Zərdüşt Əlizadə: “Putin ölərsə, müharibə dayanacaq, lakin Zelenski qətlə yetirilərsə...”
Fərqanə Bayramlı: “Putinin iqtidardan hər hansı formada gedişi regiona sülh gətirəcək”
Ukrayna Prezidenti Volodimir Zelenski Davos forumunda çıxışı zamanı Rusiyanın ona qarşı sui-qəsd cəhdlərindən birinin uğur qazanacağı təqdirdə planlarının olub-olmamasına dair suala cavabında deyib ki, onu əvəzləyəcək şəxslər mövcuddur: “Ukrayna parlamentli prezident respublikasıdır və hakimiyyət ölkə rəhbərliyindən kiminsə öldürülməsi ehtimalı ilə bağlı müxtəlif variantlar təqdim edib. Qanunvericiliyimizə görə, dövləti idarə edəcək kimsə var. Biz hazırlaşmışdıq, mən də, Baş nazir də, parlamentin başçısı da. Bu və ya digər hakimiyyət itkisi olsa, onu qarşılamağa hazırıq. Biz Nazirlər Kabinetini iki hissəyə böldük ki, ölkə belə nəticələrdən də qorunsun”.
Rusiyanın Ukraynaya qarşı hərbi təcavüzü davam edir. Fevralın 24-də başlayan təcavüz zamanı həm Rusiya, həm də Ukrayna tərəfi ağır itkilər verir. Bir neçə dəfə Zelenskiyə qarşı sui-qəsd hazırlandığı barədə məlumatlar yayılsa da, bu cəhdlərin hamısı nəticəsiz olub. İddialara görə, mövcud şəraitdə həm Rusiya Prezidenti Vladimir Putinin, həm də Ukrayna lideri Volodimir Zelenskinin qətlə yetirilməsi ehtimalları yüksəkdir.
Bəs, görəsən, Putin və Zelenski sui-qəsd nəticəsində qətlə yetirilərsə, hər iki ölkəni hansı aqibət gözləyəcək? Bu, müharibənin gedişinə hər hansı təsir göstərəcəkmi?
Politoloq Zərdüşt Əlizadə AYNA-ya açıqlamasında Zelenskinin ölümünün Ukrayna üçün sarsıdıcı olacağı, lakin cidid dəyişikliklərə səbəb olmayacağı qənaətindədir: “Bu gün Ukraynada Zelenskini əvəz edəcək, onun yolunu davam etdirəcək kifayət qədər siyasətçilər mövcuddur. Onlar da Zelenski kimi Rusiyaya qarşı barışmaz mövqe tuturlar. Əgər Moskva düşünürsə ki, Zelenskini qətlə yetirməklə Ukraynanı geri çəkilməyə vadar edəcək, yanılır. Əksinə, Zelenskinin qətlə yetirilməsi Rusiyaya qarşı təzyiqləri gücləndirəcək. Bu, Putin üçün arzuolunmaz nəticələrə gətirib çıxaracaq”.
“Görünən odur ki, Putin başını itirib və repressiv siyasətini davam etdirməkdə israrlıdır. Bu gün Ukraynada hadisələrə baxış fərqlidir. Prezident, nazir, məmur, deputat olmasından asılı olmayaraq, hər kəs özünü ilk növbədə Ukrayna vətəndaşı sayır. Hesab edirlər ki, onların heç biri hər gün həlak olan ukraynalılardan artıq deyil. Bu, tam normal və vətənpərvər bir yanaşmadır. Bu mənada Zelenskinin qətlə yetirilməsi Ukraynada mübarizə əzmini nəinki azaltmayacaq, əksinə, daha da artıracaq”, - deyə həmsöhbətimiz bildirib.
Onun fikrincə, Ukraynadan fərqli olaraq, Putinin ölümü Rusiyada ciddi dəyişikliklərə səbəb olacaq: “Hər bir insanın həyatına, ömür müddətinə Allah qərar verir. Heç kim başqasının ölümünə sevinməməlidir. Bu mənada Zelenskiyə də - hansı ki, öz ölkəsinin azadlığı urğunda fədakarcasına mübarizə aparır - Putinə də sağlamlıq arzu edirəm! Lakin dünya təcrübəsində, xüsusən müharibələr gedən ölkələrinin rəhbərlərinə qarşı sui-qəsd cəhdləri az olmayıb. Putin avtoritar rəhbər olduğuna görə, onun ölümü Rusiyada inqilabi dəyişikliklərə səbəb olar. Hətta mümkündür ki, xalq ayağa qalxıb ona bağlı qüvvələrin iqtidara yiyələnməsinə imkan verməsin”.
“O ki qaldı müharibəyə təsirinə, Putinin ölümü müharibənin dayanmasına gətirib çıxarar. Çünki Ukraynaya qarşı təcavüzün bilavasitə səbəbkarı və ideoloqu Putindir. Məhz onun gedişi ilə bu müharibə də başa çatar”, - deyə Əlizadə vurğulayıb.
Macarıstanda yaşayan həmyerlimiz, sosioloq Fərqanə Bayramlı AYNA-ya açıqlamasında xatırladıb ki, həm Putin, həm də Zelenski yüksək səviyyədə qorunur: “Bu baxımdan onların hər hansı birinin qətlə yetirilməsi az inandırıcıdır. Təbii ki, istisna da olunmur. Belə cəhdlər yəqin ki, baş verib”.
