Rusiyanın Moldovanın hərəkətlərinə reaksiyası getdikcə daha da aqressivləşir: Kişinyov üçün risklər hər gün artır
Ukraynaya qarşı işğalçı müharibəni davam etdirən Rusiya Moldovada da vəziyyəti sarsıtmağa çalışır. UNİAN Rusiyanın Moldovanı niyə təsirinə almaq istəməsi, Dnestryanıdakı Rusiya anklavının nə qədər təhlükəli olduğunu və Ukrayna üçün “ikinci cəbhə”nin açılması riskinin olub-olmadığını araşdırıb. AYNA sözügedən analitik yazını istinadla təqdim edir:
Fevralın 24-ü ərəfəsində Ukrayna Prezidenti Volodimir Zelenski bildirib ki, Ukrayna kəşfiyyatı Kremlin Moldovanı süni dövlət çevrilişi yolu ilə ələ keçirmək planlarını ifşa edib. Bu məlumatı Moldova Prezidenti Maya Sandu da təsdiqləyib. Onun sözlərinə görə, söhbət rusiyayönlü qüvvələrin Kişinyovda dövlət qurumlarının ələ keçirilməsi və hökumətin devrilməsi ilə bir sıra təxribat təşkil etmək niyyətindən gedirdi. Moldova Respublikasının Kəşfiyyat və Təhlükəsizlik Xidmətinin rəhbəri Aleksandr Mustiatsenin sözlərinə görə, Rusiya Federasiyasının Moldovanı da işğal etmək niyyətində olduğuna heç bir şübhə yoxdur.
"Rusiya Federasiyasının məqsədi Moldova ərazisi olan Dnestryanı bölgə ilə dəhliz yaratmaqdır. Beləliklə, açıq şəkildə deyə bilərik ki, bəli, onlar bu məqsədə çatmaq, Dnestryanı ilə birbaşa əlaqə yaratmaq niyyətindədirlər. Kişinyovla bağlı onların niyyətlərini müzakirə edə bilərik, lakin bu, real və çox yüksək riskdir" – Mustiatse qeyd edib.
Yüksək risklər
Bu yaxınlarda Moldovada - əcnəbilərin və Moldovanın keçmiş təhlükəsizlik qüvvələrinin iştirakı ilə keçirilən mitinqlərdə “Moskvanın əli”ni asanlıqla görmək olar. “Doktrina” Siyasi Araşdırmalar Mərkəzinin rəhbəri Yaroslav Boyko qeyd edir ki, mitinqlərdə, məsələn, əks-kəşfiyyatın keçmiş rəhbəri İon Mahu və Baş Qərargahın keçmiş rəisi Nikolay Dontsu göründü.
"Köhnə tanışlıqlar və onların istifadə etdiyi təsir etirazları sadəcə olaraq kortəbii xarakter daşımır. Bu, Rusiyanın ilk aylarında Ukrayna Silahlı Qüvvələri ilə bağlı vəziyyətə bənzəyir və Moldova xüsusi xidmət orqanlarının "X” anında yararsız vəziyyətə düşməsi real riskdir. 2014-cü ildə Ukraynanın işğalı da belə başlamışdı”, - Boyko deyir.
Üstəlik, Moldovada keçirilən etiraz aksiyalarında keçmiş təhlükəsizlik qüvvələri arasından yaradılmış ayrıca “Xalq qalxanı” Hərəkatı da peyda olub: “İlk dəfə Hərəkat 2022-ci ilin noyabrında “Şor” Partiyasının Prezident Sanduya qarşı etirazları zamanı yaranıb. Onlar göy sarğılı adamlar idi. İndi onların qara rəngli formaları və rabitə vasitələri var. Ölkə üzrə onların sayı 400-500 nəfərdir. Bu keçmiş Əfqanıstan döyüşçüləri, paraşütçülər, sərhədçilər, karabinerilər və təhlükəsizlik qüvvələri işçiləridir”.
Vətəndaş Cəmiyyəti Problemlərinin Araşdırılması Mərkəzinin direktoru Vitali Kulyk istisna etmir ki, bu cür qruplar Dnestryanıdakı rus hərbçiləri ilə birlikdə Rusiya Federasiyası tərəfindən Kişinyovdakı binaları ələ keçirmək üçün istifadə oluna bilərlər: “Mən tamhüquqlu təcavüzü deməzdim. Ancaq Rusiya ordusunun Sandu hakimiyyətinə qarşı qondarma qiyam və ya "xalq inqilabı"na dəstək üçün istifadə oluna biləcəyi ehtimalı böyükdür. Mümkün ssenari belədir”.
