Rüfət Quliyev: “Bu cür qərarları verən məmurların əsaslandırmalarını eşitmək maraqlı olardı”
Rusiya Maliyyə Nazirliyi, pandemiya səbəbindən büdcə xərclərini ödəmək üçün, 1 yanvar tarixindən etibarən siqaretlərə qoyulan aksiz vergisini kəskin şəkildə artırdı. Azərbaycanda da bütün tütün məhsullarının aksizli mallar siyahısına əlavə edilməsi təklif olunur. Bununla əlaqədar olaraq Vergi Məcəlləsinə əlavə dəyişikliklər edilməsi nəzərdə tutulur.
Bundan sonra tütün məhsullarının istehsalı və idxalına görə aksiz dərəcəsində artım gözlənilir. Siqaretin, qəlyan tütününün və bütün növ tütün məhsullarının, eləcə də hər növ nargilənin aksizli mallar siyahısına əlavə edilməsi təklif edilir.
AYNA-nın mövzuya dair suallarını cavablandıran Milli Məclisin İqtisadi siyasət, sənaye və sahibkarlıq komitəsinin üzvü, iqtisad elmləri doktoru, professor Rüfət Quliyevin sözlərinə görə, bu proses bütün ölkələrdə baş verir və anti-tütün siyasətinə uyğundur.
- Tütün məhsullarına “vergi hücumu” uzunmüddətli bir tendensiyaya çevrilir. Bu cür tədbirlərə ehtiyac nədən doğur?
- Aksiz vergisinin artırılması və dolayı yolla bütün tütün məhsullarına vergi qoyulmasının iki məqsədi var: Birincisi, siqaretə, eləcə də bütün tütün məhsullarına qarşı mübarizədir; İkincisi, vergilərin artırılması təbii olaraq dövlət büdcəsinə əlavə gəlirlərlə əlaqələndirilir. Məsələn, İngiltərə, Almaniya və ABŞ da daxil olmaqla, bəzi Avropa ölkələri bu iki əsas hədəfi reallaşdırmaq üçün siqaret və tütün məhsullarına aksiz və vergiləri süni şəkildə artırır. Tütün məhsullarının istehlakını azaltmaq və bununla da dövlət xəzinəsini doldurmaq üçün.
Bir fikrimi də bildirmək istəyirəm. Tarif Şurasının belə bir qərarı çıxarsa, əlbəttə ki, hər iki səbəb bir-biri ilə əlaqəli olacaq. Lakin bu addımların məntiqini birbaşa bu cür təşəbbüslərin müəlliflərinə - bu qərarları verənlərin və bu cür dəyişiklikləri tövsiyə edənlərin izah etməsi daha məntiqli olardı. Millət vəkilləri, şəxsən mən - izah edirik və proqnozlaşdırırıq, bu istiqamətdə düşünürük, lakin konkret qərarlar bunun üçün cavabdeh olan məmurlar tərəfindən verilir. Sadəcə deyəcəyəm ki, bu, dünyada qəbul olunmuş bir təcrübədir - Yaponiya və Cənubi Koreya da daxil olmaqla, bir çox Asiya ölkəsində bu proses sürətlənib. Bu, başadüşülən, izah edilə bilən, məntiqli və proqnozlaşdırılan bir şeydir.
- Tütün əleyhinə kampaniyaya mütləq ehtiyac var. Bəs, tütün məhsullarında bahalaşmanın yalnız “xalq cüzdanına” – büdcəyə deyil, həm də sağlamlığa fayda gətirəcəyi iddia edilə bilərmi? Bir həqiqətdir ki, tez-tez adi siqaret çəkən insanlar bahalaşma zamanı siqareti buraxmır, əksinə daha ucuz, zərərli siqaretlərə keçir. Son nəticə istədiyiniz kimi deyilsə, nə olacaq?
- Aksiz və vergi ödənişlərinin artırılması Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının (ÜST) siqaret əleyhinə siyasətinin bir hissəsidir. Və bu, eyni zamanda tələbin azaldılmasına, yüksək vergilərə, reklam və satış təşviqinə, ictimai yerlərdə siqaret çəkilməsinə qadağa qoyulmasına yönələn hərtərəfli tədbirləri nəzərdə tutur ... Effektiv tədbirlər arasında sonrakı qiymət artımı ilə nəticələnəcək siqaretlərin maya dəyərində aksiz vergisinin payının artması da var. ÜST tütün əleyhinə konvensiya çərçivəsində aksiz payının və vergi ödənişlərinin artırılmasını tövsiyə edərkən, süni qiymət artımlarında israr edir. Sözsüz ki, bu cür tədbirlər, qəbul edildikləri ölkələrdə bahalaşmaya səbəb olur.
Bu proses yalnız aksiz vergilərinin, rüsumların artması ilə deyil, həm də insanı daha az siqaret çəkməyə məcbur edən qadağalarla əlaqəlidir. Səmimi deyim ki, mən daha az siqaret çəkirəm, çünki siqaret çəkmək üçün xüsusi yerlər axtarmaq məcburiyyətindəyəm, və bu da istehlak olunan siqaretlərin sayını iki dəfəyə qədər azaldır. Buna baxmayaraq, qiymətləri və aksiz vergilərini artırmağı tövsiyə edən məsul məmurlar var.
Bu cür qərarların verilməsində bilavasitə iştirak edənlərin öz əsaslı fikirlərini - niyə bunu etdiklərini, hansı məqsədlə və nələrə nail olmağa çalışdıqlarını ifadə etmələri məqsədəuyğun olardı. Məncə, maraqlı olardı. Şəxsi fikrimə gəlincə, sadalanan hədəflərə görə bu qərarı dəstəkləyirəm. Digər tərəfdən özüm də bu qərarları verən şəxslərin izahını eşitmək istəyirəm. Ancaq yenə də qərar məmurlar tərəfindən verilir, amma jurnalistlər bizdən soruşurlar. Baxışımızı izah edirik, ancaq bu proseslərdə iştirak edən və lobbiçilik edən şəxslərin arqumentləri bizim üçün də maraqlıdır.