səbəbindən Gürcüstanın Rusiyadan iqtisadi asılılığı xeyli artıb. Gürcüstanın ixracında Rusiya aparıcı rol oynayır: üzüm şərablarının 65%-i, mineral və şirin suların 47%-i, spirtli içkilərin 34%-i onun payına düşür. Bundan əlavə, Rusiyanın enerji təchizatı nəzərəçarpacaq dərəcədə artıb: 2024-cü ilin ilk üç rübündə Gürcüstan rekord həcmdə qaz idxal edib ki, bu da Rusiyanı tədarükçülər arasında Azərbaycandan sonra ikinci yerə çıxarıb. Bu ilin yanvar-iyul ayları arasında Rusiya Gürcüstanın Türkiyədən sonra ikinci ən böyük ticarət tərəfdaşı olub və ticarət dövriyyəsini 1,4 milyard dollara çatdırıb.
Buraya Gürcüstanda 40 minə yaxın şirkəti (ölkədə qeydiyyatdan keçənlərin 8%-i) qeydiyyatdan keçirmiş Rusiya vətəndaşlarının əhəmiyyətli iqtisadi mövcudluğu əlavə olunur. 2023-cü ildə Gürcüstanın Rusiyadan gəliri - turizm, pul köçürmələri və ixrac vasitəsilə - 3,1 milyard dollara və ya ÜDM-in təxminən 10%-nə çatıb. Təkcə ötən il Gürcüstana 1,4 milyon rusiyalı (ümumi turistlərin 20%-i) səfər edib və Gürcüstan vətəndaşları üçün Rusiyaya səyahət üçün vizasız rejim sadələşdirilib. Bundan əlavə, Gürcüstan minlərlə gürcü sahibkar və vasitəçiyə gəlir gətirən avtomobillər və mikroçiplər də daxil olmaqla, Rusiyaya sanksiya tətbiq edilən malların tədarükü zəncirinin mühüm həlqəsinə çevrilib. Bunun fonunda iqtisadiyyatda və rifah səviyyəsində ciddi artım müşahidə olunur: 2021-ci ildən 2023-cü ilədək ÜDM 62 faiz, orta aylıq əmək haqqı 36 faiz, dövlət büdcəsinin gəlirləri 46 faiz artıb.
Bu halları nəzərə alsaq, təəccüblü deyil ki, bəzi müddəaların, məsələn, “Güclü Gürcüstan” müxalifət qrupunun proqramlarında məsələn, Gürcüstanda rusların işlə təmin olunmasına məhdudiyyətlər, Rusiya ilə hava səyahətinə qadağalar, yaxud Rusiya vətəndaşları üçün viza rejimi, gürcü seçiciləri arasında geniş dəstək almadı.
Üçüncüsü, ümumi Avropa kursuna (vətəndaşların 89%-i dəstək verir) baxmayaraq, gürcü cəmiyyətinin əhəmiyyətli hissəsi “Gürcü Arzusu”nun uğurla oynadığı mühafizəkar fikirləri bölüşür. Partiya cəmiyyətin LGBT təbliğatından qorunmasını fəal müdafiə edirdi. Və bu mesaj bir çox seçicidə rezonans doğurdu. Araşdırmalara görə, Gürcüstan tolerantlıq baxımından 88 ölkə arasında 82-ci yerdədir və respondentlərin 90%-i homoseksuallığı pisləyir. Təsadüfi deyil ki, seçkilərə bir neçə gün qalmış LGBT təbliğatını qadağan edən qanun qüvvəyə minib və gürcülər arasında yüksək etimada malik olan Gürcü Pravoslav Kilsəsi “Gürcüstana davamlı sülh gətirəcək, xristian və xristianlığı gücləndirəcək ailə ənənələri” seçimini dəstəklədiyini bildirib.
Dördüncüsü, “Gürcü Arzusu”nun Rusiyaya yönəlməsinə və Aİ liderlərinin Gürcüstanın avrointeqrasiya prosesini dayandırmaq qərarına baxmayaraq, hakim partiya özünü ölkəni Aİ-yə doğru aparmağa qadir olan qüvvə kimi təqdim edir: lakin öz şərtləri ilə müstəqilliyi, suverenliyi və ənənəvi dəyərləri qoruyub saxlamaqla. Üstəlik, bu məqsədə 2030-cu ilə qədər nail olacağına söz verir və Baş nazir İrakli Kobaxidze seçkilər ərəfəsində deyib ki, “Avropa həmişə Gürcüstan və gürcülər üçün təbii seçim olub”. Bu cür bəyanatlar seçicilərin əhəmiyyətli hissəsinin partiyanın Avropayönlü kursuna inamını gücləndirir. Xüsusən də Macarıstanın Baş naziri Viktor Orban tərəfindən fəal dəstəyi nəzərə alınmaqla. O, hələ seçkilərin nəticələri elan olunmazdan əvvəl “Gürcü Arzusu”nu qələbə münasibətilə təbrik edən ilk xarici lider olub, başa çatandan dərhal sonra ölkəyə səfər etdi və avropalı həmkarlarına Gürcüstanı dəstəkləməyi təklif etdi.
