Seçkilərdən sonra Slovakiya: pul müqabilində Ukraynaya kömək və ya mübahisənin “aqrar sümüyü” ilə yardım sənədi
Seçkilərdən sonra Ukrayna ilə onun ən yaxın qonşuları - Slovakiya və Polşa arasında münasibətlərdə nələrin dəyişəcəyi, bunun Ukraynanın Avropaya inteqrasiyası və NATO-ya daxil olması ilə bağlı qərarların qəbuluna necə təsir edəcəyi maraq doğurur.
Slovakiyada parlament seçkiləri başa çatıb və gözlənilən qalib seçki kampaniyası zamanı Ukraynaya yardımı dayandırmaqda israr edən keçmiş Baş nazir Robert Fikonun partiyası olub. Fiko koalisiya yaratmaq hüququ qazanan ilk şəxs olacaq. Və iki həftədən də az müddət sonra Ukraynanın daha bir qonşusunda - Polşada parlament seçkiləri keçiriləcək. Onların seçki kampaniyası zamanı münasibətləri mübahisələr və qadağalarla doludur. Bəs bu, Ukraynanın Avropaya inteqrasiya istəklərinə təsir edəcəkmi?
Oktyabrın əvvəlində, proqnozlaşdırıldığı kimi, Slovakiyanın keçmiş Baş naziri Robert Fikonun Ukraynaya hərbi yardımdan imtina etməsinin vacibliyini bəyan edən “Smer” Partiyası parlament seçkilərində qalib gəldi. Slovakiya hökumətinin keçmiş başçısı müvafiq olaraq koalisiyanın yaradılmasında “ilk gecə” hüquq aldı. Eyni zamanda, seçkilərdə qalib gəlmək heç də həmişə hakimiyyətə sahib olmaq demək deyil.
Ukraynalı politoloq Volodimir Volya UNİAN-a deyib ki, Fikonun partiyası Slovakiyanın potensial Baş nazirinin fikirlərini bölüşən siyasi qüvvələrlə koalisiya qurmağı bacararsa, Macarıstanın Baş naziri Viktor Orbanın davamçısı olacaq.
“Əgər Fiko bu və ya digər dərəcədə seçkiqabağı şüarlarını bölüşən partiyalarla hökumət qurmağa müvəffəq olarsa, Ukraynanın gözləyə biləcəyi mənfi maksimum Slovakiyanın Ukraynaya maliyyə yardımını məhdudlaşdırmaqda Slovakiyanın Macarıstana qoşulmasıdır. Fiko Macarıstanın Aİ-də artıq gördüyü işləri dəstəkləyə bilər, yəni bəzi istisnalar tələbi ilə yeni sanksiyalar paketlərinin təsdiqi prosesində uzun müzakirələr, Ukraynaya maliyyə yardımının ayrılıb-aparılmaması ilə bağlı uzun müzakirələr və konkret olaraq nələrsə... Bu baxımdan Orbana müttəfiq olacaq”, - ekspert qeyd edib.
Bununla belə, Ukraynaya hərbi yardımın göstərilməməsi ilə bağlı bəyanatlar döyüşdən sonra yumruq yelləmək kimi görünür, çünki əməkdaşlıq indi kommersiya müqavilələrinə əsaslanır. Yəni ki, Ukrayna Slovakiya müəssisələrindən nəsə sifariş verəndə, onlar vergi verməli və slovaklara vergi və maaş verməli olacaqlar.
"Buna görə də Slovakiya heç bir hərbi yardım göstərməyəcək, söhbət mövcud avadanlıqların anbarlardan köçürülməsindən gedir, lakin Fiko hökuməti onun dövlətinə maliyyə faydası gətirən kommersiya müqavilələrindən imtina etməyəcək", - politoloq əlavə edib.
Fiko hökuməti tərəfindən yeni anti-Rusiya sanksiyalarının mümkün bloklanmasının dəstəklənməsinə gəlincə, ekspertin fikrincə, Aİ belə anti-Rusiya sanksiyalarının potensialının tükənmiş sayıla biləcəyi həddə çatıb: “Biz gördük ki, təkcə Macarıstan deyil, həm də Slovakiyanın əvvəlki hökuməti də sanksiyalar paketindən, məsələn, Rusiya Federasiyasından qaz və neftin boru kəməri ilə tədarükü, nüvə məsələlərində Rusiya Federasiyası ilə əməkdaşlıqdan kənarda qalmağı bacarıblar. Ona görə də Slovakiyada Fikonun rəhbərlik etdiyi hökumət olacağı təqdirdə yeni nəyinsə baş verəcəyini gözləməməliyik”.
Eyni zamanda, yeni Slovakiya hökuməti ikitərəfli razılaşmalar əsasında təmin olunduğu üçün Aİ-nin digər dövlətlərinin hərbi yardım göstərməsinə mane ola bilməyəcək.
"5 milyard avroluq yardımın qarşısının alınması məsələsi də var. Onları Macarıstan bloklayır. Macarıstan hesab edir ki, Aİ-nin blokladığı vəsaiti almalıdır. Fiko hökumətinin də eyni addımı atması mümkündür. Və o Slovakiya üçün əlavə vəsait tələb edəcək, onları alana qədər Aİ-nin Ukraynaya maliyyə yardımının ayrılması ilə bağlı məsələləri bloklayacaq. Məsələ bunun vaxtında olub-olmayacağıdır”, - deyə politoloq bildirib və əlavə edib ki, Aİ artıq sursat istehsalı ilə bağlı qərarları icra edir.
