Valariu Paşa: “Şor üçün proqram iğtişaşlar və vətəndaş müharibəsi də daxil olmaqla, Moldovada siyasi hakimiyyətin ələ keçirilməsidir”
Moldovalı qaçaq oliqarx İlan Şor Moskvada başçılıq etdiyi Şor Partiyasının qurultayında “Qələbə-Viktoriya” siyasi blokunun yaradıldığını bəyan edib. "Kommersant" xəbər verir ki, blok Moldovada keçiriləcək prezident seçkilərinə və Avropa İttifaqına üzvlüklə bağlı referenduma hazırlaşacaq.
Moldovada Şor Partiyası ötən ilin yayında Konstitusiya Məhkəməsi tərəfindən qanunsuz elan edilib və ölkənin hazırkı avropayönlü hakimiyyətinin nümayəndələri Moskvada Şor tərəfdarlarının qurultayını “utanc” adlandırırlar.
Mühacirətdə olan oliqarxın özü bazar günü Moskva mehmanxanasında keçirilən qurultayı “Moldova müxalifətinin birləşməsinə həsr olunmuş tədbir” kimi qiymətləndirib. Tədbirdə çıxış edən Şor iştirakçıların “məsuliyyəti öz üzərinə götürməyə və yoxsulluğu, məğlub etməyə hazır olduğunu” söyləyib. Oliqarx həmçinin “Moldovada gələcək qurmağa” hazır olduğunu qeyd edib və Rusiya ilə dostluqda, tərəfdaşlıqda alternativ görmədiyini qeyd edib.
Bu strukturu və onun siyasətçilərini Rusiyanın maraqları naminə ölkədəki sabitliyi pozmağa cəhd etməkdə ittiham edən hökumətin tələbi ilə Moldovada Şor Partiyasının fəaliyyəti qadağan edilib. Moldovada iş adamı İlan Şor bank fırıldaqlarında iştirak etdiyinə görə 15 il müddətinə azadlıqdan məhrum edilib. Şor ittihamları rədd edir və onları partiyasının Kişinyovda keçirdiyi “etirazların qisası" adlandırır.
Aprelin 21-də Moskvada keçirilən qurultayda İlan Şor bildirib ki, onun yeni təşəbbüsünün məqsədi payızda keçiriləcək prezident seçkilərində hakimiyyətə gəlməkdir. Bununla yanaşı oliqarx prezidentliyə namizədlərinin kim olacağını açıqlamayıb. Qadağan olunmuş Şor Partiyasının lideri həmçinin bildirib ki, hazırkı hökumətin dövründə Avropa İttifaqı ilə yaxınlaşmanın Moldova xalqına heç bir faydası olmayacaq, çünki Avropaya “bu gün qəsbkarlar və qeyri-peşəkarlar rəhbərlik edir”.
İlan Şor ona əlavə olaraq Moldovanın tərkibində muxtar ərazi qurumu olan Qaqauziyanın rəhbəri Yevgeniya Qutsul və Moldova Parlamentinin üzvü Marina Tauberin də daxil olduğu yeni siyasi blokun rəhbərliyini təqdim edib.
Kişinyovda hakim Fəaliyyət və Həmrəylik Partiyasının (PAS) sözçüsü Adriana Vlas “Newsmaker” portalına deyib ki, Moldova siyasətçiləri “bütün dünya Kremli Ukraynadakı vəhşi müharibəyə görə qınayanda” Moskvada olmaqdan “utanmırlar”.
Moldovanın infrastruktur naziri Andrey Spinu Moskvada baş verən qurultayı şərh edib və yeni birləşməni “mütəşəkkil cinayətkar blok” adlandırıb.
“Bütün ölkə Moskvada vətən xainlərini gördü. Düşünürəm ki, Moskvada “Pobeda” mütəşəkkil cinayətkar blokunun yaradıldığını açıq şəkildə deyə bilərik. Moskvada, Kremlin yanında seçki bloku yaratmaqla kimin üçün işlədiklərini, kimə xidmət etdikləriniaçıq şəkildə bildirmiş oldular. Lakin onların heç də hamısı cinayət yerində - yəni Moskvada yox idilər. Bəziləri hələ də Kişinyovda hər cür əclaflıqların arxasında gizlənir. Biz yaxın bir neçə ildə onlardan qurtulmalıyıq”, - infrastruktur naziri “Facebook”da yazıb.
Qeyd edək ki, Şor Partiyasının Moskvadakı tədbiri və görüş digərləri ilə yanaşı, rusiyalı müğənni Nikolay Baskovun da çıxış etdiyi konsertlə başa çatıb. Media, xüsusən “Novaya Gazeta Europe” Filip Kirkorovun da səhnəyə çıxdığı haqqında yazıb. “Azadlıq” radiosunun Moldova xidməti qeyd edir ki, qurultay iştirakçıları Rusiyanın Ukraynaya təcavüzü barədə danışmaqdan yayınıblar.
