Valeriya Çernikova: "Qaynar nöqtələrdən təxliyə edilənlər zəng vurub deyirlər: “Kaş ki, buranı daha tez tərk edəydik””
Donetsk vilayətinin polis əməkdaşı Valeriya Çernikova cəbhəyanı yaşayış məntəqələrindən insanların təxliyəsi ilə məşğul olan “Ağ mələklər” bölməsinin feldşeridir. UNİAN-a müsahibəsində o, atəş altında işləmək, humanitar yardım çatdırmaq və mülki insanları atəş xəttindən çıxarmaq barədə danışıb. AYNA müsahibəni istinadla təqdim edir:
- Valeri, "Ağ mələklər" necə meydana çıxdı?
- Bu bölmə ötən ilin dekabrında yaradılıb. Sonra rəsmi olaraq “Ağ mələklər” kimi fəaliyyətə başladıq. Lakin faktiki evakuasiyaya tammiqyaslı işğalın əvvəlindən başlamışıq.
- “Ağ mələklər” adı ideyası necə yarandı?
- "Ağ mələklər" adını insanlar verdilər. İlk təxliyələri polislər ağ avtomobildə həyata keçiriedilər - bu, təcili yardım maşınları idi. O vaxtdan bizə “Ağ mələklər” deyirlər.
- Heyətə daxil olmaq üçün xüsusi bacarıq və biliyə ehtiyac varmı və sizin yanınızda kim var?
- Həyat yoldaşım mənim yanımdadır. Həmçinin yetkinlik yaşına çatmayanların profilaktikasının nümayəndəsi bizimlə bəzi yerlərə gedir, əhali ilə profilaktik söhbətlərdə olur.
Bacarıqlara gəlincə, daha rahat hərəkət etmək üçün ekstremal şəraitdə işləməyi, insanlarla ünsiyyət qurmağı, onları inandırmağı bacarmalı, əhalinin etimadına sahib olmalı və ərazini bilmək lazımdır. Fədakar olmalısan. Bundan əlavə, biz həkiməqədər yardımın göstərilməsi üzrə kurslar keçdik, hansı ki, bu, məcburidir.
- Dediniz ki, cəbhə bölgələrinə ilk səfərlər təcili yardım maşını ilə oldu. İndi hansı nəqliyyat növündən istifadə edirsiniz?
- Zirehli maşın;m;z var. Xərəkələr, ilk yardım dəstləri, xüsusi bel çantalarımız var. Evakuasiya və ilk tibbi yardım göstərmək üçün lazım olan hər şeyə sahibik. Qaynar nöqtələrdən evakuasiya zamanı uşaqların başına taxdığımız dəbilqə və gülləkeçirməz jiletlərimiz də var.
- Bölmənizin əsas vəzifəsi təxliyədirmi?
-Yardım istəyən insanların təxliyəsi prioritet məsələdir. Biz həmçinin humanitar yardım göstəririk. Yardımları insanların hələ də qaldığı ən qaynar nöqtələrə çatdırırıq. İlkin tibbi yardım göstəririk, atəşə məruz qalan yaralıları çıxarırıq, xəstəxanalara çatdırırıq.
- Zəhmət olmasa, tipik iş gününüzü təsvir edin...
- Hər gün fərqlidir. Amma adətən biz hara getdiyimizi rəhbərliyə deyirik. Xidmət rəisi əlavə təlimlər keçir. Qaynar nöqtələrə getməzdən əvvəl marşrutun təhlükəsizliyi yoxlanılır. Seçilmiş marşrut təhlükəli olarsa, insanları riskə atmamaq üçün evakuasiya zamanı onu dəyişdiririk. Avtomobilin texniki vəziyyətini, avadanlığı, uşaq gülləkeçirməz jiletlərini, ilk tibbi yardım göstərmək üçün ilk yardım dəstlərini mütləq əvvəlcədən yoxlamalıyıq. Sonra humanitar yardımı yükləməyə gedirik və yerə yola düşürük.
Biz artıq yerindəcə humanitar yardımları boşaldırıq, hərbi əməliyyatlar zamanı qalan ailələrə baş çəkirik. Bölgədən ayrılmaq qərarına gələnləri özümüzlə götürürük. Biz könüllülərlə əlaqə saxlayırıq ki, təxliyyə olunanları təhlükəsiz yerə aparsınlar. Bir az da adaptasiya olunmaları lazım gəlir. Çünki uzun müddət ünsiyyətsiz, işıqsız qalan insanlar artıq belə yaşamağa öyrəşiblər. Təxliyə məntəqələrində isə qohum-əqrəbaları, dost-tanışları ilə ünsiyyət qura bilirlər, bir az dəyişirlər. Biz də şəxsi nömrələrimizi veririk ki, bizimlə əlaqə saxlasınlar. Bizə onlardan çoxlu zənglər gəlir. İnsanlar artıq gedib, təhlükəsiz yerlərdə məskunlaşanda zəng vurub deyirlər: "İlahi, niyə səni əvvəllər dinləyib oradan çıxmadıq. Burda başqa həyatdır!".
