Kreml rəhbəri özünü də, ölkəsini də uçuruma yuvarlatdı
İyulun 27-28-də Sankt-Peterburqda “Qara qitə”nin 16 dövlət başçısının iştirakı ilə baş tutan ikinci Rusiya-Afrika sammitinin keçirilməsində Rusiya Federasiyasının qarşısında duran əsas vəzifə o idi ki, mütərəqqi bəşəriyyətin təcavüzkar və cinayətkar elan etdiyi Rusiya diktatoru Vladimir Putinin bütün dünyada və hətta bütün Afrika qitəsində bir-birinin ardınca əli sıxılmayan adam olmadığını dünyaya göstərsinlər. Gəlin Rusiyanın qarşısına qoyduğu bütün məqsədləri və sammitin nə dərəcədə effektiv olduğunu nəzərdən keçirək.
Rusiyanın məqsəd və vəzifələri:
- Ukraynaya qarşı təcavüz nəticəsində Rusiyanın qlobal şəkildə təcrid olunmasının nəticə vermədiyini, Rusiya liderinin özünün Haaqa Məhkəməsinin həbsinə dair order verməsinə baxmayaraq, dünya siyasətinin mövzusu olaraq qaldığını göstərmək;
- Rusiyanı və əsasən onun liderini tərəfdaş və ya müttəfiq kimi tanımağa hazır olan Qərbə alternativ ölkələrin koalisiyasının yaradılması;
- Beynəlxalq platformalarda, xüsusən də BMT-də Afrika ölkələrinin səsini qazanmaq (burada nəzərə almaq lazımdır ki, 53 Afrika dövləti Qoşulmama Hərəkatının üzvüdür və əslində onlar Rusiya - Ukrayna müharibəsinə münasibətdə neytraldırlar).
Rusiya təbliğat maşını hər şeydən əvvəl öz əhalisini inandırmaq üçün mübarizə aparırdı ki, Rusiya “izqoy” deyil və hələ də Qərb dünyasının bütün hiylələrinə rəğmən beynəlxalq təsirə malikdir, Afrikanın əsas dövlətlərinin rəhbərləri təzyiqlərə baxmayaraq, Sankt-Peterburqa gəldilər. Özü Qərbin onlara ciddi təzyiq göstərməsi fonunda.
Amma…
Kim gəlib?
Sammitə 54 Afrika ölkəsindən cəmi 16 lider (Misir, Seneqal, Cənubi Afrika, Eritreya, Burkina Faso, Zimbabve, Mali, CAR, Uqanda, Burundi, Konqo, Mozambik, Kamerun, Qvineya-Bisau, Komor və Liviya) gəlib: 10 ölkə Rusiyaya Baş nazirlərini göndərib, qalanları Baş nazirin müavinləri, nazirlər və ya səfirlər tərəfindən təmsil olunurdular.
Beş ölkə sammitdə iştirakdan ümumilikdə imtina edib. “Current Time”ın məlumatına görə, Rusiya hətta bəzi ölkələrin nümayəndələri üçün öz təyyarələrini göndərib. Xatırladaq ki, 2019-cu ildə Soçidə keçirilən ilk Rusiya-Afrika sammitində 45 ölkəni prezidentlər və baş nazirlər təmsil edib və ölkələrin heç biri dəvətdən imtina etməyib.
Afrikalılar niyə “izqoy” ölkəyə gəldilər?
- Bir çox Afrika ölkələrinin əsas vəzifəsi Putini “taxıl sövdələşməsi”ni bərpa etməyə inandırmaq idi;
- Hərbi-texniki əməkdaşlıq sahəsində əlaqələri gücləndirmək - söhbət əsasən Putinin özünün dediyi kimi, silahların alınmasından və onların bu dözlətlərin ərazilərində istehsalının yaradılmasından gedir. Baxmayaraq ki, Ukraynada müharibə başlayandan sonra onların çoxu Qərb silahlarının üstün olduğuna bir daha əmin oldu.
Putin Afrikaya nə təklif etdi?
- Putin SSRİ-nin verdiyi 20 milyard dollarlıq borcları bağışlayacağına söz verdi;
- Ərzaq təhlükəsizliyi - Putin Rusiyanın yaxın 3-4 ay ərzində altı ölkəyə “Burkina Faso, Zimbabve, Mali, Somali, Mərkəzi Afrika Respublikası, Eritreya) 25-50 min ton taxılı "pulsuz" tədarük etməyə hazır olduğunu açıqladı. Baxmayaraq ki, buğdadan danışsaq və Çikaqo Birjasında bir buşelin cari qiymətinin 7,25 dollar olduğuna əsaslansaq, bu, cəmi təxminən 40-80 milyon dollarlıq hədiyyədir. Bu məbləğ Afrikanın qalan hissəsinə Rusiyanın ümumi ixracının 0,5-1%-i (7,8 milyard dollar) qədərdir.