Onun sözlərinə görə, Maya Sanda Rusiyanın Moldova ilə bağlı planları barədə artıq dəfələrlə xəbərdarlıq edilib: “Əvəzində Moldova Dnestryanı ilə bağlı danışıqlar prosesi haqqında danışmağa davam edir, Rusiya bazarlarında mövqelərini itirmək istəmir, Rusiya Federasiyası ilə qaz danışıqları aparır. Rusiyapərəst “Şor” Partiyası insanları pullu mitinqlərə avtobuslarla aparır. Kişinyov isə hələ ki, onun fəaliyyətinə qadağa qoymayıb... Ona görə də vəziyyətin sabitliyini pozan ssenarilər hələlik davam edəcək”.
Bununla belə, ekspert bildirir ki, vəziyyət ümidsiz də deyil: “Ən azı son bir ildə Moldova hakimiyyəti ruslara “qapı”nı daha qətiyyətlə göstərməyə başladı. Söhbət həm də respublikanın Konstitusiya Məhkəməsində rusiyayönlü “Şor” Partiyasının fəaliyyətinin qadağan edilməsi məsələsinə baxılmasından, Moldova Parlamentinin separatizmə qarşı inqilabi qanunun qəbulundan və “dil məsələsinin” həllindən gedir. Bunlar ənənəvi olaraq Moskvanı tətikləyir... Üstəlik, növbəti raketin düşməsindən sonra Rusiyanın Ukraynanı atəşə tutması nəticəsində Moldova ərazisində Rusiya səfirliyinin nümayəndəsi persona non-qrata elan edilib. Ölkənin yeni seçilmiş Baş naziri Dorin Reçan isə Rusiya üçün daha bir ağrılı mövzuya - Dnestryanı bölgənin demilitarizasiyası və rus qoşunlarının oradan çıxarılmasına toxunub”.
Kremlin “dəhşət” nağılları
Təəccüblü deyil ki, Rusiya Federasiyasının Moldovanın hərəkətlərinə reaksiyası getdikcə daha da aqressivləşir. Əgər bir il əvvəl Rusiya Xarici İşlər Nazirliyinin rəhbəri Sergey Lavrov Moldovada “rusdillilərin müdafiəsinin” vacibliyinə və Qaqauziya üçün “xüsusi statusa” ancaq eyham vururdusa, indi açıq şəkildə müharibə ilə hədələyir. Beləliklə, onun sözlərinə görə, Avro-Atlantik vektoruna görə Moldova “Ukrayna yolu ilə getmək” riski daşıyır. "Moldova artıq ikinci Ukrayna roluna hazırlaşır", - Lavrov deyib.
Demilitarizasiya çağırışını “anti-Rusiya hərəkəti” adlandıran Putinin sözçüsü Dmitri Peskov da Dnestryanıdakı ruslarla bağlı açıqlamalarda daha “diqqətli olmağı” tövsiyyə edib.
Rusiya Federasiyası Xarici İşlər Nazirliyinin sözçüsü Mariya Zaxarovanın isə qəfildən yadına Ukrayna Silahlı Qüvvələrinin artıq Dnestryanıda “partlatmağa hazırlaşdığı çirkli bomba” haqqında dəhşət nağılı düşdü. Eyni zamanda, Rusiya Federasiyası Xarici İşlər Nazirliyi bəyan edib ki, “sülhməramlı kontingent”in və Rusiya Federasiyası və qoşunlarının təhlükəsizliyinə təhlükə yaradan hər hansı hərəkətlər
Rusiya Federasiyasının özünə hücum olaraq qiymətləndiriləcək.
Moldovanın keçmiş müdafiə naziri Anatoli Şalaru isə deyir ki, Rusiya həmişə olduğu kimi yalan danışır və panika yaradır.
Politoloq Vitali Kulık isə Dnestryanıdakı sursat anbarlarında, xüsusən də Moldova üçün başqa bir təhlükə görür: "22 min ton sursat var... Orada hələ də istifadə edə biləcəkləri atıcı silahlar və sursatlar çoxdur. Nəzərə almaq lazımdır ki, dnestryanılılar dəfələrlə Afrika ölkələri ilə silah ticarəti edərkən yaxalanıblar".
