Bu biznes növü də iflasa uğradı
Kitab biznesinin dövlət dəstəyinə ehtiyacı var
Ölkəmizdəki kitablar Sovet dövrünə nisbətən daha az oxunur və İnternet və TV-lərdə daha çox vaxt keçiririk. Oxuyanlar getdikcə pulsuz elektron versiyanı və ya köhnə nəşrləri almağa üstünlük verirlər. Yeni kitabların əldə edilməsi ucuz bir zövqə görə deyil, pandemiyadan əvvəl də, sonra da çox adam onları almırdı. İndi demək olar ki, insanların alıcılıq qabiliyyəti azalıb, çünki gəlirləri də xeyli azalmaqdadır. Buna görə də bu bzines ağır günlər keçirir.
Davamlı İnkişaf Tədqiqatları Mərkəzinin sədri Nəriman Ağayev hesab edir ki, yerli kitab biznesinin bərpa olunması üçün ən azı 6 ay vaxt lazımdır. Tələbə və şagirdlər yeni dərs ilində dərsə qayıtdıqdan sonra daha çox alıcı olacaq.
"Artıq bir çox kitab mağazaları açıqdır, amma indiyə qədər kitab mağazalarına gələn alıcıları görmədim; insanların indi kitab almağa vaxtları yoxdur. Dövlət yardım etdi, əlindən gələni etdi, əks təqdirdə sahibkarlar özlərinə güvənməli olacaqlar. Dövlətin bu gün ölkə iqtisadiyyatı üçün daha vacib olan bir çox vəzifəsi var "- deyə o öz fikirlərini AYNA ilə bölüşdü.
Onun sözlərinə görə, karantində insanlar oxumağa daha çox vaxt ayırdılar, amma sosial şəbəkələrdə apardığımız monitorinqə əsasən kitabları azyaşlı uşaqları olanlar, eləcə də subay insanların oxuduqlarının şahidi olduq. Eyni zamanda internetdə mövcud sahiblərinin ehtiyac duymadığı kitabları pulsuz və təmənnasız kimlərəsə verməkləri barədə daha çox elanlara da rast gəlinir.
İqtisadçı Natiq Cəfərli qeyd etdi ki, kitabların əlavə dəyər vergisinə cəlb olunmaması ilə bağlı sualın cavabına vaxt çoxdan yetişib.
“Kitablara 18% ƏDV çoxdur, istərdim ki, hökumət bu barədə düşünsün. Bu məsələ pandemiyadan əvvəl müzakirə edildi, amma indi xüsusilə aktualdır. Kitab biznesinə bu dönəmlərdə hər hansı kömək göstərmək real ola bilməz, amma bu edilə bilər və edilməlidir ”- deyə iqtisadçı hesab edir.
Qeyd edək ki, Rusiyada pandemiya ilə əlaqədar olaraq kitablarda ƏDV-nin azaldılması və ya ləğvi məsələsi qaldırılıb.
Beləliklə, forbes.ru saytının bildirdiyinə görə, “Polyandria” Nəşriyyat Evinin ortağı Darina Yakuninanın sözlərinə görə, 2020-ci ilin sonuna qədər uşaq kitablarında ƏDV 0% -ə (indi 10%), böyüklər üçün - 10% (indi 20%) artırılmalıdır ki, bu da kömək edəcək, çoxları qiymətləri hazırkı səviyyədə saxlayır və yalnız bunun nəticəsində onlar ayaqda qalır və işlərini davam etdirir, iş yerləri yaradır və kitab nəşr etdirir.
“Əli və Nino” kitab mağazaları şəbəkəsinin sahibi Nigar Köçərli ölkəmizdə pandemiyadan əvvəl də kitab sahəsində problemlərin olduğunu söylədi. Azərbaycanda mağazaların ümumi sayı 300-dür və bu, onun sözlərinə görə, respublikamız üçün çox azdır, daha çox olmalıdır. Kitabların əsas alıcısı gənclərin kitab oxumaması ilə bağlı yaranmış stereotiplərin əksinə olaraq, 18-30 yaş arasındakı gənclərdir və əgər oxuyurlarsa da daha çox elektron variantını seçirlər.
Mövcud vəziyyətdən danışarkən pandemiya kitab biznesinə çox böyük ziyan vurdu. Məsələn, yeddi kitab dükanımız var, onlardan 4-ü ticarət mərkəzlərindədir və hələ də işləmir. Qalanları uzun müddət fəaliyyət göstərmədi. Kitab şəbəkəmizdə alıcıların maraqlandıqları kitabları ala biləcəkləri bir veb sayt var və onlayn satışların sayı artıb. Karantinli insanlar psixologiya, motivasiya haqqında daha çox kitab oxumağa başladılar, təcrid olunaraq müsbət bir şeylər oxumaq istədilər. Ancaq onlayn satışlar normal satışın hətta 1/3 hissəsini təşkil etmir " – deyə o bildirdi.
Nəticədə kitab şəbəkəsinin səviyyəsi sıfıra endi, axı mövcud satışın enmə səviyyəsi dönəmində işlərə maaş vermək lazım idi. Hər kəsin maddi durumu çətindir və kitab qida məhsullarından fərqli olaraq çox vacib bir məsələ deyil, buna görə kitaba daha az üstünlük verirlər. Mövcud iqtisadi vəziyyət, Köçərlinin fikrincə, yalnız başlanğıc ola bilər və kifayət qədər uzun müddət davam edəcək.
Dövlətdən ödəmələr var idi, bunun üçün də o öz təşəkkürünü bildirdi, lakin ödənişlər itkilərin yalnız bir hissəsini kompensasiya edir.
“İndi müştəriləri cəlb etmək üçün çalışırıq, o cümlədən endirim aksiyaları ilə də bunu etməyə çalışırıq. Mağazalar bütün sanitar təhlükəsizlik qaydalarına uyğundur, çünki karantin müddəti hələ də tam olaraq bitməyib. Müştərilərə bir daha evdən çıxmamalarına və özlərini risk altına atmamalarına imkan verən kitabların çatdırılmasını da həyata keçiririk" – deyə o söylədi.
Köçərlinin sözlərinə görə, onun kitab şəbəkəsi vəziyyətdən çıxa bildi, lakin bir çox kitab mağazaları iflasa uğradı. Kitab biznesinin dövlətin dəstəyinə ehtiyacı olduğunu vurğuladı.
"İndi biz hamı kimi eyni ƏDV-ni ödəyirik, baxmayaraq ki, bir çox ölkələrdə çap olunan məhsullara görə vergi ödənilmir və ya minimum vergi tutulur. Bu münasibətlə, Köçərli deyir ki, kitab biznesinin nümayəndələri hökumətə müraciət etdilər, amma təəssüf ki, bizi hələ eşitməyiblər. "Mən istərdim ki, dövlət bizə güzəştli vergi tətbiq etsin və kitablar ən azı növbəti altı ay ərzində bütün vergilərdən azad olunsun."
Elya Beliskaya