Krım Ali Müftisi Ayder Rustemov: “Rusiya müsəlmanları artıq deyirlər ki, onlar terrorçu deyillər. İndi onlar “vətən uğrunda” ölməyə məcbur olacaqlar”
Moskvada “Crocus City Hall”da baş verən terror aktı ruslar arasında ksenofobiya və şovinizm dalğasını artırıb. İstər sosial şəbəkələrdə, istərsə də siyasətçilərin açıqlamalarında nifrət çağırışları müşahidə olunur. Məsələn, Rusiya Dövlət Dumasının ilhaq edilmiş Krımdan olan deputatı Mixailo Şeremet bildirib ki, Qərb kəşfiyyat orqanları Rusiyada terror aktları törətmək və ölkədə sabitliyi pozmaq üçün miqrantlardan istifadə edir.
Proqnozlaşdırılır ki, siyasətçilərin “miqrantlara sıfır tolerantlıq” haqqında belə bir konsepsiyası milyonlarla insanı təqib obyektinə çevirə bilər. Ekspertlər onu da bildirirlər ki, Rusiyada ksenofobiya və dözümsüzlük məsələsi yeni deyil, bunun uzun tarixi var.
Məsələn, işğaldan sonra müsəlmanların Kremlin repressiv maşınının təzyiqini tam hiss etdiyi Krımda baş verənlər nümayişkaranə və faciəvidir.
Krımın Ali Müftisi, Krım Muxtar Respublikası Müsəlmanları Ruhani İdarəsinin rəhbəri Ayder Rustemov UNİAN-a müsahibəsində Rusiyadakı müsəlmanlara terrordan sonra münasibətin necə olacağını şərh edib. AYNA müsahibəni istinadla təqdim edir:
- Ayder bəy, Kremlin uzun müddətdir ki, müsəlmanların müdafiəçisi maskası taxdığını, lazımi təbliğata pul xərclədiyini, bu ikiüzlülüyü İslam dünyasında təbliğ etməyə çalışdığını görmək çətin deyil. Digər tərəfdən, “Crocus City Hall”dakı terror aktından sonra başlayan və müsəlmanlara qarşı tüğyan edən dözümsüzlüyü görürük. Sizcə, Rusiya müsəlmanları özlərini təhlükəsiz hiss edə bilərlərmi?
- Patriarx Kirillin olduğu bir dövlətdə müsəlmanlar özlərini necə təhlükəsiz hiss edə bilərlər? Bu yaxınlarda, hətta terror aktından əvvəl Kirill "təhlükə" elan etdi: sanki Rusiya çoxəsrlik tarixində ilk dəfə olaraq pravoslav dövlətindən İslam xilafətinə çevrilə bilər. Patriarx İstanbuldakı Aya Sofiya ilə paralel gətirərək, “Məbədlərimizdəki xaçı İslam ayparasına dəyişdirmək kimi ölümcül risklə üz-üzəyik” dedi. Və onun müraciətində ruslara birbaşa müraciət var ki, “müsəlmanları mədəniyyətə və imana çatdırmaq üçün səy göstərmək lazımdır”. Bunlar çox təhlükəli fikirlərdir, lakin bu, hamısı deyil.
Kirill deyir ki, bütün miqrantlara vətəndaşlıq vermək və onları “böyük vətəni qorumaq” üçün Ukrayna ilə döyüşə göndərmək lazımdır. Əslində, onlar artıq buna başlayıblar.m Hələ 2022-ci ildə bir Dağıstandan olan azərbaycanlı və bir adıgeyin “bu, bizim müharibəmiz deyil” deyərək xidmətdən imtina etmək istəməsi ilə bağlı səs-küylü hadisə var idi. Əvəzində onlar və digər müsəlman əsgərlər polkovnik Andrey Lapindən təhqirlər eşitdilər. Müsəlmanlar arasında mənim üçün qəhrəman olan üç tacik var idi. Onların adları: Bykzot, Anuşe və Ami idi. Komandir güllələdi. Sonradan məlum oldu ki, onlar çoxdan Rusiya vətəndaşı deyillər: onlara sadəcə olaraq vətəndaşlıq verilib və tez səfərbər olunublar.
Başqa bir hadisə: Biloqır rayonunun bir kəndində yüz Krım tatarı sadəcə olaraq “toplanıb” səfərbər edilib. Və məncə, Rusiyada keçirilən “seçkilərdən” sonra yeni kütləvi səfərbərlik dalğası başlayacaq. Ona görə də, Rusiyada müsəlmanların hər hansı təhlükəsizliyindən danışa bilmərik.
- Müsəlmanların günahlandırıldığı terror hadisəsindən sonra vəziyyət daha da pisləşəcək?