Hər halda, unutmaq olmaz ki, Rusiya artıq 2022-ci ilin aprelində Moldovaya qarşı təxribata əl atıb. Həmin vaxt Daxili İşlər və Rabitə Nazirliyinin məlumatına görə, Dnestryanı sakinlərinə, guya Ukrayna tərəfindən Dnestryanıya raket hücumu hazırlaması barədə sms göndərilib.
“İnformasiya Müqaviməti” qrupunun hərbi-siyasi müşahidəçisi Oleksandr Kovalenkonun fikrincə, Rusiyanın həqiqətən də “Ukraynanı günahkar çıxarmaq” üçün Moldovaya qarşı belə bir hücum hazırladığını istisna etmək olmaz. Onun sözlərinə görə, Ukraynada kütləvi raket hücumlarının azalmasının səbəbi də bu ola bilər: "Ola bilsin ki, Rusiya Federasiyası indi raketlərə qənaət edir ki, onların kifayət qədər sayda toplanmasına nail olsun. Onsuz da 150 raket Moldovanı işıqsız qoymağa kifayət edəcək. Atəşdən sonra ruh düşkünlüyü olacaq. Əgər ruslar uğur qazansa, Moldovada hakimiyyətin ələ keçirilməsi kifayət qədər tez baş verə bilər”.
Kovalenko xatırladır ki, hazırda Dnestryanıda 9000-ə qədər şəxsi heyət var: "Bunlar 14 aşağı batalyon-taktiki qruplardır. Üç qrup Moldovanın şimalını Merkuleşti - Bielce - Faleşti aerodromu xətti ilə mərkəzi Moldovanı kəsə bilər. Və iki qrup Moldovanın Qaqauziyanın yerləşdiyi cənub hissəsinə nəzarət edə bilər. Sonra 24-48 saat ərzində Kişinyova çatmaq və ölkədə hökuməti dəyişmək üçün mərkəzi Moldova tamamilə təcrid olunacaq”.
Ukraynaya ümid
Lakin Moldovanın keçmiş müdafiə naziri Anatoli Şaların sözlərinə görə, Odessa vilayətində Ukraynanın hava hücumundan müdafiə qüvvələrinin çoxluğunu nəzərə alsaq, belə bir ssenarinin həyata keçirilməsi çətin olacaq.
"Düşünürəm ki, nə qədər ki, Rusiya raketləri Moldovaya doğru uçur, onlar Odessa üzərində vurulacaq. Dnestryanıdakı Rusiya kontingenti son 7 ildə 1200-2200 nəfərlə məhdudlaşıb. Mən müdafiə naziri olanda , biz rotasiyanı qadağan etdik, ona görə də Dnestryanıdakı hərbi kontingentin çoxu ruslar deyil, yerli insanlardırlar. Onlar ayda 150 avroya Putin üçün gedib ölmək istəməyəcəklər”, - deyə Şalaru əmindir.
Moldovanın BMT-dəki keçmiş səfiri Aleksey Tulbure də onunla razılaşır və Dnestryanı ordusunun çox az döyüş hazırlığı, köhnə sovet silahları olduğunu və ciddi təhlükə olmadığını vurğulayır. Rumıniya da Moldovaya bununla məşğul olmağa kömək edəcək.
"Kişinyovla bağlı hər hansı tədbir görülsə, dərhal Kiyev və Buxarestə müraciət olunacaq. Silahlı Qüvvələr bir gün ərzində onları zərərsizləşdirəcəklər", - keçmiş səfir əmindir.
Martın 1-dən etibarən Dnestryanıda "hərbi görüşlər üçün" səfərbərlik elan edilməsinə baxmayaraq, Ukraynada cənub-qərbdə ikinci cəbhənin açılması ehtimalı hələ də istisna edilir. Odessa vilayətinin operativ qərargahının nümayəndəsi Sergey Bratçukun sözlərinə görə, bu gün Dnestryanıdan yeganə təhlükə diversantların sızması olaraq qalır.
Ukrayna Prezidenti isə bildirir ki, Rusiyanın Dnestryanı ərazisindən ikinci cəbhə açmaq üçün istifadə etməyə cəhd edəcəyi təqdirdə, Ukrayna Moldovaya kömək etməyə hazır olacaq. Və hətta Kişinyovun özündə belə görünür ki, onlar çoxdan başa düşüblər: yalnız həqiqi dost qonşularla birlikdə Rusiyaya qarşı ardıcıl müxalifət ölkəyə öz müstəqilliyini və Avropaya inteqrasiya kursunu qoruyub saxlamağa kömək edəcək.