“Zelenski qətlə yetirilsə, bu, Ukraynanın Rusiyaya qarşı mübarizəsini daha da artıracaq. Dünya miqyasında Moskvaya təzyiqləri gücləndirəcək. Belə bir cəhdin baş verməsi Putin üçün də arzuolunan deyil. Çünki Zelenskini əvəz edəcək şəxs daha amansız olacaq və bu, Kremlə heç nə verməyəcək. Əvəzində Prezidentə qarşı sui-qəsd ona qarşı dünyəvi koalisiyanı daha da gücləndirəcək. Bundan sonra Putinə qarşı da analoji addım atıla bilər. Ukrayna parlament respublikasıdır. Yəni, yeni Prezident seçkiləri keçirməyə ehtiyac yoxdur. Parlamentin üzvləri toplaşıb ölkə rəhbərini seçə bilirlər. Zelenskiyə qarşı sui-qəsd və onun aradan götürülməsi onu nəinki Ukraynada, dünyada bir simvola çevirəcək”, - deyə müsahibimiz söyləyib.
Əlavə edib ki, Putinlə bağlı vəziyyət isə fərqlidir: “Məlumdur ki, Rusiya prezident üsul-idarəsinin hökm sürdüyü federasiyadır. Bu ölkədə Prezident seçkilər yolu ilə seçilir. Bu mənada Putin hər hansı səbəbdən postunu tərk edərsə, mütləqdir ki, növbəti prezident seçkiləri keçirilsin”.
“Konstitusiyaya uyğun olaraq Prezident səlahiyətləri digər şəxsə həvalə edilə bilər. Misal üçün, Baş nazir Mixail Mişustinə. Lakin Mişustin Prezident kürsüsündə rəsmiləşmədən, müharibə və sanksiyalar şəraitində Putinin etdiklərini edə bilməyəcək. Ona qarşı təzyiqlər o qədər çox olacaq ki, istefa verməyə məcbur olacaq. Putinə qarşı sui-qəsd həm müharibəni dayandıracaq, həm də regiona sabitlik, sülh və əmin-amanlıq gətirəcək. Amma bu, real görünmür. Çünki Kremldə də bunu bilirlər və Putinin mühafizəsi ən yüksək səviyyədə təmin olunub”, - deyə Bayramlı fikrini yekunlaşdırıb.
Qeyd edək ki, dünya təcrübəsində bu cür hallar az olmayıb. Onların bir qismini təqdim edirik:
1865-ci il aprel ayının 14-də ABŞ-ın 16-ci Prezidenti Avraam Linkoln qətlə yetirilib. ABŞ-ın iki hissəyə parçalanması və vətəndaş müharibəsi dövründə ölkəyə rəhbərlik edən, Amerikada quldarlığın ləğvini təmin edən Linkoln müharibənin başa çatmasından beş gün sonra, “Ford” teatrının səhnəsində qoyulan “Mənim amerikalı kuzenim” tamaşası zamanı, cənub tərəfdarı olan aktyor Con Uilks But Prezident lojasına daxil olaraq, onun başına tapancadan atəş açıb və səhnəyə çıxaraq latınca “Tiranların taleyi belədir” kəlməsini səsləndirib. Səhəri gün Avraam Linkoln həlak olub.
ABŞ-ın 20-ci Prezidenti Ceyms Qarfild 1881-ci il iyulun 2-də Vaşinqton şəhərinin dəmir yolu vağzalında olarkən, psixi cəhətdən sağlam olmayan Şarlem Gito Prezident Qarfildə arxadan atəş açır. Güllə dərinə getməsə də, həkimlərin onu çıxarmaq cəhdləri qara ciyərin zədələnməsinə və infeksiya keçməsinə səbəb olur. Uğursuz və səriştəsiz müalicə sui-qəsddən iki ay sonra - 1881-ci il sentyabrın 19-da Ceyms Qarfildin ürək dayanması nəticəsində vəfat etməsi ilə nəticələnir.
ABŞ tarixində ilk katolik və XX əsrdə doğulmuş ilk Prezident olan Con Kennedi 1963-cü il noyabrın 22-də snayper tüfəngindən açılan atəş nəticəsində qətlə yetirilib. Birinci mərmi onun boynuna, ikincisi isə başına dəyib. Həkimlər 25 dəqiqə ərzində Kennedini xilas etməyə çalışsalar da, onu ölümün pəncəsindən xilas edə bilməyiblər.
Misirin üçüncü Prezidenti Ənvər Sədat 1981-ci ilin oktyabr ayının 6-da, Qələbə Günündə tribunada əyləşdiyi zaman meydana qəfil daxil olan terrorçular tərəfindən qətlə yetirilib. Rəsmi məlumata görə, sui-qəsdi dörd nəfərdən ibarət qrup həyata keçirib: baş leytenant Əl-İslambuli və üç əsgər. Onların hamısı təməlçi islamçıların “Əl-təkfir vəl-Hicrə” təşkilatına mənsub olublar.
Rusiya Federasiyasına bağlı Çeçen Respublikasının birinci dövlət başçısı Əhməd Kadırov 2004-cü ildə üsyançıların törətdiyi terror nəticəsində öldürülüb. Daha əvvəl bir neçə il Çeçenistanın müftisi olan Kadırov İkinci Çeçenistan müharibəsindən sonra Federal hökumətin tərəfinə keçib.