- Kirillin Rusiyanın “islamlaşması” təhlükəsi və müsəlman mühacirlərin “vətənin qorunması üçün” səfərbər olunması ilə bağlı bəyanatından sonra terror aktı gözlənilən idi. Rusiya bu faktordan ilk dəfə deyil ki, öz ərazisində istifadə edir: Rusiya-Çeçenistan müharibəsi zamanı da, ruslar daxili problemləri əlaqələndirmək üçün öz şəhərində partlayış törətdilər.
Baş verən və yüzdən çox insanın həlak olduğu irimiqyaslı terror aktından sonra nə görürük? Əvvəlcə Rusiyada yaşayan müsəlmanlar sosial şəbəkələrdə ölən və yaralananlara başsağlığı verir, sonra terrorçu olmadıqlarına görə özlərinə haqq qazandırmağa başlayırlar. Hətta sonradan müsəlmanların evlərini tərk etməmələri ilə bağlı çağırışlar da oldu. Eyni zamanda, biz Kremlin müəyyən mesajlar verdiyi neonasist bəyanatının necə yayıldığını görürük: rus kimliyi ilə qürur, vətəni qorumağa çağırış və dolayısı ilə terror aktına görə qisas almağa çağırış. Nəticədə Kreml nə əldə edir? Rusiya müsəlmanları bəhanə gətirir və - müsəlmanlar istəsələr də, istəməsələr də, artıq "vətəni qorumağa” məcburdurlar. Yəni demək olar ki, Kirillin ideoloji ideyalarının praktikada həyata keçirilməsinin şahidi ola bilərik.
- Rusiyadan olan hansısa ruhani lider müharibəyə qarşı çıxmağa cəsarət edə bilərmi?
- Əslində, müxtəlif konfessiyaların ruhani liderlərinin müharibəyə qarşı çıxdığı bir çox hallar var. Amma bunu artıq Rusiya daxilində yox, xaricdə edirlər. Birbaşa Rusiyada, təbii ki, vəziyyət tamam başqadır.
İnquşetiyada səfərbər olub cəbhədə həlak olan müsəlmanın dəfn mərasimində belə bir hal olub. Adı açıqlanmayan imam bu müharibədə iştirakın haram olduğunu bildirib. Bundan sonra İnquşetiyanın Baş naziri birbaşa bu imamı təqib etməyə başlayıb, onun haqqında Ekstremizmlə Mübarizə Baş İdarəsinə müraciət ünvanlayıb.
Rusiyada genişmiqyaslı işğal başlanandan sonra hətta müsəlman təşkilatlarının bütöv bir qurultayını topladılar. Orada vahid kollektiv fətva verilib ki, guya Rusiya özünü müdafiə edir, guya ona hücum edilib... Krımın müftisi deyilən Əmirəli Ablayevin ictimaiyyət qarşısında çıxışları var. Rusiya Federasiyasının silahlı qüvvələrinin sıralarına qoşulan və Ukraynaya qarşı Rusiya tərəfində döyüşməyə gedənlərə xeyir-dua verir...
- Və burada sual yaranır: Rusiyada ruhani lider olmaq, eyni zamanmda, Kremlin marioneti olmamaq mümkündürmü?
- Xeyr, mümkün deyil. Dövlət dini qurumları sıxışdırır. Krımda hər şey bütün dini qurumların məcburi yenidən qeydiyyata alınması ilə başladı. Onların da təxminən beş yüz nəfəri bu təkrar qeydiyyatdan keçməyib - bəziləri imtina etdi, bəziləri isə keçə bilmədi.
Növbəti addım “imam vəsiqəsi” oldu. Yalnız belə “akkreditasiya” ilə dini təcrübə ilə məşğul olmaq olar. Bir də kimsə, hardasa, kimin üçün “şəhadətnamə”siz hansısa namaz qılıbsa, bu müftiyyətin işçiləri onun haqqında hesabat verirlər. Bundan sonra repressiv maşın işə düşür, axtarışlar başlayır, çox çirkli mexanizmlərdən istifadə olunur.
Hər şey müşahidədən başlayır. İnsanların evinə soxularaq gizli kameralar quraşdırdıqları hallar olur. Deyirlər ki, adamlar sadəcə olaraq interneti kəsirlər, sonra “provayderdən” gəldiklərini bəhanə edərək nəsə quraşdırırlar ki, evdə baş verənləri dinləsinlər...
- Bu, fərdlərə aiddir, yoxsa sistemli bir hadisədir?
- Çox böyük bir problem var. Krımın qondarma müftisi Əmirəli Ablayev çıxışında bildirib ki, müftiyyətə tabe olmayan on məscid var. Ruslar isə onları güc yolu ilə tabe etmək üçün bütün mexanizmlərdən istifadə edəcəklər. Daha doğrusu, çox çirkin üsullarla bunu etməyə çalışıblar. Bir neçə il əvvəl Ramazan ayında bu məscidlərin işığını və suyunu kəsmişdilər. İçəri girdilər, pəncərələri sındırdılar. Eyni zamanda, mətbuatda Katedral məscidinin açılışından danışırdılar. Yəni biri açılır, onu bağlanacaq. Mən buna “şeytanın oyunu” deyirəm. Rusiyanın bu gün dinlə etdiyi də budur...
