Ermənistan və Qarabağ erməniləri bu qərarın onların vəziyyətini daha da ağırlaşdıracağını başa düşürlərmi?
Ermənistan “Laçın dəhlizinin Azərbaycan tərəfindən blokadaya alınması və humanitar vəziyyətin pisləşməsi” ilə bağlı təcili olaraq Təhlükəsizlik Şurasının iclasının çağırılması xahişi ilə BMT-yə müraciət edib. Müraciətin mətni BMT-nin “Twitter” səhifəsində dərc olunub.
“Ermənistan hökuməti kütləvi vəhşiliklərin, o cümlədən müharibə cinayətləri, etnik təmizləmə, insanlıq əleyhinə cinayətlər və soyqırımılarının qarşısının alınması üçün beynəlxalq sülhün və təhlükəsizliyin qorunmasına cavabdeh olan əsas orqan kimi BMT Təhlükəsizlik Şurasının müdaxiləsini xahiş edir”, - deyə müraciətdə bildirilir. Bu bir.
İkincisi: daha sonra “ABŞ Prezidenti Co Bayden Laçın dəhlizinin blokadasına son qoymaq üçün Azərbaycana qarşı bütün təsir imkanlarından, o cümlədən hərbi yardımın dayandırılmasından istifadə etməlidir”. Bu barədə ABŞ Konqresinin Nümayəndələr Palatasının üzvü Cim Makqovern özünün “Twitter” mikrobloqunda yazıb: “Azərbaycanın işğalı altında olan Dağlıq Qarabağda erməni xalqının ərzaq, su və dərman təminatının qarşısının alınması beynəlxalq hüququn pozulmasıdır”.
Üçüncüsü, Amerikanın “Washington Post” nəşri Beynəlxalq Cinayət Məhkəməsinin keçmiş Baş prokuroru Luis Moreno Okamponun Azərbaycanın “Dağlıq Qarabağ ermənilərinin soyqırımını” hazırladığına dair xəbərdarlığına toxunub və BMT Təhlükəsizlik Şurasında bunu beynəlxalq platformalarda müzakirə mövzusuna çevirməyin zəruriliyindən danışıb.
BMT Konvensiyasında soyqırımının digər məsələlərlə yanaşı, “yaşayış şəraitinin onun fiziki məhvinə aparan bir qrup üçün qəsdən yaradılması” kimi müəyyən edildiyini deyən Okamponun sözlərinə istinad edən məqalə müəllifi “Soyqırımının həyata keçirildiyini düşünmək üçün ciddi əsaslar var”, - deyə yazır.
“Aclıq soyqırımının görünməz silahıdır. Təcili kəskin dəyişikliklər edilməzsə, bu erməni qrupu yaxın həftələrdə məhv ediləcək”, - başqa sitatda deyilir.
Məqalədə Qarabağ münaqişəsinin tarixindən qısa şəkildə bəhs edilir. Məqalə müəllifi iki həftədən çoxdur Kornidzorda dayanan və Azərbaycanın Laçın dəhlizindən keçirmədiyi 360 ton humanitar yardımdan da bəhs edib.
Həddindən artıq hərəkətlilik ortadadır. Görünən odur ki, Ermənistan bütün resurslarını xaricdə səfərbər edib ki, Azərbaycanın Laçın yolunda hər şeyi nəzarətdə saxlamaq əzmini qırsın. Bundan sonra nə olacaq? BMT Təhlükəsizlik Şurasının İrəvanı dinləməsi, iclas çağırması və Bakının mövqeyinə qarşı hansısa qətnamə qəbul etməsi şansı varmı? Bəs belə olsa, Azərbaycan rəhbərliyinin davranışı necə olacaq?
AYNA mövzunu ekspertlərlə müzakirə edib.
Hankuk Xarici Tədqiqatlar Universitetinin (Cənubi Koreya) professoru, politoloq Rövşən İbrahimov:
“Doğrudan da, Ermənistan tərəfindən çox cəhdlər və hərəkətlər var və İrəvanın bütün bunları beynəlxalq kanala çevirmək istəyi çox böyükdür. Ermənistan və Qarabağ erməniləri prinsipcə nəyə ümid edir? BMT Təhlükəsizlik Şurası 9 səs qazanacaq və regionun işlərinə beynəlxalq müdaxilə məqsədi ilə “soyqırımı” anlayışının mümkün variantları da daxil olmaqla, insanlığa qarşı cinayətlərə dair qərar verəcək.
Burada, bu halda sülhməramlı qüvvələrin göndərilməsi kifayətdir. Eyni zamanda məlum olur ki, ermənilər Rusiyanın təsirindən çıxmaq üçün beynəlxalq komandanın gəlişini gözləyirlər.
Bu, nə üçündür? Ermənilər regionun daha çox beynəlmiləlləşməsini istəyirlər - bu, sirr deyil. Lakin onlar ümid edirlər ki, daha sonra bundan “xilas naminə tanınma” aləti kimi istifadə oluna bilər – prinsipə əsasən, Qarabağ insan hüquqlarının təmin edilməsi və humanitar komponent əsasında müstəqil kimi tanınır.
Əslində, beynəlxalq hüquqda belə bir prinsip yoxdur. Müəyyən dərəcədə oxşar bir şey Kosovoya da tətbiq olundu və sonra bütün ölkələr bunun beynəlxalq hüquq üçün presedent olmadığına razı oldu. Amma bu, vacib deyil, çünki belə bir gözlənti və istək var ki, Qarabağ ermənilərinə qarşı “soyqırımı” prinsipi və bəhanəsi ilə beynəlxalq ictimaiyyət buna baxmayaraq, ortaq məxrəcə gələcək, qərar veriləcək və Qarabağ müstəqil dövlət kimi tanınacaq. Bunlar İrəvanın və Qarabağ ermənilərinin uzağa gedən istəkləridir.