Mərkəzi Avropa Strategiya İnstitutunun direktoru Dmitri Tuzhanski də Aİ-nin Ukrayna ilə bağlı qərar qəbulu məsələsində Fikonun Orbanla mümkün müttəfiqliyindən danışıb: “Slovakiya seçkiləri kontekstində Ukraynaya təhdidlər yeni deyil. Ukraynaya silah və ya ukraynalı qaçqınlara dəstək vermək kimi məsələlərdə Slovakiya artıq praktiki olaraq addımlarını atıb. Söhbət daha çox Aİ və NATO səviyyəsində təhlükələrdən gedir ki, burada Slovakiya rəhbərliyi nəyəsə o qədər də mane olmayacaq, ancaq ayrı-ayrılıqda çıxış edəcək başqa bir ölkə meydana çıxa bilər. Anti-Kiyev fikri bildirmək, narahatlıq yaratmaq, qaranlıqda qara pişiyi axtarmaq və sülhə çağırmaq, əslində təkcə Ukraynanın deyil, Qərbin də kapitulyasiyasıdır”.
İki həftədən az müddətdə Polşada parlament seçkiləri keçiriləcək. Prinsipcə, Polşadakı seçki kampaniyası ikitərəfli münasibətlərdə gərginliyin artması ilə yadda qaldı. Bəzi ekspertlər hesab edir ki, Ukrayna və Polşa arasında münasibətlərdə mövcud problemlər parlament seçkisi kampaniyası başa çatdıqdan sonra aradan qalxmayacaq, lakin Varşava Aİ-nin Ukraynaya yardım çarxlarına çomaq soxmağı planlaşdırmır.
"Birmənalı şəkildə deyə bilərik ki, Polşa Macarıstan və ya Slovakiyadan fərqli olaraq, Aİ-nin Ukraynaya hərbi və humanitar ehtiyaclar üçün vəsait ayırmasına mane olmayacaq. Bununla belə, seçkilərdən sonra Polşa hakimiyyəti tərəfindən daha sərt tələblər irəli sürülə biləcəyini də istisna etmirəm. Ukraynanın Aİ-yə daxil olmasını dəstəkləmək, deyək ki, Aİ Ukrayna ilə danışıqlara başlamaq qərarına gəlsə, Polşanın bu məsələdə mövqeyi daha sərt ola bilər”, - Vladimir Volya qeyd edib.
Onun fikrincə, Polşa Ukraynanın Aİ-yə daxil olması ilə bağlı danışıqlara başlasa, mütləq kənd təsərrüfatı məsələsini qaldıracaq. Axı Avropa Komissiyasının hesablamalarına görə, Ukrayna mövcud qaydaları qorumaqla Aİ-yə daxil olarsa, Ukrayna kənd təsərrüfatı istehsalçılarına xeyli miqdarda subsidiya tələb edəcək.
Öz növbəsində polşalı politoloq Anjey Şeptiçki proqnozlaşdırır ki, Polşanın əsas siyasi qüvvələri seçkilərdə qalib gələrək çoxluq təşkil edəcəyi təqdirdə Ukrayna-Polşa münasibətlərindəki gərginliyi azaltmağa çalışacaqlar: “Əgər hakim “Hüquq və Ədalət” Partiyası yenidən hakimiyyətə qayıdıb çoxluğa sahib olarsa və ya dediyimiz kimi, demokratik müxalifət yenidən hakimiyyətə qayıdıb sabit çoxluğa malik olarsa, məncə, hər ikisi Polşa-Ukrayna münasibətlərindəki gərginliyi birtəhər yumşaltmağa çalışacaq. Lakin belə bir çoxluq olmasa o zaman bu daxili qeyri-sabitliyə də, Polşa-Ukrayna münasibətlərinə də təsir göstərəxcək”.
Seçkilərdən sonra Polşanın Ukraynanın Avro-Atlantik inteqrasiyasına dəstəyinin effektivliyindən danışan Şeptitski qeyd edib ki, hər şey hökumətə kimin rəhbərlik edəcəyindən asılı olacaq.
"Əgər bu, demokratik müxalifətdirsə, o zaman Brüssellə münasibətləri yaxşılaşdırmağa çalışacaq və təbii ki, Kiyev-Varşava-Brüssel üçbucağında normal əməkdaşlıq olacaq. Əgər hazırkı hakim partiya hakimiyyətdə qalarsa, o zaman nəzərə almaq lazımdır ki, hakim partiya Aİ-ni tənqid edir, partiyanın bəzi nümayəndələri isə ukraynalılara deyirlər ki, biz Polşa-Ukrayna səviyyəsində və ya Avropa İttifaqının siyasi sərhədlərindən kənarda Mərkəzi Avropa səviyyəsində nəsə etməliyik. Düşünürəm ki, demokratik müxalifət Ukraynanın Avrointeqrasiyasına daha çox töhfə verəcək, hakim partiyanın qələbəsi halında, Aİ-də uğurlu lobbiçilik daha az olacaq”.
Ümumiyyətlə, Avropada seçki kampaniyalarının tendensiyalarına nəzər salanda görünür ki, ölkələrin milli maraqları qlobal maraqlardan üstündür. Macarıstan, Polşa, Slovakiya öz ambisiyalarının yolu ilə gedirlər. Ukrayna bunu anlamalı və bu ölkələrlə münasibətləri praktiki mülahizələrə əsaslanaraq qurmalıdır.