Yenə böhran: almaq, satmaq, gözləmək?
Daşınmaz əmlak bazarında durğunluğun mövcudluğu bu sahənin mütəxəssisləri tərəfindən bildirilir. Tələbatın olmamasına baxmayaraq ev sahibləri qiymətlərin endiriminə tələsmirlər. AYNA-ya danışan MBA Group konsaltinq şirkətinin direktoru, daşınmaz əmlak mütəxəssisi Nüsrət İbrahimovun fikrincə, böhran nəinki paytaxt mənzil fondunun qiymətini azaltmadı, hətta satanların iştahalarını da artırdı.
Aprel ayında ilkin mənzil bazarı seqmentində qiymətlər təxminən 3% artdı. Təkrar bazar da bahalaşma 2% içərisində qalxdı. Beləliklə, təkrar bazarda bir kvadratın qiyməti 1600 manata çatdı, ilkin fond 1350 manata qalxdı. Bununla yanaşı, ticarət obyektlərinin bir kvadratmetrinin orta qiyməti təxminən 29% artaraq 2950 manat təşkil etdi. Qiymət artımının səbəblərinə gəlincə, mütəxəssis hesab edir ki, qiymət artımı mənzil bazarında təkliflər strukturundakı bahalı daşınmaz əmlakın payının artması ilə əlaqədardır. Eyni zamanda, o deyir ki, ucuz mənzillərin sahibləri böhranı sərfəli satışlar üçün ən yaxşı vaxt hesab etməyərək daha yaxşı vaxta qədər gözləməyi qərara alıblar.
İbrahimovun sözlərinə görə, ilin əvvəlində daşınmaz əmlak qiymətlərindəki artan tendensiyanın əks-sədaları qiymət artımına da təsir etdi, lakin əmlak sahiblərinə tələsməməyi və bir qədər gözləməyi təklif edir. Vəziyyətin gözlənilməz olması mütəxəssislərin proqnozlar barədə qərar vermələrinə mane olur. Bununla yanaşı, mənzillərin satışını təxirə salmaq üçün mütəxəssis tövsiyələri son dərəcə az tələbat şəraitində paylanır və sahibləri tərəfindən mənzilləri ucuz qiymətə verməmək çağırışı kimi qəbul edilə bilər. Axı, bu gün alıcı əvvəlki məzənnələrlə ödəmək istəmir və satıcı milli valyutanın dollar qarşısında ucuzlaşacağına dair ümumi gözləntidə qiymətləri artırmağa çalışır.
Müsahibə götürdüyümüz “makler”lərin fikrincə, əmlak sektorundakı durğunluq neft indekslərində sürüşmənin azalması və bu bazarın potensial oyunçuları arasındakı devalvasiya məsələsi ilə əlaqədardır. Satanlar və alıcılar gözləmə mövqeyində dayandılar. Eyni zamanda, birincilər manatın dəyərdən düşməsini gözləməklə qiymətləri qaldırmağa çalışırlar və alıcılar dollar əmanətlərini əldən buraxmağa tələsmirlər. Satıcıların fəaliyyəti mümkün bir devalvasiyanı nəzərə alaraq başa düşüləndir, çünki bu gün daha baha satmaq və qarşıdakı məzənnə fərqində qazanmaq sərfəlidir. Cari əməliyyatlardan alıcıların faydaları hələ də şübhə altındadır.
Milli valyutaya devalvasiya təzyiqi ilə əlaqəli obyektiv hallarla yanaşı, təklif və tələb meylləri beş il əvvəlin təcrübəsi ilə güclənən psixoloji amillərin təsiri altında idi. Beləliklə, bu gün bu sahədəki ümumi mənzərə, ekspertlərə 2015-ci ilin fevralındakı vəziyyətin yeganə fərqi ilə xatırladır ki, bu dəfə depressiyanın başlaması valyuta bazarındakı hadisələrdən qabaqdadır və əvvəlki qeyri-müəyyənlik gözləmə taktikasına yol verdi.
Müqayisə üçün deyək ki, milli valyutanın kəskin fevral devalvasiyasından sonrakı ilk həftələrdə yerli əmlak bazarında qeyri-müəyyənlik və hətta müəyyən qarışıqlıq yaranmışdı. Məzənnədəki növbəti "sürprizlərdən" qorxaraq bəzi satıcılar sabitlik gözləyirdi və alıcılar o çətin vaxtda iki qrupa bölündülər: riskli vətəndaşlar kvadratmetr almağa başladılar, digərləri risk etməyə tələsmirdilər və daha proqnozlaşdırılan bazar vəziyyətini gözlədilər.
Eyni ehtiyatlılıq və xəbərdarlıq bazar davranışında təkrarlanır. Lakin, əmlak bazarı, əvvəlki kimi, əməliyyat həcmini azaltmaqla və dövlət ipoteka kreditləşməsindən torpaq və tikinti materialları bazarına bağlı fərdi tikinti seqmentinə qədər bütün istiqamətlərdə heyrətamiz qiymətləri azaltmaqdan çəkinmədi. Əksinə, keçmiş böhran və depressiya hissi rasional bir yanaşmanı əvəz etdi.
Neft indekslərinin çökməsindən və pandemiya böhrandan xeyli əvvəl təklif və tələbin nisbətlərinin müşahidə olunduğunu nəzərə almasaq, baş verənlərin mənzərəsi bütöv şəkildə olmaycaq. Hələ bu ilin əvvəlində, bu sahənin ictimaiyyət nümayəndələri qiymətlərin cüzi bir düşməsini tanıdıqda (yeri gəlmişkən, həmin insanlar yanvarda qiymət artımından danışırdılar), AYNA artan təklif qiymətləri ilə vətəndaşların ödəməyə hazır olması arasındakı kəskin fərqə diqqət çəkdi. https://zerkalo.az/rynok-nedvizhimosti-pogruzilsya-v-krizis-a-tseny-ne-mogut-nashhupat-dno/.
Ancaq bu gün, ümumilikdə bazarda belə bir mənzərə müşahidə olunur, üstəlik, qiymət statistikası sahiblərin iştahlarını əsas götürür, ancaq qeyd olunan qiymətlərlə satmaq istəməsi kifayət deyil. Tələb olunan məbləğləri ödəmək istəyən müştərilər olmadıqda bu artıq heç bir məna ifadə etmir. Mülkiyyət sahibləri qiymətləri tələb olacağı səviyyəyə endirməyə hazır deyillər. Bu səbəbdən əmlak qiymətləri aşağı düşmür, amma təklif olunan şərtlərlə onu almaq istəyən insanlar yoxdur və ya çox azdır.
Tanya Samsonova