Sual yaranır: Ermənistan və Qarabağ erməniləri bunun onların vəziyyətini daha da ağırlaşdıracağını başa düşürlərmi? Yeri gəlmişkən, vurğulayıram ki, belə olarsa, Azərbaycana yox, Ermənistana lazım olan hər hansı sülh müqaviləsindən danışmaq mümkün olmayacaq. Statusun hər hansı mümkün dəyişməsi və ya hətta onların hazırkı ritorikasının davamı onlarla hər hansı əlaqəni dayandırmaq üçün kifayətdir.
Eyni zamanda, tutaq ki, hipotetik olaraq düşünək ki, Qarabağ müstəqil dövlətə çevrilsin. Belə olan halda, Laçın dəhlizi ilə xarici aləmə çıxışı təmin olunsa belə, bu dövlət necə ayaqda qala bilər? Bu, oksigen maskası kimidir. Sadəcə yaşamaq mümkün deyil. Və eyni zamanda, nəinki Qarabağ, heç Ermənistanın özü də sağ qalmayacaq. Yəni Azərbaycan hər şeyi edəcək ki, bu bölgələrdə sadəcə olaraq heç kim qalmasın. Qoy bu, uzun müddətdə baş versin, amma belə olacaq.
Yəni Qarabağ üçün ən optimal variant müstəqil dövlət olmamaqdır. Belə bir misal var ki, İraq Kürdüstanı birtərəfli qaydada referendum keçirdi, müstəqilliyini elan etdi, ondan sonra ona qarşı sanksiyalar tətbiq olundu və bu bölgə sadəcə olaraq anladı ki, hazırda əlində olanlar optimaldır və sadəcə olaraq, sahib olduqlarını qiymətləndirmək lazımdır. Baxın, nə Ermənistan, nə də Qarabağ erməniləri bundan narahatdır”.
Beynəlxalq məsələlər üzrə ekspert, “Cənubi Qafqaz” Politoloqlar Klubunun rəhbəri İlqar Vəlizadə:
“Mənə elə gəlir ki, belə bir addım atılsa (baxmayaraq ki, İrəvanın mövqeyinin Təhlükəsizlik Şurasında dinləniləcəyinə çox şübhə edirəm), o zaman bu halda sülh danışıqları prosesini unutmaq olar. Əgər BMT Təhlükəsizlik Şurasının üzvü olan ölkələr, o cümlədən daimi dövlətlər bu qəbildən olan qətnaməni dəstəkləsə və bunlar ABŞ, Rusiyadırsa, o zaman hesab edirəm ki, danışıqlar prosesində bu ölkələrin moderatorluğu sona çata bilər. Çünki bu yanaşma ilə moderatorlara ehtiyacımız yoxdur. Düşünürəm ki, belə bir qətnaməyə səsvermənin onları nə ilə təhdid edə biləcəyini özləri də çox gözəl başa düşürlər və bu addımı atmayacaqlar.
Rəsmi İrəvana gəlincə, o, hələ də regionun gələcəyi ilə bağlı illüziyaların əsirliyində yaşayır. Hesab edirlər ki, Qarabağ erməniləri mövzusunu aktivləşdirmək onlara müəyyən üstünlüklər verə bilər, öz maraqlarını təbliğ etmək və Azərbaycana təsir etmək üçün şərait yarada bilər. Bu illüziyalar puça çıxmalı və moderatorlar Ermənistana kömək etmək istəyirlərsə, müharibədən sonra regionda mövcud olan geosiyasi reallıqları ona izah etməlidirlər.
Blokadaya gəlincə, Azərbaycanda bundan əsər-əlamət yoxdur. Bakı dəfələrlə bildirib ki, Qarabağı xarici dünya ilə birləşdirmək üçün öz kommunikasiyalarını təklif edir. O cümlədən Azərbaycanla. Və biz başa düşürük ki, separatçılar niyə bundan imtina edirlər, amma bəlli deyil ki, niyə beynəlxalq ictimaiyyət və ya onun ayrı-ayrı nümayəndələri Bakının bu təkliflərini qeyri-insani və ya bu regionda vəziyyətin yaxşılaşdırılmasına yönəlmədiyini iddia edirlər.
Digər tərəfdən, bizim beynəlxalq ictimaiyyətin başqa bir hissəsinin, İslam dünyası ölkələrinin, Qoşulmama Hərəkatından Azərbaycanın mövqeyinin lehinə dəfələrlə çıxış edən dövlətlərin dəstəyinə ümid etmək haqqımız var. Müasir dünyada müşahidə olunan geosiyasi turbulentlik kontekstində regionumuz üzərində müxtəlif güc qütbləri arasında növbəti qarşıdurma qlobal gündəmi yaxşılaşdırmayacaq.
BMT böhranların həllinə töhfə verməlidir və Ermənistanın təşəbbüsü qəbul olunarsa, o zaman BMT yeni qarşıdurma platformasına çevriləcək. Mən başa düşdüyüm kimi, bu strukturda vəziyyətdən xəbərdar olan və İrəvanın ardınca getməyəcək məsul şəxslər var. Amma bu hal baş verərsə, bunun nəticələri göz qabağındadır və bütün məsuliyyəti Ermənistan öz üzərinə götürəcək”.