Xatırladaq ki, Moldovada qadağan olunmuş Şor Partiyasının üzvləri Moldovanın Avropaya inteqrasiyasının qarşısını almaq və ölkəni Avrasiya İqtisadi İttifaqına (Aİİ) yönəltmək məqsədi daşıyır. Oliqarx İlan Şor 2019-cu ildə Moldovadan qaçıb və dörd ildən çox İsraildə gizlənib. Moldova Baş Polis Müfəttişliyinin məlumatına görə, Şor fevralın 25-dən Moskvada daimi yaşayır. Əvvəllər Rusiya cinayət törətmiş şəxslərin ekstradisiyası haqqında müqaviləyə baxmayaraq, onu Kişinyova təhvil verməkdən imtina edib.
Şorun tərəfdarlarının Moskvada toplaşdığı ilk görüş aprelin 3-də baş tutub və üç gün sonra siyasətçi məqsədini açıqlayıb - Moldovanın Aİ və NATO-ya daxil olmasının qarşısını almaq üçün hər şeyi etmək. Oliqarx ölkənin gələcəyini “Rusiya, MDB və Aİİ ilə məhsuldar qarşılıqlı fəaliyyətdə” görür.
Moldovalı analitik, “WatchDog” ekspertlər assosiasiyasının icraçı direktoru Valeriu Paşa hesab edir ki, 2022-ci ildən Kişinyovda hökumət əleyhinə etiraz aksiyaları təşkil edən Şor “minimum proqramı yerinə yetirib” və İsraildən Moskvaya köçmək şəklində Kremlin “mükafatına” layiq görülüb: “Ona Moskvada sakit həyat vəd edilmişdi. Və onun üçün maksimum proqram iğtişaşlar və vətəndaş müharibəsi də daxil olmaqla, Rusiyayönlü qüvvələr tərəfindən Moldovada siyasi hakimiyyətin ələ keçirilməsidir”.
Aprelin əvvəlindən Moldova daxilində Şor Partiyasının rayon təşkilatları fəallaşıblar. Moldovanın Qaqauz muxtariyyətinin oliqarxla əlaqəsi olan rəhbəri Yevgeniya Qutsul əvvəlcə Dirçəliş Partiyasının liderləri - parlamentin ən böyük müxalifət partiyasından İlan Şorun partiyasına keçmiş deputatlarla görüşüb. Aprelin 8-də isə Qutsul Moldova Parlamentində “Şor komandasının beş deputatı” ilə iş görüşməsinə dəvət edilib və burada Qaqauziya rəhbəri Moldovanın Aİ-yə daxil olmasına qəti “yox” deməyə çağırılıb. Deputatlar Qaqauziyaya dəstək vəd edib və əmin ediblər ki, “əsl tərəqqi yalnız Rusiya ilə sıx əməkdaşlıq şəraitində mümkündür”.
Siyasi partiyanın qeyri-qanuni maliyyələşdirilməsində şəriklik və 2021-ci il seçkiləri ilə bağlı maliyyə hesabatını saxtalaşdırmaqda 6 aydan artıqdır ki, mühakimə olunan Marina Tauber bundan əvvəl Moskvada İlan Şor tərəfdarlarının qurultayında çıxış edənlərdən biri olub.
Valeriu Paşa qeyd edir ki, rusiyayönümlü qüvvələr ölkə Prezidenti Maya Sandunun Moldovanın Aİ-yə daxil olmasına rəhbərlik edəcəyi təqdirdə ehtimal olunan müharibənin başlanacağına dair təbliğatı gücləndiriblər: “Bu təbliğatın heç bir əsası yoxdur. Ancaq rusdilli vətəndaşlara belə məlumatlar təsir göstərir”.
Ekspertlər Moldovada payızda keçiriləcək prezident seçkilərində Şor Partiyasının namizədinin rusiyayönlü olan hansı siyasətçi olacağını söyləməyin hələ tez olduğu fikirindədirlər. Amma Qaqauziya rəhbəri Qutsulun namizəd ola biləcəyi ehtimal olunur.
Qeyd edək ki, Qutsul bir ay ərzində iki dəfə Moskvaya səfər edib və hətta Vladimir Putinlə görüşüb, şəkil də çəkdirib. Qutsul İlan Şorun vəd etdiyi əlavə ödənişləri köçürmək üçün Qaqauziyanın pensiyaçılarına və dövlət qulluqçularına “Mir” bank kartları verməyə razılaşıb və Moldovanın Rumıniya ilə hipotetik birləşməsi halında Rusiyadan kömək istəməsi barədə qalmaqallı açıqlama verib.
Qayıdandan sonra Qaqauziya Xalq Assambleyasının vitse-spikeri Aleksandr Tarnavski bildirib ki, İlan Şor Kişinyovda hökuməti devirmək üçün muxtariyyətin indiki rəhbərliyindən istifadə edir. Bununla belə, ekspertlər Qutsulu “diqqəti yayındırmaq üçün saxta hədəf” adlandırır. Onu da nəzərə almaq lazımdır ki, aprelin 10-da Yevgeniya Qutsul Moldovada siyasi partiyanı qanunsuz maliyyələşdirməkdə ittiham olunub.
Valeriu Paşa qeyd edir ki, Qutsulun yaşına görə hələ prezidentliyə namizəd olmaq hüququ yoxdur: “Lakin uzunmüddətli perspektivdə Qutsul Moskvanın əsas adamına çevrilə bilər”.