Tahir Kərimli: “Beynəlxalq təşkilatlar və Rusiya vasitəsilə Ermənistana təzyiq edib, faktları üzə çıxarmaq olar”
Qarabağda hərbi əməliyyatların dayandırılmasına dair 10 noyabr 2020-ci il tarixli üçtərəfli bəyanatda yer alan müddəalardan biri də hərbi əsirlərin qarşılqılı mübadiləsidir. Azərbaycan tərəfi beynəlxalq humanitar hüquq normalarından irəli gələn öhdəliklərinə və humanizm prinsiplərinə sadiq qalaraq, müharibə vaxtı əsir götürülmüş erməni hərbçilərinin hüquqlarının təmin edilməsi istiqamətində üzərinə düşən vəzifələri ardıcıl olaraq yerinə yetirib və əsir düşmüş ermənilər barədə müntəzəm olaraq Beynəlxalq Qızıl Xaç Komitəsi (BQXK) və Rusiya Sülhməramlı Qüvvələrini (RSQ) məlumatlandırıb və birtərəfli qaydada onların bir hissəsi azad edilib.
Həmçinin, döyüşlər zamanı əsir düşmüş və ya girov götürülmüş Azərbaycan vətəndaşlarının Vətənə qaytarılması məsələləri ilə bağlı da BQXK, RSQ və digər beynəlxalq təşkilatlarla danışıqlar aparılıb və beynəlxalq təşkilatların və RSQ komandanlığının iştirakı ilə aparılmış danışıqlar nəticəsində erməni tərəfi ilə əsir və girovların “hamının hamıya” prinsipi əsasında dəyişdirilməsi barədə razılıq əldə olunaraq əsir və girovların qarşılıqlı qaytarılmasına nail olunub.
Lakin əsir düşmüş və ya girov götürülmüş şəxslərin dəyişdirilməsi prosesi Birinci Qarabağ müharibəsindən sonrakı dövrü və Vətən müharibəsi dövrünü əhatə edir. Halbuki, Azərbaycan tərəfi hələ 2016-cı ildə Birinci Qarabağ müharibəsində əsir və itkin düşmüş, girov götürülmüş vətəndaşların “hamının-hamıya” prinsipi əsasında azad olunması və gələcəkdə əsir-girov götürülən şəxslərin, eyni zamanda meyitlərin 3 gündən gec olmayaraq qaytarılmasını aidiyyəti beynəlxalq təşkilatların vasitəçiliyi ilə Ermənistan Respublikasına təklif edib.
Bəs, Birinci Qarabağ müharibəsi zamanı əsir düşmüş və ya girov götürülmüş şəxslərin aqibəti necə olacaq? Hazırda əsir düşmüş və ya girov götürülmüş şəxslərin “hamının hamıya” prinsipi ilə dəyişdirilməsi prosesinin Birinci Qarabağ müharibəsinə şamil edilməsi də gözlənilirmi?
Mövzunu AYNA-ya dəyərləndirən Milli Məclisin İnsan hüquqları komitəsinin sədr müavini, Vəhdət Partiyasının sədri Tahir Kərimli əvvəlcə erməni tərəfinin 62 erməni diversantı tələb etməsinə toxunub: “Biz etiraf edirik ki, həmin ermənilər bizdədir, lakin onlar müharibədə əsir düşənlər yox, 10 noyabr bəyanatından sonra ələ keçən diversantlar, terrorçulardır və ona görə də onları geri qaytarmırıq. Yəni, bizdə məsələ aydındır. Amma əsas məsələ ondan ibarətdir ki, həm Beynəlxalq Qızıl Xaç Komitəsi vasitəsi ilə, həm də digər müvafiq beynəlxalq təşkilatlar vasitəsi ilə baş tutan görüşlərdə daim Birinci Qarabağ müharibəsində itkin və əsir düşənlərimizin taleyi ilə bağlı məsələlər qaldırılıb. Amma erməni tərəfi hər dəfə bunu inkar edib”.
“Hətta, sonradan məlum olub ki, ermənilər Birinci Qarabağ müharibəsində əsir düşən azərbaycanlıları öz evində uzun illər kölə kimi saxlayıb, işgəncələr veriblər. Həmçinin, əsir düşən vətəndaşlarımızın ermənilərin əlində olması sübut edilib və illərlə onların aqibətindən xəbər tutmaq üçün can atmışıq. Lakin onların nə öldüyü, nə də yaşadığı barədə xəbər tuta bilmişik. Çünki Ermənistan tərəfi israrla itkin düşən vətəndaşlarımız haqqında məlumat verməkdən imtina, onların varlığını təkzib edib. Hətta, Ermənistan cəmiyyətinin daxilində də Ermənistanda azərbaycanlıların toplu məzarlıqlarının olduğu barədə zamanla məlumatlar gündəmə gəlib”, - həmsöhbətimiz bildirib.
