“Belə olmamalı idi, amma oldusa, Azərbaycan oturub 5 ilin tamam olmasını gözləməməlidir”
Ötən həftə Rusiya tərəfindən çox maraqlı bir açıqlama verildi. “Rusiya sülhməramlılarının Dağlıq Qarabağdakı əməliyyatı beş il ilə məhdudlaşmayacaq. Gələcəkdə onların fəaliyyətləri bölgədəki daimi bazaya çevrilə bilər”, - deyə Rusiyanın Orduya, Aviasiyaya, Donanmaya Könüllü Yardım Cəmiyyətinin (DOSAAF) sədr müavini, general-leytenant Nikolay Staskov söylədi. Staskov, beş illik əməliyyatın yalnız ilk mərhələ olduğunu bildirdi.
Bunun mənası nədir? Belə çıxır ki, Rusiyanın Dağlıq Qarabağı tərk etməyəcəyini söyləyənlər haqlı idilər? Aydındır ki, burda Azərbaycanın bir günahı yoxdur, bu, Kremlin siyasətidir, həmişə belə davranırlar. Bəs, Azərbaycan indi nə etməlidir ki, general Staskovun proqnozu gerçəkləşməsin?
AYNA tanınmış mütəxəssislərin fikirlərini öyrənib.
Rusiyalı politoloq, publisist, tarix elmləri doktoru, “North&Eastern Europe Research Political Center”-in rəhbəri Aleksandr Sıtin:
“İndiki vəziyyətdə Azərbaycan heç bir şey edə bilməz, yalnız onların burada qalma vaxtı keçdikdə, rus qoşunlarının geri çıxışını asanlaşdırmaq xahişi ilə beynəlxalq təşkilatlara müraciət edin. Prinsipcə, sülhməramlılarla bağlı müqavilə imzalamağa ehtiyac yox idi, düşünmürəm ki, Kreml Azərbaycan ərazisinə həqiqi hərbi zərbə vurmağa cürət edərdi. Ancaq... olan oldu. İndi yalnız geosiyasi vəziyyətin dəyişməsini gözləmək və Ukrayna, Gürcüstan, Moldova kimi ölkələrin cərgəsində dayanmaqdan başqa yolunuz qalmır”.
Ukraynalı politoloq, Dünya Siyasət İnstitutunun direktoru Yevgen Maqda:
“Dağlıq Qarabağdakı münaqişənin nizamlanması prosesində Rusiya Azərbaycan ərazisində qanuni hərbi möbcudluq əldə etdi. İndi Rusiya ordusu hər üç Qafqaz respublikasında (fərqli əsaslarla) mövcuddur. Bəlkə də bu, Rusiyanın münaqişəyə birbaşa müdaxilə etməməsi üçün şərt idi. Ancaq sual ortaya çıxır: Azərbaycanın öz ərazisindəki Rusiya qoşunlarına ehtiyacı varmı? Xüsusən də “5 il limit deyil” ifadələrinin fonunda bu sual çox aktualdır.
İnanıram ki, Bakı bu gündən etibarən seçim olaraq yeni bir qarant axtarmağa başlamalıdır. Bir seçim olaraq BMT-nin mavi dəbilqəliləri ola bilər. Baxmayaraq ki, belə bir ssenarinin Rusiya üçün faydalı olmadığını başa düşmək lazımdır. Qarabağda sülhməramlılar yerləşdirməklə Rusiya yalnız kəşfiyyat üçün deyil, hibrid fəaliyyət üçün də imkanlar əldə etdi və bu fakt nəzərə alınmalıdır. Azərbaycan artıq qələbəsini Qarabağda qeyd etdi, amma indi açıq-aşkar oturub Rusiyanın hərbi mövcudluğunun Dağlıq Qarabağda kök salacağını gözləməməyi lazımdır”.
Gürcüstanlı hərbi və siyasi ekspert, elmlər doktoru, professor Vaxtanq Maisaya:
“Cənab Staskovla tamamilə razıyam. Rusiya onsuz da Suriyadakı Xmeymim bazasına bənzər Dağlıq Qarabağda hərbi baza təchiz edir. Aydındır. Çünki indi Xankəndi hava limanının (Stepanakert) tam minalardan təmizlənməsi davam edir. Bu, Rusiya Federasiyasının Azərbaycandakı mövcudluğu müddətinə şübhə yaradır.
Düşünürəm ki, Rusiya Qəbələdəki bazası bağlandıqdan sonra “təzminat” almaq istəyir. Putin rejimi qüvvədə olduğu müddətcə bölgədəki hərbi mövcudluq məsələsi, təəssüf ki, Kremlin geostrateji vəzifəsi olaraq qalır.
Azərbaycan burada nə edə bilər? Düşünürəm ki, o, Rusiyanın təsirinə qarşı bir tarazlıq yaratmalıdır. Həm öz ölkənizdə, həm də bölgədə. Düşünürəm ki, Ərdoğanın son təşəbbüsü - "3 + 3" az-çox bu vəzifəni yerinə yetirə bilər. Rusiyanın hərbi varlığını bir şəkildə kompensasiya etmək üçün Azərbaycanın qüvvələr balansı xətti üzrə hərəkət etməsi lazımdır. Bu, Rusiyanı Azərbaycanda və bütövlükdə bölgədə birtəhər dinc dayanmağa vadar edə bilər”.
Azərbaycan Milli Məclisinin üzvü, politoloq Rasim Musabəyov:
“Düşünürəm ki, bu cür bəyanatlar Rusiyadan müxtəlif səviyyələrdə eşidiləcək. Bu, həm də Azərbaycanın reaksiyasını yoxlamaq üçün sınaq şarı da ola bilər. Hər şey mümkündür. Staskovun özünə gəldikdə isə, müasir şəraitdə DOSAAF nədir ki, onun bəzi sədr müavinləri rus sülhməramlı kontingentin hərbi bazaya çevrildiyi barədə danışsın və fikir yürütsün? Azərbaycanın buna razılığı olmadan sülhməramlı kontingent necə bir bazaya çevrilə bilər? Və Azərbaycanın belə bir şeylə razılaşmaq üçün bir səbəbi yoxdur.
Buna görə bütün bu dəlillər tamamilə əsassızdır. Üstəlik, düşünürəm ki, az və ya çox çəkisi olan şəxslərin dilindən belə bir mülahizə eşidilirsə, bu məsələ Rusiya sülhməramlılarının 5 ildən sonra qalma müddətinin uzadılmasında bir məqsədəuyğunluq olsa belə, Azərbaycan hökuməti buna ehtiyatla yanaşacaq və çox güman ki, buna razılıq verməməsinə gətirib çıxaracaq. Bu səbəbdən cənab Staskov və onun kimi digərləri dillərini farağat saxlasalar və heç bir səbəb olmadığı yerdə Rusiya siyasətinə problem yaratmasalar, daha yaxşı olardı”.