Cənub qonşumuzun ayağı hansı qapının arasında qalıb ki, Azərbaycanla şirin dillə danışmağa başlayıb”
İran Xarici İşlər Nazirliyinin (XİN) sözçüsü Nasir Kənani Azərbaycanın Tehrandakı səfirliyinin fəaliyyətinin tezliklə bərpasına ümid etdiyini deyib. O, bu ilin yanvarında Azərbaycanın Tehrandakı səfirliyinə hücum edən şəxsin məhkəməsi və “iki ölkə arasında həll edilməmiş məsələlərin həlli üçün” birgə səylər barədə məlumat verib.
XİN sözçüsünün sözlərinə görə, tərəflər Azərbaycanın Tehrandakı səfirliyinin fəaliyyətinin bərpası üçün “yol xəritəsi”ni müəyyən ediblər: “İnşallah, ən qısa zamanda Azərbaycan səfirliyinin fəaliyyətinin bərpasının şahidi olacağıq”.
Kənani hansı danışıqlardan söhbət getdiyini və Azərbaycan səfirliyinə hücum edən şəxsin məhkəməsinin necə başa çatdığını açıqlamayıb.
İranın Azərbaycandakı səfirliyi öz növbəsində, dekabrın 23-də İran və Azərbaycanın baş prokurorlarının “ikitərəfli hüquqi əməkdaşlığa dair son razılaşmaları, o cümlədən İran və Azərbaycanın baş prokurorları arasında Anlaşma Memorandumunun hazırlanmasını” onlayn konfrans zamanı müzakirə etdiklərini açıqlayıb.
Yada salaq ki, 2023-cü il yanvarın 27-də “Kalaşnikov” avtomatı ilə silahlanmış İran vətəndaşı Yasin Hüseynzadə Azərbaycan səfirliyinə hücum edib. Hadisə zamanı səfirliyin mühafizəsinin rəisi Orxan Əsgərov həlak olub, daha iki mühafizəçi isə yaralanıb.
Hücum edən şəxsi mühafizəçilərdən biri binanın foyesindən çıxarıb, lakin bundan sonra o, ağır çəkiclə səfirliyin dəmir qapılarını qırmağa başlayıb. Bütün bu müddət ərzində İran polisi baş verənləri sakitcə izləyib.
Rəsmi Bakı hadisəni İranın rəsmi strukturlarının iştirak etdiyi terror aktı kimi qiymətləndirib və təşkilatçıların ciddi şəkildə cəzalandırılmasını və baş verənlərə müvafiq qiymət verilməsini tələb edib. Bundan dərhal sonra səfirliyin bütün əməkdaşları Azərbaycana təxliyə edilib.
Bir ilə yaxındır ki, İran hakimiyyəti hadisəni terror aktı kimi tanımayıb və hücum edənin cəzalandırılması barədə məlumat verməyib.
Deməli, İranın Azərbaycan səfirliyinin yenidən açılması məsələsini “yarmaq” istəyi tamamilə aydındır. Görünür, bu, Tehran üçün qonşularının (və özünün də) gözündə “tamamilə normal ölkə” kimi görünmək üçün vacibdir.
Amma sual olunur: hadisələrin belə inkişafı Azərbaycanın maraqlarına nə dərəcədə cavab verir? Paytaxtın mərkəzində bu cür açıq-saçıq terror aktının necə mümkün olması barədə ondan geniş izahat almadan İranı yarı yolda qarşılamaq olarmı? Üstəlik, xüsusi xidmət orqanlarının və polisin tam razılığı ilə.
AYNA mövzunu ekspertlərlə müzakirə edib.
Politoloq Xəqani Cəfərli:
“Azərbaycanla sərhəddə genişmiqyaslı hərbi təlimlər keçirməklə gücünü nümayiş etdirən rejim Tehranda hələ də hakimiyyətdədir. Bu rejimin xarici və daxili siyasətində köklü dəyişikliklər baş vermədi. Bu vəziyyətdə İranın Azərbaycana qarşı təhdid siyasətindən həmişəlik əl çəkəcəyini düşünmək düzgün olmazdı.
İranın Yaxın Şərq siyasəti indi özünə qarşı çevrilir. Birləşmiş Ştatlar bölgədə böyük hərbi qüvvələr cəmləyib və İranın Yaxın Şərqə uzanan qolunu kəsməklə hədələyir. Britaniya İranı hərbi təxribatlarda və terror cəhdlərində ittiham edir.