Ümumiyyətlə, hazırda işğal olunmuş Krımda yaşayan və müftiyyətdə işləyən istənilən imam FSB ilə əməkdaşlıq edəcəyini bildirən “kağız”a imza atmağa məcbur olub. Hər şey elə qurulub ki, imamlar camaat haqqında hesabat versinlər. Əslində bu sistem Sovet İttifaqı dövründə mövcud olan sistemdən heç də fərqlənmir. Əvvəllər hər şey eyni şəkildə işləyirdi. SSRİ total danonsasiyalar ölkəsi idi. Hamı qorxu mühitində yaşayırdı. İndi ruslar da din amilindən istifadə edərək insanları özlərinə tabe etdirirlər, onlara tam nəzarəti əllərinə götürürlər.
- Siz Krımın adını çəkirsiniz, bəs indi rusların işğal etdiyi digər ərazilərdə nə baş verir?
- Onlar hər yerdə eyni addımı atırlar. Yəni Zaporojye və Xerson vilayətlərinin işğal olunmuş hissələrində də eyni işlər görülür. Dnepr çayının sol sahilində yerləşən icmalarımız artıq bu problemlərlə üzləşiblər.
İmamlarımızdan biri Rüstəm Asanov işgəncələrə məruz qalıb. Hər şey “klassik janra” uyğun həyata keçirilib: başına torba keçirib aparıblar. Yarım gün onunla ünsiyyət olmayıb və demək olar ki, bütün bu müddət ərzində döyülüb. Onunla eyni vaxtda saxlanılanlar da olub. Və əmindir ki, onunla aparılan bir nəfəri döyərək öldürüblər.
Rüstəm Asanov hər şeyə imza atmağa məcbur olduğunu deyir. Konkret olaraq, ona deyiblər: “Bu gündən işğal altında olan Krımda müftiliklə işləməyə başlayırsınız”. O, bu sənədləri götürüb Krıma, oradan Türkiyəyə gedib və bundan sonra Ukraynaya qayıda bildi. İndi bizimlə işləyir.
- İşğal olunmuş Krımda məhkum olunmuş müsəlmanların sayı ilə bağlı statistikanız varmı?
- Biz yüz on yeddi nəfərin saxta ittihamlarla məhkum edildiyini bilirik. Amma real rəqəm daha yüksək ola bilər. Əksəriyyəti “Hizb-ut-Təhrir”dən danışır. Amma təbii ki, adın Rusiya prokurorları üçün heç bir əhəmiyyəti yoxdur. Bu gün “Hizb-ut-Təhrir”, sabah başqa ad ola bilər.
Saxlanılanlara 14 ildən 19 ilə qədər həbs verilib. Krım prokuroru İqor Ponoçovnının açıqladığı dəhşətli bir rəqəm var: işğal olunmuş Krımda siyasi və etnik zəmində məhkumların ümumi müddəti 1230 ildir. Və bu illərin sayı demək olar ki, hər həftə artır.
Həbslər dalğası davam edir. Martın 5-də Krımda on Krım tatarının evində kütləvi axtarışlar aparılıb. Simferopol şəhərinin Vsk rayon məhkəməsi Memet Lyumanov, Əziz Əzizov, Rustem Osmanov və Mustafa Abduramanovu istintaq təcridxanasına göndərib.
- Kadırov haqda soruşmaya bilmirəm. Sizcə o, səmimi müsəlmandır, yoxsa sadəcə olaraq İslamdan istifadə edən biri?
- Kadırov Rusiyanın Ukrayna ilə müharibəsinin “xristian və müsəlmanların satanizmə qarşı müharibəsi” olduğunu bəyan edən adamdır. O çoxdan İslamdan qovulmuş adamdır. Amma bütün bunları məhkəmə müəyyən etməlidir – İslam hüququ belə deyir...
Ən azından mənim üçün dəqiq olan odur ki, Kadırov dindarlıq maskası taxan, Kreml nə deyirsə, onu da edən ikiüzlüdür. Hətta Çeçenistan vətəndaşlarını Ukraynaya ölümə göndərmək kimi axmaq iş görür. Əsir düşən çeçenlərlə əlaqə saxladım. Onlar kamera qarşısında bunu deməkdən imtina etsələr də, şəxsi söhbətlərdə “Döyüşməyə getməsəydik, öldürüləcəkdik” deyirdilər. Çeçenistanda hamı hər şeyi mükəmməl başa düşür. Mən belə düşünürəm və ümid edirəm. Amma insanlar qorxu içində, totalitar rejimin ağırlığı altında yaşayırlar.