Gürcüstanın avropapərəst siyasi qüvvələrinin hələlik bütün bunlara qarşı çıxacaq heç bir şeyi yoxdur. Onlar “Gürcü Arzusu”nun rusiyapərəst kursunu fəal şəkildə tənqid edir, bu partiyanın təsisçisi və fəxri sədri Bidzina İvanişvilini milli maraqlara xəyanətdə ittiham edir və Gürcüstanı Rusiyanın iqtisadi və siyasi orbitindən çıxarmağa, ölkəni Avropa yoluna qaytarmağa söz verirlər. Lakin bu cür bəyanatlar əsas sualları cavabsız qoyur: “Rusiyanı Avropa ilə əvəz edərkən” son illərdə əldə edilmiş iqtisadi artım templərini və rifah səviyyəsini necə saxlamağı planlaşdırırlar? Müxalifət partiyaları Gürcüstanın rəsmən öz ərazilərini işğalçı hesab etdiyi Rusiya ilə münasibətlərin mümkün kəskinləşməsinə nə dərəcədə hazırdır?
İqtisadi göstəricilər də müxalifətin tərəfində deyil. Aİ ilə assosiasiya sazişinin imzalanmasından 10 il keçsə də, Gürcüstanın ixracında Aİ-nin payı 22%-dən 12%-ə qədər azalıb və 2023-cü ildə Avropa ölkələrindən birbaşa investisiyalar 2014-cü ilin səviyyəsinə çatmayıb - 700 milyon dolları keçməyib. Aİ ilə ticarət balansı davamlı olaraq mənfi olaraq qalır ki, bu da Rusiyanın iqtisadi əlaqələrinin Avropa əlaqələri ilə sürətlə və uğurla əvəzlənməsini şübhə altına almır.
Təbii ki, Aİ-nin maliyyə dəstəyi Gürcüstan iqtisadiyyatının dayanıqlılığında mühüm rol oynayır. Lakin 2019-2024-cü illərdə bu yardımın əsas hissəsi (517 milyon avro) Gürcüstan hökumətinə verilib, qeyri-dövlət sektoru isə cəmi 46 milyon avro alıb. Bu vəsaitlər 50-dən az layihə üzrə 170 təşkilat arasında bölüşdürülür ki, bu da Avropa yardımının vətəndaşların gündəlik həyatına təsirini xeyli məhdudlaşdırır.
“Gürcü Arzusu”nun üzvləri Aİ-nin informasiya sahəsində dəstəyini təmkinlə qeyd edir və maliyyənin dayandırılması hallarında əmin edirlər ki, Avropa yardımı “vətəndaşların maraqlarına birbaşa toxunmur və hökumətin işinə, pensiyalara, maaşlara, səhiyyəyə, müdafiə və ya digər sahələrə təsir etmir”. Yerli mağazalarda Rusiya istehsalı olan kərə yağı, mayonez, xama, qarabaşaq yarması, un, dənli bitkilər və digər məhsulları, ölkənin əsas magistral yolu boyunca tikinti meydançalarında isə Çin texnikaları, buldozerlər və ekskavatorları görən bir çox gürcü seçiciləri bu cür ritorikaya asanlıqla inanırlar. Bir sözlə, Aİ-nin Gürcüstana xarici dəstəyi cəmiyyət üçün tamamilə aydın olmayan nəticələr verir.
Rusiyadan iqtisadi asılılığın artmasına baxmayaraq, Gürcüstan hakimiyyəti Moskva ilə diplomatik münasibətləri bərpa etməyi planlaşdırmadıqlarını, əksinə, Çinlə strateji tərəfdaşlığı fəal şəkildə inkişaf etdirdiklərini vurğulayır. Gürcüstan bu yaxınlarda Çindən Avropaya ən qısa marşrutda yerləşən və ənənəvi şimal limanına alternativ olan Transxəzər Beynəlxalq Nəqliyyat Marşrutunun və digər quru dəhlizlərinin inkişafında iştirak edən Anaklia limanının tikintisi üçün Çin konsorsiumunu cəlb edib. Bunun marşrutu Rusiya ərazisindən keçir. 2024-cü ilin yanvar-sentyabr aylarında bu marşrut üzrə yükdaşımaları 70% artdı, buna qismən Çinin Gürcüstan vətəndaşları üçün vizasız rejimi tətbiq etməsi və Gürcüstanda qeydiyyatdan keçmiş daşıyıcıların sayının əhəmiyyətli dərəcədə artması kömək etdi. Bu gün Gürcüstan firmaları Orta Asiya və Çinə malların daşınmasında fəal iştirak edirlər ki, bu da Gürcüstanın Asiya bazarlarına gedən yolda mühüm mərkəz kimi mövqeyini gücləndirir.
Eyni zamanda, Gürcüstan qonşu ölkələrlə - həm Cənubi Qafqazda, həm də Yaxın Şərqdə əlaqələri dərinləşdirir: ticarət genişlənir, enerji infrastrukturu inkişaf etdirilir, dəmir yolları çəkilir, nəqliyyat əlaqələri yaxşılaşır.
Müəllif: Vaxtanq Partsvaniya – Gürcü alim, iqtisad elmləri namizədi.
Mənbə: “The Moscow Times”
Tərcümə AYNA-ya məxsusdur.