İsrail HƏMAS ilə birlikdə Livan və Suriyada İranın dəstəklədiyi qüvvələrə zərbələr endirir. İslam İnqilabı Keşikçiləri Korpusunun yüksək rütbəli nümayəndəsi Suriyanın paytaxtına hücum zamanı həlak olub.
Rusiya - Ərəb Əməkdaşlıq Forumu (RAFC) formatında keçirilən son iclasda Moskva İran və Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri arasında ərazi mübahisəsi predmeti olan üç ada ilə bağlı Əbu-Dabinin mövqeyini müdafiə edib.
İranın uzun illər müdafiə etdiyi və dəstəklədiyi Ermənistan Qərblə yaxınlaşma kursu seçib. Gürcüstan Avropa İttifaqına üzvlük üçün namizəd statusu alıb. Qərbin Cənubi Qafqazın bu iki ölkəsinin həyatına siyasi və hərbi müdaxiləsi yeni mərhələyə qədəm qoyub.
İran ətrafında belə həssas situasiyanın yarandığı bir şəraitdə Tehranın Azərbaycanla münasibətlərinin gərgin olması təhlükəlidir. Bütün bunlar İranı Azərbaycanla bağlı əsl siyasətini pərdələməyə vadar edir. İranın Tehranda Azərbaycan səfirliyini açmaq cəhdləri də bunun nəticəsidir.
İranın Azərbaycanla bağlı siyasətinin dəyişdiyini düşünmək düzgün olmazdı. İran öz ətrafındakı təhlükələrdən qurtulsa, Azərbaycanla bağlı əvvəlki siyasətinə qayıdacaq”.
Ukraynalı siyasi şərhçi, Kiyev Yaxın Şərq Araşdırmaları Mərkəzinin icraçı direktoru İqor Semivolos:
“Ümumiyyətlə, Azərbaycanın Tehranda səfirliyinin işini bərpa etməyə hazır olmasından və ya olmamasından danışırıqsa, o zaman fikrimcə, işçilərin və şəxsi heyətin təhlükəsizliyi ön planda olmalıdır. Ona görə də burada məsləhət vermək çətindir. İkinci mühüm arqument isə bu tipli hadisələrin gələcəkdə baş verməsinin qarşısını almaqdır”.
Hankuk Xarici Tədqiqatlar Universitetinin (Cənubi Koreya) professoru, politoloq Rövşən İbrahimov:
“Azərbaycanın İranla münasibətləri son vaxtlar yenidən yaxşılaşmağa başlayıb və bu da ondan irəli gəlir ki, ilk əlini Tehran uzadıb. Onların arasında həmişə aydın bir formul var: İran Azərbaycana qarşı necə davranırsa, o cür cavab verilir - pis davranırsa, Azərbaycan da adekvat davranır.
Eyni zamanda, İran Azərbaycanın müstəqillik tarixində heç vaxt Azərbaycandan zorla və ya təzyiq yolu ilə nəsə ala bilməyib. İran fikir ayrılıqları nəticəsində konstruktiv münasibətlərin formalaşmasına yenə də ilk qayıdan ölkə olub.
Azərbaycanın Tehrandakı səfirliyinin fəaliyyətinin bərpasına gəlincə, burada əsas odur ki, İran hələ də bizim diplomatik missiyamızın fəaliyyətinin təhlükəsizliyini təmin etməlidir, çünki baş verənlər nə İranın beynəlxalq aləmdə özünü göstərməyə çalışdığı imiclə, nə də mövqeyi ilə uyğun gəlir. Baş verənlər sadəcə olaraq biabırçılıq və rəzalətdir.
İkincisi, şübhəsiz ki, səfirliyin açılması birbaşa məhkəmə qərarı ilə bağlı olacaq. Biz ədalətli məhkəmə qərarının veriləcəyini və ilin əvvəlində baş verənlərə adekvat qiymət veriləcəyini gözləyirik. Hələ də hökm yoxdur.
Ona görə də, təbii ki, İran tərəfi hər hansı “yol xəritəsinin” səfirliyimizin işinin bərpasına töhfə verəcəyini gözləməməlidir. Mən buna ehtiyac görmürəm. Hər şey çox sadədir - birincisi məhkəmə qərarı, ikincisi Azərbaycan nümayəndəliyinin təhlükəsizliyinin təmin edilməsi”.