Bakı qarğalara qalıb

Cəmiyyət

17.03.2023 - 10:18

Təəsüf ki, bunu çox az adam görür

Bir çox quşlar şəhərlərdə həyata uğurla uyğunlaşır və onların ayrılmaz hissəsinə çevrilir. Amma son vaxtlar Bakıda ancaq qarğaların səsi eşidilir, hara baxırsansa, ancaq qürurla addımlayan, kifayət qədər yaxşı bəslənən bu quşları görmək olar.

Bəs qalan quşlar, ilk növbədə, sərçələr hara yoxa çıxıb? Onların sayı daha azdır və bunun obyektiv səbəbləri var.

Sərçələrin niyə Bakıda nadir quşa çevrilməsi ilə bağlı AYNA-ya danışan “Həyacan” İctimai Birliyinin sədri, Azərbaycan Heyvanları Mühafizə İctimai Birliyinin İdarə Heyətinin üzvü Əliheydər Məmmədov deyib ki, sərçələr indi yoxa çıxmayıb, bu proses çoxdan müşahidə olunur: “Yeri gəlmişkən, bu, təkcə burada deyil, dünyanın bir çox şəhərlərində də olur. Bunun bir çox səbəbləri var. Ümumiyyətlə, insan cəmiyyətində baş verən hər hansı dəyişiklik ətraf mühitə - flora və faunaya təsir göstərir. Söhbət xüsusilə tikinti bumu, ekoloji və iqtisadi amillərdən gedir. Belə ki, ölkədə həşərat yeyən quşlar yoxa çıxır. Bu quşlar qışda uçub, yazda Azərbaycana qayıdırdır. Əvvəllər onların yeməkləri çox idi, indi isə kifayət qədər ərzaq ehtiyatı yoxdur. Bunun üçün isə insan fəaliyyəti günahlandırılmalıdır”.

“Ötən əsrin 90-cı illərinin sonlarından başlayaraq biz mobil rabitə üçün baza stansiyaları quraşdırmağa başladıq və arıçılar bundan sonra arıların ölməyə başladığını gördülər. Dəstələrini itirdilər və pətəklərə qayıtmadılar. Ancaq arıların yoxa çıxması arıçılar üçün nəzərə çarpırdısa, digər həşəratların yoxa çıxması heç kimdə maraq yaratmadığı üçün diqqətdən kənarda qaldı. Kəpənəklərin bəzi növləri yoxa çıxdı və təkcə onların yox. İnsanın hərəkətləri təbiəti dəyişdirir və təbiət yavaş-yavaş, lakin əminliklə hücum etməyə başlayır”, - deyə ekspert bildirib.

Paytaxta gəlincə, ekoloqun sözlərinə görə, son 30-40 ildə quşlarla bağlı vəziyyət xeyli dəyişib: “Deməli, Misir göyərçinləri əvvəllər Bakıda yaşamırdı, onlar təxminən 40 il əvvəl peyda olub. Amma payız köçü zamanı sığırçınların böyük koloniyaları var idi - Qubernator, Molokan bağlarında və s. İndi onlar heç görünmür, mövcud quş yuvaları isə boşdur. Əvvəllər Bakıda boz qarğalar çox az idi, baxmayaraq ki, rayonlarda kifayət qədər çox idi. Ancaq təxminən 35 il əvvəl onların sayı nəzərəçarpacaq dərəcədə artmağa başladı”.

“SSRİ-nin mövcudluğunun sonunda paytaxtda çoxlu zibilliklər və müvafiq olaraq siçovullar var idi. Siçovullar və zibil qarğalar üçün qida bazasını təşkil edirdi. Zibil qutuları tədricən yoxa çıxdı, siçovullar xeyli azaldı, qarğalar başqa quşları yeməyə keçdi. Qarğa hər şeyi yeyən və təhlükəli yırtıcıdır. Rəqabət edə bilməyəcəyi yeganə tüklü başlı tutuquşulardır, yəni bəzəkli tutuquşu. Yeri gəlmişkən, onlar da bir müddət əvvəl şəhərdə meydana çıxıb. Bu quşlar böyük qruplar halında yaşayır və qarğaları yuvalarından uzaqlaşdırır. Onlar akasiya meyvələri və Eldar şam qozaları ilə qidalanırlar. Bu ağaclar olmasa, onlar da qalmayacaq”, - deyə Məmmədov söyləyib.

Onun sözlərinə görə, qarğalar sərçələr üçün, eləcə də bir çox digər şəhər quşları üçün yuvaları məhv edən bir təhlükədir: “Qarğaların sərçələrin yuvalarını zəbt etməsi onların sayının azalmasının əsas səbəblərindən biridir. Sərçə çöl quşudur, lakin bir vaxtlar Bakıda, xüsusən qışda çox olub. Onlar antropogen quşlara çevrilib, çünki dəyirmanlar var idi, şəhərdə bitki örtüyü çox idi, onların yaşaması üçün əlverişli şərait var idi. Sərçələr tullantılar, o cümlədən çörək qırıntıları, çovdar, buğda və həşəratlarla qidalanırdı. Ancaq ekzotik bitkilər gətirilib əkilməyə başlayanda onlarla yeni növ həşəratlar gətirildi. Bu böcəklər yerli floranı məhv etməyə başladı, lakin quşlar onlarla qidalanmadı”.

“Paytaxtda sərçələrin sayının azalmasına səbəb olan digər məqam onların yuva saldığı köhnə tikililərin dağıdılmasıdır. Binadakı hər yarıq quşlar tərəfindən yuva yeri kimi qəbul edilə bilər. Yada salaq ki, Qız Qalasının üzərində sığırçınların koloniyaları yuva salmışdı, lakin bərpa işlərindən sonra onların ənənəvi olaraq yuva saldıqları bütün çatlar bağlandıqdan sonra onlar yoxa çıxmışdı. Onların qaytarılması üçün layihələr var idi, amma nəticə vermədi. Şəhər quşlarının, o cümlədən hər yerdə yayılmış qarğaların ölümünün digər səbəbi fəvvarələrin kimyəvi maddələrlə işlənməsidir. Fəvvarələrə antibakterial və yosunlara qarşı reagent tökülür ki, bu da suda yosunların əmələ gəlməsinin qarşısını alır. Quşlar bu suyu içir”, - deyə həmsöhbətimiz vurğulayıb.

Qeyd edək ki, sərçələrin yoxa çıxması bir çox sakinlər tərəfindən müşahidə edilir. Ancaq digər quşlar da yox olur və təəsüf ki, bunu çox az adam görür...

Müəllif: Elya Belskaya