Aleksandr Rar: “İndi Ermənistan Qərbin bir hissəsi kimi deyil, Rusiyanın müttəfiqi kimi görünür”
Ərəstun Oruclu: “Artıq Avropa təhlükənin Azərbaycandan daha böyük miqyas alacağını başa düşür”
AŞPA-nın yaz sessiyasında çıxış edən Almaniya kansleri Angela Merkel digər məsələlərlə yanaşı, Ukrayna və Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü dəstəklədiyini söyləyən bir açıqlama verdi. “Qanunun aliliyini qorumaqla yanaşı, Avropa Şurası da korrupsiyaya qarşı mübarizə aparmaqla beynəlxalq təhlükəsizliyin artırılmasına çox əhəmiyyətli bir töhfə verir. Qayda əsaslı nizam eyni zamanda dinc yanaşı yaşamaq üçün vacib şərtdir. Dövlətlərin suverenliyi və ərazi bütövlüyü şübhə altına alındıqda - Krımda və ya Dağlıq Qarabağda olduğu kimi - bu, ümumi təməl dəyərlərimizə ziddir. Avropa Şurasının bütün qurumları sıx əməkdaşlıq edəcəyi təqdirdə Avropa Şurası bu məsələdə həlledici rol oynaya bilər”, - deyə o bildirdi.
Əslində, Krımla bağlı mövqe heç də təəccüblü deyil - Almaniya əksər Qərb dövlətləri kimi, Ukrayna, Gürcüstan və Moldovanın ərazi bütövlüyünə gəldikdə həmişə birmənalı mövqeyə sadiq qalıb. Azərbaycan başqa məsələdir. Burada sərhədlərin toxunulmazlığı bir şəkildə dərhal unudulurdu və deyilirdi ki, Dağlıq Qarabağın mənsubiyyəti mübahisəlidir və Azərbaycan və Ermənistan bu məsələni ATƏT-in Minsk Qrupunun vasitəçiliyi ilə öz aralarında həll etməlidir.
Və sonra birdən Merkel Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü xatırlamağa qərar verdi. Görəsən, niyə? İkinci Qarabağ müharibəsinə gəldi və Qərb bu məsələyə laqeyd yanaşmaqla, müharibənin başlamasına rəvac verdiyinə görə qismən özünü günahkar hiss edir? Yoxsa başqa bir səbəb ola bilər?
AYNA-nın suallarını tanınmış ekspertlər cavablandırıblar.
Almaniyalı politoloq, professor, “WeltTrends” Beynəlxalq Siyasət İnstitutunun rəhbəri Aleksandr Rar:
“Bir zamanlar Qərb Ermənistana Avropa İttifaqı (Aİ) ilə bir birlik və Rusiyanın orbitindən çıxmağı təklif etdi. Yəni, əslində AB tərəfindən dəstəklənməyən Avrasiya İqtisadi İttifaqına (Aİİ) üzvlüyün rədd edilməsi təklifi idi. Lakin Ermənistan eyni vaxtda Aİ ilə münasibətlər və əməkdaşlıq barədə danışıqlar aparmağa çalışaraq, Aİİ-də qalmağa qərar verdi. Lakin Brüssel, Paris və Berlində düşündükləri kimi, əvvəlki inadla deyil. Buna görə də bu gün Merkel Krımı və Dağlıq Qarabağ məsələsini həqiqətən eyni səviyyəyə qoyur. Yəni Krım Ukraynanın, Dağlıq Qarabağ isə Azərbaycanın bir hissəsidir.
2014-cü ildə Krım problemi olmasaydı, düşünürəm ki, indi vəziyyət bir az fərqli olacaqdı. İndi Ermənistan onsuz da Qərbin bir hissəsi kimi deyil, Rusiyanın müttəfiqi kimi görünür və bu səbəbdən eyni ərazi bütövlüyünün pozulmasına, ərazilərin ələ keçirilməsinə, eləcə də Krım və Ukraynanın cənub-şərqinə görə Rusiyaya qarşı tənqid olunur.
