Əmanət Bankının yaradılması iqtisadiyyata müsbət təsir edəcəkmi?
Ölkəmizdə Əmanət (yığım) Bankı yaradıla bilər və bu məsələ qısa müddətdə müzakirə ediləcək. Azərbaycan Mərkəzi Bankının (AMB) sədri Elman Rüstəmov, ipoteka məhsullarının iqtisadi artımın dəstəklənməsində çox əhəmiyyətli bir rol oynaya biləcəyini söylədi. O, Rusiya da daxil olmaqla, bir çox ölkələrdə ipotekanın iqtisadi fəaliyyətdə olduqca əhəmiyyətli bir rol oynadığını qeyd etdi.
“Tikinti sektoruna 1 manatlıq sərmayələr, təxminən 4,5-5 manata qədər artım təmin edir. Uzun müddətdir ki, əmanət və tikinti bankları modeli üzərində işləyirik. Bir vaxtlar Cənubi Qafqazda ilk dəfə ipoteka sistemi yaratdıq, sonra əmanət və tikinti bankı yaratmaq planlarımız var idi. Ancaq bu məsələ yalnız bizdən asılı deyil. Hökumətdə bu mövzuda ümumi razılaşma olmalıdır. Yaxın gələcəkdə bu məsələni İqtisadi Şuranın müzakirəsinə təqdim edəcəyik. Məsələ hazırda əsaslandırma mərhələsindədir”, - AMB sədri vurğuladı.
UNEC-in professoru, iqtisad elmləri doktoru Elşad Məmmədovun AYNA-ya şərhinə görə, ölkədə Əmanət Bankının yaradılması yalnız əmanətlərin investisiyaya çevrilməsi üçün təsirli bir mexanizm qurulduqda müsbət rol oynaya bilər: “Əgər yığım fondlarının investisiya axınlarına köçürülməsi üçün uyğun bir infrastruktur yoxdursa, bu qərarın milli iqtisadiyyata ciddi müsbət təsir etməsini gözləmək olmaz”.
“Bu gün görürük ki, ölkə banklarındakı likvidlik həcmi nəzərə alınmaqla, kifayət qədər investisiya yoxdur. Bu, ölkənin bank sektorundakı ötürmə mexanizminin təsirli olmadığını göstərir. Hər şeydən əvvəl iqtisadiyyatın real sektoruna borc verməklə bank sektorunun infrastrukturu ilə əlaqəli kanallar yaratmaq lazımdır. Əlbəttə ki, bank sektorunun əsas missiyalarından birini - əmanətləri investisiyaya çevirməsi üçün kommersiya banklarının kredit portfelindəki faiz göstəricilərini dəyişdirmək lazımdır”, - ekspert bildirib.
Davamlı İnkişaf Tədqiqatları Mərkəzinin sədri Nəriman Ağayev isə, ümumiyyətlə hesab edir ki, ölkədə Əmanət Bankı yaratmağa ehtiyac yoxdur. Onun AYNA-ya dediyinə görə, əhali banklara qarşı inamsızlıqla yanaşmağa davam edir: “Ötən ilin statistikasına əsasən, banklarda manat əmanətlərinin sayı artsa da, düşünürəm ki, bu, əsasən sadə vətəndaşların hesabına baş vermədi. Ola bilər ki, bu, büdcədən korrupsiya sxemləri ilə kiminsə cibinə, oradan da hesablara köçən pul artıqlarıdır”.
“Mövcud bank dərəcələri ilə banklar bir çox vətəndaş üçün cəlbedici deyil. Müsbət dəyişikliklərin olması üçün bankirlərin düşüncəsini dəyişdirməlisiniz və bunu etmək çətindir. Bank sektoru çox mühafizəkardır”, - Ağayev vurğulayıb.
İqtisadçı-ekspert Natiq Cəfərli də AYNA-ya şərhində qeyd edib ki, yeni bankın qarşısına hansı hədəfləri qoyacağı hələ məlum deyil: “Bəla budur ki, ölkəmizdə qonşu ölkələrin təcrübəsinə əsaslanaraq, hər şey edilir, amma əksər hallarda bunun əksi alınır. Yalnız ipoteka krediti ilə məşğul olacaq bir dövlət bankı yaratmaqdan danışırıqsa, düzgün sistem qursanız, bu qərar təsirli ola bilər. Eyni şey uzun müddətdir danışılan bir kənd təsərrüfatı (aqrar) bankının yaradılması haqqında da söylənilə bilər”.
“İndi Azərbaycanda ipoteka faizləri dəhşətlidir, lakin bir çox ölkələrdə olduğu kimi, minimum faiz dərəcəli ipoteka proqramı olmalıdır. Elə kənd təsərrüfatında da hər şey rəvan getmir, çünki banklar, riskli olduğu üçün fermerlərə kredit vermək istəmir. Ölkədə normal kənd təsərrüfatı sığortası sistemi yoxdur. Bunun üçün fərqli bir yanaşma lazımdır”, - iqtisadçı vurğulayıb.
Cəfərli hesab edir ki, kredit faizləri azalarsa, bu, ölkədə iqtisadi proseslərin intensivləşməsinə səbəb ola bilər: “Əgər tikinti biznesi haqqında danışırıqsa, bu, çoxalma effektinə malikdir və özü ilə bir sıra digər sahələri də cəlb edə bilər, bir çox yeni iş yeri yarada bilər. Yenə də hər şey bütün bu fikirlərin necə həyata keçirilməsindən asılıdır”.