- Siz əhalini çıxarmaq üçün lazım olan yaşayış məntəqələrini müstəqil seçirsiniz, yoxsa insanlar kömək üçün birbaşa sizə müraciət edirlər?
- İnsanlar özləri qaynar xətlərimizə zəng edərək, qaynar nöqtələri tərk etmələrinə kömək etməyimizi xahiş edirlər. Bundan əlavə, demək olar ki, hər gün səfərlərdə rabitənin olmadığı ərazilərdə əhali ilə profilaktik söhbətlər aparırıq. İnsanlar fikirləşir. Sonra yenə həmin yerə gedirik, artıq onlar təxliyə olunmalarını xahiş edirlər. Əhali ilə hər gün ünsiyyət olur, humanitar yardım gətirəndə danışırıq, növbəti dəfə nə vaxt gələcəyimizi bildiririk.
- Xahiş edənlər içərisində ilk kimləri təxliyə edirsiniz?
- Çox müraciət varsa, ilk növbədə uşaqları, daha sonra əlilləri, qocaları çıxarırıq, uşaqsız ailələri evakuasiya edirik. Ümumiyyətlə isə hər kəs prioritetdir.
- Cəbhəyanı şəhər və qəsəbələrdə sizi necə qarşılayırlar?
- Çox yaxşı. İnsanlar bizi görəndə xoşbəxt olurlar. Bəziləri hətta onların yanlarından ayrılmamağımızı xahiş edirlər. Bu, təbiidir, çünki onlar kiminləsə ünsiyyətdə olmaq istəyirlər. Biz insanlara vaxt veririk, humanitar yardım göstəririk. Hədiyyələr, şirniyyatlar, oyuncaqlar gətiririk. Şərait çətin olsa da, uşaqlar uşaqlıqlarını yaşamalıdırlar.
- Qaynar nöqtələrdə nə qədər uşaq qalır?
- İndi o qədər də yoxdur, amma hələ də qaynar nöqtələrdə uşaqlar var. Bu gün heç yerə getmək istəməyən ailələr var. Hələlik evlərində qalacaqlarını deyirlər. Onların uşaqları da yanlarındadır. Sadəcə vəziyyət pisləşsə, gedəcəklərini söyləyirlər.
- Valideynlər belə bir qərarı necə əsaslandırırlar?
- Hər ailə fərqlidir. Bəziləri məsələn, deyirlər ki, tərk etməyə yerləri yoxdur. Yaxud da pulsuz olduqlarını, haradasa yaşamağa imkanları olmadığını bildirənlər var. Belə ailələr üçün humanitar yardım almaq imkanını araşdırırıq, tapırıq, onların hara gedə biləcəklərini məsləhət edirik...
Adətən insanlar evlərini tərk etməyə qorxurlar, evlərinin zəbt ediləcəyini zənn edirlər. Amma başa düşmək lazımdır ki, ev elə bir şeydir ki, bu gün var, sabah isə olmaya bilər. Uşağın həyatı, öz həyatı isə qiymətlidir.
- Getməyə inandırmaq köməyinizə çatmayanda nə edirsiniz?
- Təbii ki, biz onları inandırmağa davam edirik, bir daha onlara baş çəkirik, hər gün ünsiyyətdə oluruq. Valideynlərə deyirik ki, cəbhə bölgəsi uşağın uşaqlığını keçirməsi üçün yaxşı yer deyil. Təcrübə göstərir ki, insanlar nəhayət fikirlərini dəyişir və təhlükəli yeri tərk edirlər. Valideynlər övladlarının düşməni deyillər, ona görə də hər şeyi düşünüb qərar verirlər. Qəsəbələrdə qalan uşaqsız qonşular tapırlar ki, heyvanlarına, evlərinə baxsınlar.
