Moskva Bakı və İrəvanı haraya sürükləyir?
Dekabrın 22-də Azərbaycan və Rusiya xarici işlər nazirləri arasında telefon danışığı oldu. Ceyhun Bayramov və Sergey Lavrov "İkitərəfli münasibətlərin və Cənubi Qafqazın problemləri ilə bağlı qarşılıqlı əlaqələrin bir sıra aktual məsələlərini müzakirə ediblər".
Bu barədə Rusiya Federasiyası Xarici İşlər Nazirliyi (XİN) məlumat yayıb. Azərbaycan XİN də nazirlərin söhbəti ilə bağlı qısa bir açıqlama yayıb ki, “nazirlər ikitərəfli əməkdaşlıq məsələlərini, habelə bölgədəki mövcud vəziyyəti müzakirə ediblər”.
Maraqlıdır ki, eyni məsələlər həmin gün Bakıda Rusiya XİN başçısının müavini Aleksandr Qluçko ilə də müzakirə olunub. Bölgədəki vəziyyət dekabrın 22-də Rusiya Federasiyası XİN rəhbərinin Türkiyə və İran XİN başçıları ilə telefon danışıqları zamanı da müzakirə mövzusu olub.
Bütün bu danışıqların məzmunu Rusiya XİN tərəfindən Bakıdakı görüşdən sonra verilən bəyanatlar ilə bağlı qiymətləndirilə bilər: “Cənubi Qafqazda sabitliyin və təhlükəsizliyin qorunmasında bölgə dövlətlərinin aparıcı rolu və xüsusi məsuliyyəti vurğulanır”.
Bu ifadədən o nəticəyə gələ bilərik ki, Moskva Bakı ilə İrəvan arasındakı sülh danışıqlarında Qərbin rolunun qarşısının alınmasında bölgə ölkələrinin dəstəyini əldə etməyə çalışır.
Maraqlıdır ki, Ermənistan XİN başçısı bölgədəki vəziyyətlə bağlı danışıqlarda iştirak etməyib. İrəvan Ermənistan ilə Azərbaycan arasında sülh sazişinin əldə edilməsində Qərbin fəal vasitəçiliyini müdafiə edir.
Moskvanın aktivliyinin səbəbi o deyilmi ki, sülh müqaviləsinin imzalanmasını yalnız özünün moderatorluğu və yalnız Rusiya Federasiyası ərazisində mümkün olmasını nümayiş etdirir? Və ya situasiya daha ağırdır və Kreml İrəvan ilə Bakının öz aralarında tam bir sülhə nail olmalarını ümumiyyətlə istəmir?
AYNA mövzunu tanınmış ekspertlərlə müzakirə edib.
Azərbaycanlı politoloq Nəsimi Məmmədli:
“Bu yaxınlarda Qərbin post-sovet məkanında, o cümlədən Cənubi Qafqazda geosiyasi fəaliyyəti xeyli artıb. Avropa İttifaqında (Aİ) Ukrayna və Moldovanın qəbulu barədə danışıqlar başladı. Aİ üzvlüyü üçün Gürcüstanın namizədliyi ilə bağlı qərar 10 gün əvvəl qəbul edildi. Aİ-nin Ermənistandakı xüsusi mülki missiyasının genişləndirilməsi planlaşdırılır.
Rusiya bu prosesi narahatlıqla izləyir. Rusiya Qərbin bölgədə aktivləşməsinə mane olmağa çalışır. Ancaq mövcud şərtlərdə Kremlin təsir riçaqları yetərli deyil, Moskvanın Gürcüstan və Ermənistana təsir imkanları xeyli zəifləyir.
Kreml Ermənistan ilə Azərbaycan arasındakı münaqişənin Rusiyanın iştirakı olmadan imzalanan bir sülh sazişi ilə başa çatmasının bölgədə Moskvanın mövqeyini daha da zəiflədəcəyini başa düşür.
Qərb və Rusiyanın iştirakı olmadan da sülh müqaviləsi bağlana bilər. Ancaq Ermənistan hökuməti Qərbin bir vasitəçi və qarant olmasını istəyir. Rəsmi Bakı xarici vasitəçilər və zəmanət olmadan ikitərəfli danışıqlarda israr edir.
Rusiya da bu fikir ayrılığından yararlanmağa və təşəbbüsün qarşısını almağa çalışır. Bölgədə açılacaq yeni kommunikasiyalar üzərində nəzarəti ələ almaq istəyir.
Ermənistan hökuməti öz mövqeyində israr edirsə, bu, Rusiyanın maraqlarından daha çox xidmət edəcək. Rəsmi Moskva Ermənistanla Azərbaycan arasında öz iştirakı və zəmanəti olmadan sülh sazişi imzalamaq istəmir.
Ancaq tərəflərin özləri siyasi iradə göstərsə, Rusiyanın bu sazişin qarşısını ala biləcək ciddi bir aləti olmayacaq. Nəticədə sülh baş tuta bilər ki, Rusiya Ermənistanla bütün iqtisadi əlaqələri aradan qaldıra və ya hər hansı hərbi təxribatlara, qarşıdurmalara başlaya bilər. Daha dəqiqi yaxın gələcəkdə müşahidə və müzakirə edilə bilər”.
Latviyalı politoloq Aleks Qriqoriyevs:
“Hazırda Moskva bütün yollarla Azərbaycan ilə Ermənistan arasında sülhün bağlanmasına imkan verməməyə çalışır. Onların otuz ildən də çox müddətə etdikləri məhz budur. Moskva üçün Qarabağ Ermənistan və Azərbaycana təsir edən qarmaq idi. Qalan hər şey duman və gözlərə üfürən küldür.
Ümid edirəm ki, Bakıda bu amil başa düşülür və Moskva faktorunu öz məqsədləri üçün istifadə edərək, sülhün sonunda rus vasitəçiliyinə dair heç bir “stavka” etmirlər.
Düşünürəm ki, Ermənistanda hökumətdəki insanlar artıq Moskvanın rolunu yaxşı başa düşürlər, amma bütün insanlar deyil. Bunu başa düşmək üçün vaxta ehtiyacınız olacaq.
Qərbin iştirakı həm Ermənistan-Azərbaycan münaqişəsinin həlli üçün, həm də Gürcüstanda rus təcavüzünün nəticələrini aradan qaldırmaq üçün lazım olacaq. Qərb liderlərinin də bunu başa düşdüyünə ümid edirəm”.