Lakin Zimbabve Prezidenti Emmerson Mnanqaqva Putinin prezident helikopteri hədiyyə etməsinə baxmayaraq, pulsuz taxılı rədd etdi və Cənubi Afrika Respublikasının Prezidenti Siril Ramafosa Putini “taxıl müqaviləsi”nə qayıtmağa çağıraraq, “Biz bura bəzi “hədiyyələr” istəməyə gəlməmişik” dedi.
Afrika nə əldə etdi?
- Afrika 20 milyard dollar məbləğində Sovet borclarının bağışlanmasına nail oldu;
- Rusiyaya loyallığı ilə bağlı Qərblə ticarət etmək və həm siyasi, həm də iqtisadi məsələlərdə, o cümlədən silah ticarətində özü üçün ən əlverişli şərtləri müzakirə etmək imkanı əldə etdi.
İkinci Rusiya-Afrika sammitinin perspektivlərini qiymətləndirmək üçün Rusiya Federasiyası ilə Afrika qitəsi arasında ticarət dövriyyəsini beş il ərzində iki dəfə - 20 milyard dollardan 40 milyard dollara qədər artırmaq vəd edildiyi 2019-cu ildə keçirilən ilk sammiti xatırlayaq. Müddət hələ başa çatmasa da, ticarət dövriyyəsi xüsusilə digər ölkələrlə müqayisədə artım göstərmir, hətta əksinə aşağı düşüb. Belə ki, 2020-ci ildə Afrika Rusiyaya cəmi 1,4 milyard dollarlıq mal ixrac edib ki, bu da qitənin ümumi ixrac ticarətinin 0,4%-ni təşkil edib.
2020-ci ildə Rusiyadan Afrika idxalı 8,5 milyard dollar və ya ümumi idxal ticarətinin 1,7%-ni təşkil edib. Ümumiyyətlə, 2016-cı ildən 2020-ci ilə qədər Afrikanın beynəlxalq mal ticarətinin yalnız 2-3%-i Rusiyanın payına düşüb. Müqayisə üçün qeyd edək ki, Çin Afrika xarici ticarətinin demək olar ki, 20%-ni təmin edir. Rusiya investisiyaları onların ümumi məbləğinin təxminən 1%-ni təşkil edir.
Sammitdə nə yeni müqavilələr, nə də iqtisadi əməkdaşlığın yeni sahələri ilə bağlı konkret təkliflər irəli sürülüb. Rusiyanın yüksək texnologiyaları sahəsində, İT, telekommunikasiya və enerji infrastrukturunun inkişafı sahəsində cəlbedici təkliflər olmayıb. Rusiya özü bu sahədə Çindən və Qərbdən tamamilə asılıdır və Afrikaya təklif edəcək heç bir şey yoxdur.
Nəticədə məlum oldu ki, Rusiyanın Afrikaya təklif edəcəyi heç nə yoxdur. Sammitdə təqdim olunan nümayəndə heyətlərinin tərkibinə əsaslanaraq, qəti şəkildə demək olar ki, Rusiyanı təcrid olunmamış dövlət adlandırmaq mümkün deyil - Afrika liderlərinin yalnız üçdə biri, hətta ölkələrinin Qoşulmama Hərərkatına üzvlüyünü nəzərə alsaq, üçdə ikisi Putinlə eyni siyasi platformada olmaq istəmədi. Yəni, sammit ümumilikdə uğursuz oldu. G7 və G20-dən olan Putin rəvan şəkildə "qlobal cənubun" qucağına yuvarlandı, hansılar ki, bunu xüsusi həvəslə qarşılamadılar.
Rusiya liderinin nüfuzunu daha da sarsıdan bir amil isə daha əvvəl Putin tərəfindən satqın və cinayətkar elan edilmiş “Vaqner”in rəhbəri Yevgeni Priqojinin sammitin platformalarında Mərkəzi Afrika Respublikasının nümayəndəsi ilə nümayişkaranə surətdə şəkil çəkdirməsi oldu. Yeri gəlmişkən, bir çoxları ona böyük hörmət bəsləyirlər - indi Putindən daha çox. Qərb mətbuatını isə daha çox Afropiterin özü deyil, Priqojinin Piterdə olması maraqlandırırdı.