Yeri gəlmişkən, uşaqlar içərisində özləri təxliyə tələbi ilə bizə müraciət edənlər oldu. Cəbhə xəttinə yaxın yerləşən Donetsk vilayətinin Zariçne kəndindən olan ailənin iki övladı var - böyük qız 2011-ci ildə, kiçik qız 2018-ci ildə anadan olub. Onların dərs oxumağa imkanları yox idi, hətta sakitcə çölə çıxa bilmirdilər. Bu ailəyə növbəti səfər zamanı böyük qız onları valideynləri ilə birlikdə daha təhlükəsiz yerə aparmağı xahiş etdi. Valideynlər kəndi tərk etmək istəmirdilər: hamı kimi onlar üçün də öz evlərini tərk etmək çətin idi, lakin onlar düzgün qərar verdilər - sonda getdilər və uşaqlarının həyatını xilas etdilər. Ailə hazırda Dneprdədir, onlarla əlaqə saxlayırıq. Onların mənzili, yeməkləri var, ailə hər şeylə təmin olunub.
- “Ağ mələklər” tərəfindən evakuasiya edilən ən kiçik uşağın neçə yaşı var?
- Təxliyə etdiyimiz ən kiçik uşaq dörd yaşlı qızdır.
- Uşaqlar təxliyələrini necə qəbul edirlər?
- Uşaqlar üçün hər şey maraqlıdır. Yəqin ki, onlar üçün oyun kimidir. Amma anlayırlar ki, müharibə zonasını tərk edirlər, özlərini qorunmuş hiss edə biləcəkləri təhlükəsiz yerlərə gedirlər. Yenə deyirəm, elə hallar olur ki, uşaqlar özləri bizə müraciət edirlər, deyirlər ki, qorxurlar, sonra onların valideynləri ilə profilaktik söhbətlər aparırıq.
- Bir dəfəyə neçə nəfəri təxliyə etmək imkanınız var?
- Maşınımız üç oturacaqlıdır. Uşaqları evakuasiya etsək, ikisini bir oturacağa yerləşdiririk. Maksimum yeddi nəfər götürürük. Biri ayaq üstə dayanır, biri çantasının üzərində oturur. Bəzən mən ayaq üstə dayanıram, yerimdə insanlar oturur. Ümumiyyətlə, mümkün qədər çox insanı çıxarmağa çalışırıq. Amma hər dəfə istəyənlərin sayı fərqli olur.
- İşinizin ən çətin tərəfi nədir?
- Ən çətini insanlara baş çəkmək, onların belə şəraitdə necə yaşadıqlarını görməkdir. Xüsusilə, uşaqlı ailələrin çətin vəziyyəti ürək ağrıdır. Bir də onları razı salmaqda çətinlik olur. Onlar bir müddət döyüş bölgəsində qalırlar, lakin sonra fikirlərini dəyişirlər. Məsələn, ailə ilə evakuasiya haqqında danışdıq, onlar imtina etdilər. Bir müddət sonra kənd atəşə tutuldu, nəticədə həmin ailənin üzvlərindən biri həlak oldu... Və yalnız bundan sonra bizə zəng vurub təxliyələrini xahiş etdilər.
- Heç olubmu ki, cəbhənin ön xəttindən yaralı əsgərləri çıxarmalı olmusunuz?
- Bəli, olur. “Qırmızı zona”da işləyirik. Yaralılara yerindəcə ilkin tibbi yardım göstəririk və onları stabilləşdirmə məntəqələrinə çatdırırıq.
- “Ağ mələklər” çalışdıqları müddətdə nə qədər insanı xilas edib?
- 100-dən çox insanı təxliyə etmişik. Bunların içərisində həm təhlükəsiz yerlərə getmək istəyən yerli əhali var, həm də yaralılar. İnsanlar atəşə tutuldu, qəlpə yaraları aldılar, onlara yerində ilkin tibbi yardım göstərdik, sonra xəstəxanaya apardıq.
- Ümumiyyətlə, səfərlər zamanı gözlənilməz hallar yəqin ki, baş verir. Siz atəşə məruz qalmısınızmı?
- Demək olar ki, bir dəfə bu baş verir. Çox vaxt bizim gedişlərimiz humanitar yardımların paylanması və təəssüf ki, atəşə tutulması ilə müşayiət olunur. Sonra bütün insanları tez bir zamanda zirzəmilərdə gizlədirik ki, heç kim zərər görməsin, yerini dəyişməsin, atəşin bitməsini gözləsin.
- Sizi bu təhlükəli işə nə motivasiya edir?
- Ən mühüm motivasiya insanların bizə ehtiyacının olmasını bilməyimizdir. Bizdən başqa heç kim bizə kömək etməyəcək. Bizi gözləyirlər, bizə inanırlar, köməyimizə ehtiyac duyurlar.
- Hansı təxliyə daha çox yadınızda qalıb?
- Hər təxliyəni bu gün baş vermiş kimi xatırlayıram. Hər bir təxliyə xüsusidir. Çünki bu, insan həyatının xilasıdır.