Ancaq dürüst olmaq üçün etiraf etmək lazımdır ki, Merkel burada geopolitika ilə məşğuldur və bir az hiyləgərlik edir - çünki Qərb Serbiya və Kosovada, Liviya və Suriyada olduğu kimi, heç də həmişə bütün dövlətlərin ərazi bütövlüyünə üstünlük vermir, diktatorlara qarşı həmişə demokratların tərəfindədir.
Onu da xatırlatmaq istəyirəm ki, Azərbaycan və Ermənistanın Aİ-yə demək olar ki, tamamilə qoşulması (birləşməsi) halında Brüssel Dağlıq Qarabağ məsələsini hər iki tərəfin qızğınlığını sakitləşdirərək, hansısa birbaşa müdaxilə yolu ilə həll etməyi təklif etdi və yəqin ki, kompromis haqqında düşünürdü”.
Politoloq, Şərq-Qərb Araşdırmalar Mərkəzinin direktoru Ərəstun Oruclu:
“Merkelin çıxışına Qarabağı daxil etməsi qətiliklə Avropa dövlətlərinin yenidən haqq yoluna qayıtması və birdən-birə Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü tanımağa başladığı anlamına gəlmir. Əlbəttə, belə açıqlamalar var idi, amma unutmamalıyıq ki, eyni avropalılar çox uzun müddət millətlərin öz müqəddəratını təyinetmə hüququnu dövlətlərin ərazi bütövlüyü prinsipi ilə qarşı-qarşıya qoymağa çalışdılar.
Qarabağ məsələsində millətlərin öz müqəddəratlarını təyinetmə hüququ ən az uyğun gəlir, erməni xalqı çoxdan öz dövlətinə sahibdir. Gürcüstan məsələsində, məsələn, Abxaziya məsələsində Avropa bu hüququ xatırlamadı, baxmayaraq ki, öz dövlətçiliyi olmayan abxazlardır. Bu, ikili standartların tipik təzahürüdür.
Almaniya kansleri niyə birdən Qarabağı xatırladı? Bunun başqa səbəbləri də var. Qərb dövlətlərinin problemimizə irrasional yanaşması Azərbaycanın bütövlüyünü hərbi yolla bərpa etmək məcburiyyətində qalmasına səbəb oldu. Bu, sona qədər edilməsə də, hər halda təcavüzkar məğlub oldu. Ermənistan gələcəyini düşünməli olacaq.
Ancaq indi mövzumuz başqa bir səbəbdən ortaya çıxdı və bu, Ukraynadır. Avropa nəhayət başa düşdü ki, kukla separatçı “dövlətləri” yaratmaqla, Rusiya sadəcə öz geosiyasi planlarını həyata keçirir - qoşun yeridilməsi üçün əlverişli şərait, bu və ya digər ərazidə fiziki varlıq və s. İndi Aİ bunun Ukraynada Azərbaycandan daha böyük miqyasda baş verə biləcəyini başa düşür. Hər ehtimala görə belə olacaq.
İndi avropalılar narahatdırlar, çünki təcavüzkarın dayandırılması çətinləşir, mədəni ünsiyyət formalarına getdikcə daha az cavab verir. Axı əvvəllər Qərb Ukraynanı bufer zonalarından biri sayırdı və indi həmin bufer təhlükə altındadır. Oradakı münaqişənin indiki mərhələyə çatmasında günahkar olan avropalılar və Ukraynanı qorumalı olan qlobal qüvvələrdir. Çünki 1994-cü ildə Budapeşt Memorandumunu imzaladılar. Düşünürəm ki, indi də heç nə etməyəcəklər.
Merkelin Qarabağı xatırlamasının Azərbaycanın bir növ diplomatik uğuru olduğunu düşünmək lazım deyil. Burada Azərbaycanın göstərdiyi güc amili rol oynadı. Və hər kəs güclə hesablaşır. Əsas odur ki, özünüzü həddindən artıq qiymətləndirməyin”.