Benzin yenidən bahalaşıb, amma cavab axtaran suallar dəyişməz qalır
Avtomobil yanacağının qiymətinin yeni bahalaşma raundu, həmişə olduğu kimi, sutkanın qaranlıq vaxtına düşdü. Yay gecəsi pərdəsi altında xaricdən gətirilən premium markalı benzin iki manatlıq psixoloji səviyyəsini də sındırdı.
Aİ-98 markalı yanacağın qiyməti 40 qəpik bahalaşaraq 2 manat 30 qəpiyə çatdı. Hazırda Aİ-95 2 manata satılır.
“SOCAR Petroleum” QSC-nin mətbuat xidmətinin rəhbəri Üzeyir Həbibbəyli qiymətlərdə baş verən “dəyişiklik”dən danışıb və deyib ki, premium brendlər ölkəmizdə istehlak edilən bütün avtomobil yanacağının cəmi 9 faizini təşkil edir. Onun sözlərinə görə, bahalaşmanın səbəbi neftin qiymətinin artması və qlobal inflyasiya ilə əlaqədar nəqliyyat xərclərinin artmasıdır.
Hətta bahalaşmadan bir neçə gün əvvəl yerli mətbuatda ənənəvi manşetlər dərc olunmağa başlandı ki, əcaba, dünyada neft qalxır, bəs bizdə premium benzin bahalaşacaqmı? Maaşları deyil, benzin qiymətlərini müqayisə edən adi üslubda vətəndaşlara onun Azərbaycanda nisbətən ucuz olması barədə məlumat verilib, belə hallar üçün standart hesablama aparılıb. Deyirlər ki, başqa ölkələrdə qiymətlər qalxıb, bizdə isə eyni səviyyədə qalır. Üstəlik, premium benzin bahalaşsa belə, sadə vətəndaşlar bundan təsirlənməyəcək.
Bir qayda olaraq, bizim mediada belə informasiya fonu standart mexanizm üzrə formalaşır. Müəlliflərin düşündüyü kimi, müqayisəli məlumatları olan tipik bir şablon qiymət reallıqlarımızı əlverişli işıqda təqdim etməlidir. Eyni tipli yazılar adətən faktdan sonra gedir, lakin bu dəfə ənənəni pozmağa qərar verdilər. Bundan başqa, ötən ayın sonunda SOCAR-ın ictimaiyyətlə əlaqələr xidməti Aİ-95 premium markasının ölkə daxilində satışına məhdudiyyətlər qoyub və onun qarşıdakı qiymət artımı ilə bağlı məlumatları təkzib edib. Bu arada isə mətbuat əhalini “qaçılmaz qiymət artımına” hazırlayırdı.
Bir sözlə, bazar qiymətlərinin artmasına haqq qazandırmaq kampaniyası hökumətdə, necə deyərlər, bahalaşmanın özündən xeyli əvvəl başlayıb. Ekspertlərin fikrincə, belə yanaşmaların obyektivliyi reallıqdan çox uzaqdır.
İqtisadçı ekspert Samir Əliyev məsələyə belə münasibət bildirib: “Azərbaycanda və xarici ölkələrdə yanacağın qiymətlərini müqayisə edəndə iki əsas vəziyyətdən çıxış etmək lazımdır. Birincisi, respublikamızı neft ixrac edən ölkələrlə, ikincisi, inkişaf etməkdə olan ölkələrlə müqayisə etmək lazımdır. Vəziyyəti obyektiv qiymətləndirməyin yeganə yolu budur və bu faktor qiymətləri davamlı olaraq qaldıran hökumətimizin xeyrinə deyil”.
“Bizdə avtomobil yanacağının qiymətləri rəsmi (Aİ-92) və qeyri-rəsmi (Aİ-95 və Aİ-98) şəkildə tənzimlənir. Hökumət neft və qaz ixracının bahalaşmasından əldə etdiyi əlavə milyardlarla gəlirin bir neçə milyonunu avtomobil yanacağının qiymətini saxlamaq üçün xərcləmək istəmədi. İndi isə keçək müqayisəyə: Aİ-95 markalı benzinin bir litri Rusiyada 0,85 dollar, Qazaxıstanda 0,4 dollar, Səudiyyə Ərəbistanında 0,6 dollar, Küveytdə 0,3 dollardır. Mən İran, Venesuela, Anqola, İraq, Nigeriyanı demirəm. Amma Norveçdə yanacağın litrinin qiyməti 2,4 avroya, Hollandiyada 2,3 avroya, ABŞ-da 1,4 dollara çatması ilə müqayisə etmək düzgün deyil, çünki bunlar inkişaf etmiş ölkələrdir və orada əhalinin gəlirlərini bizimki ilə müqayisə etmək olmaz”, - deyə mütəxəssis vurğulayıb.
Neft Araşdırmaları Mərkəzinin rəhbəri İlham Şaban isə hesab edir ki, “Premium” markalı benzinin bahalaşmasına səbəb neftin qiymətinin qalxmasıdır: “Bundan əvvəl də, ötən ilin sentyabrında neft 75 dollara qədər bahalaşanda benzin də bahalaşmışdı. Bu il yanvarın sonunda bir barel 90 dollara, martda isə 135 dollara qalxıb. Bundan sonra neftin orta qiyməti 105 dollar olub. Neft 10 gün ərzində daha bir neçə dollar bahalaşarsa, neft emalı zavodları qiymətləri korrektə edəcək”.
Maraqlıdır ki, barel kotirovkaları uzun müddətdir ki, artmaqdadır, lakin yanacağın qiyməti yalnız indi artıb. Üstəlik, bizdə yanacağın son bahalaşmasından sonra neft 30 dollar bahalaşıb.
Əgər premium benzinin qiymətləri bazar qiymətindən asılıdırsa, onda bu ilin fevralında bahalaşmalı idi. Və sonra bütün bu müddət ərzində qiymətləri necə və nəyə görə saxladıqları aydın deyil. Belə çıxır ki, bu benzini bizim bazarda satan şirkət beş ay ərzində onu zərərlə satıb…