“Yəni, bütün bu faktları nəzərə alsaq, Ermənistan tərəfinin danışıqlarda özünü qeyri-səmimi apardığının şahidi olarıq. Bütün bunlardan sonra da Beynəlxalq Qızıl Xaç Komitəsi deyir ki, Ermənistan iddiaları inkar edir, biz heç nə edə bilmərik. Amma heç şübhə yoxdur ki, itkin düşən vətəndaşlarımızın böyük bir qismini ermənilər əsir kimi saxlayıblar və aldığımız məlumatlara görə, hətta, onların orqanlarını xarici dövlətlərə satıblar, işgəncələr veriblər, qadın, uşaq, yaşlı, cavan demədən hər cür vəhşiliklə məşğul olublar. Təbii ki, bu məsələ yenə də aktualdır və Ermənistan tərəfinin onlar haqqında məlumatsız olması mümkün deyil. Ona görə də “hamının hamıya” prinsipi hər iki dövrü əhatə etməlidir. Azərbaycan tərəfi də məsələni bu cür qaldırıb”, - deyə deputat vurğulayıb.
Kərimlimim sözlərinə görə, Azərbaycanda Ermənistan tərəfinin cinayətləri ilə bağlı kifayət qədər faktlar var: “Lakin əlimizdə faktlar olsa da, Ermənistan hər şeyə rəğmən cinayətlərini inkar edir. Hətta, bizim əlimizdə onların müharibə vaxtı başqa dövətlərin nümayəndələrindən muzdlu döyüşçülər kimi istifadə etməsinə dair faktlar olsa da, yenə də inkar edirlər. Təəssüf ki, xristian təəssübkeşliyi və islamofobiya tərəfdarı olan ölkələr də onları müdafiə edir, əksinə, biz daha çox ittiham olunuruq. Eyni vəziyyət əsirlərlə də bağlıdır. Yəni, onlar itkin düşən vətəndaşlarımızı əsir kimi özlərində saxlasalar da, ittiham edilən bizik”.
“Ermənistanın bu qeyri-səmimiliyini sübuta yetirmək üçünsə, ən azı Ermənistan rəhbərliyi səmimi davranmalıdır. Ən əsası isə Azərbaycan Rusiya tərəfi ilə ciddi şəkildə işləməlidir. Həmçinin, Türkiyənin bu məsələdə bizə yardımı toxuna bilər. Yəni, həm Rusiyanın, həm də beynəlxalq qurumların təzyiqi ilə Ermənistanı açıqlama verməyə məcbur etmək olar. Lakin çox təəssüf ki, Ermənistan tərəfi bu kimi bir sıra məsələləri məxfiləşdirib deyə, arxivləri də açmırlar. Düzdür, ölkə qanunvericiliyinə dəyişiklik edib, bir sıra sənədləri üzə çıxara bilərlər. Həmin sənədlərdə bizim əsirlərin öldürülməsi ilə bağlı xəbərlər də varsa, ortaya çıxacaq. Təbii ki, Ermənistan özünə arxayın olsa, bu addımı ata bilər. Beynəlxalq təzyiq nəticəsində də bunu sübuta yetirmək olar. Amma nə təzyiq var, nə də Ermənistan özünə arxayındır”, - millət vəkili qeyd edib.
Müsahibimiz əmindir ki, hər iki dövlət arasında ikitərəfli səmimi dialoq olsaydı, yaxşı nəticələr əldə etmək mümkün olardı: “Məlumdur ki, iki ölkə arasında hələ sülh müqaviləsi bağlanmayıb və bağlanması da yəqin ki, vaxt alacaq. Lakin iki ölkə arasında səmimi münasibətlər olmadığına görə, Rusiyanın və Qərbin ciddi təzyiqləri olmalı idi. Yəni, onlar islamafobiyadan əl çəkib, səmimi şəkildə həqiqətləri üzə çıxarmaq istəsələr, erməni tərəfinin əməllərini ifşa etmək cəhdləri olsa, əlbəttə ki, nəticə müsbət olar. Amma mənim buna ümidim azdır. Çünki Türkiyə dəfələrlə arxivlərini açacağını bildirib və Ermənistana təklif edib ki, arxivləri açsınlar, görək kim-kimə genosid edib. Təbii ki, ermənilər bizi daha çox soyqrıma məruz qoysa da, beynəxalq təşkilatlar həmişə susub. Nə Ermənistanın arxivləri açmasında, nə də həqiqətlərin üzə çıxmasında maraqlı olublar. Ona görə də Azərbaycan Ermənistana təzyiq etmək üçün beynəxlalq təşkilatlara təsir etsə, həmçinin Türkiyənin də köməyi ilə Rusiyanı Ermənistana təzyiq etməyə məcbur etsək, müəyyən arxivlər açılar və həqiqət üzə çıxar. Çünki təcrübəmə əsasən, erməni xislətinə bələd bir insan kimi, onların bütün tarixi proseslərin xronologiyasını qələmə aldıqlarını bilirəm. Yəni, ola bilməz ki, onlar bu məsələləri də qeydə almsınlar. Ona görə də təzyiq nəticəsində nəyəsə nail olmaq olar”.