Budanov əməliyyatın başladığını açıqladı, ekspertlər isə Krımda effektiv hərbi əməliyyat üçün nəyin çatışmadığını sadalayıblar
Ukrayna Baş Kəşfiyyat İdarəsinin rəisi Kiril Budanov Krımın azad edilməsi üçün quru əməliyyatı elan edib. Hazırda işğaldan azad edilmənin başlanması üçün hətta təxmini tarix belə yoxdur. Lakin aydındır ki, bu məsələ Zaporojye və Xerson vilayətlərinin azad edilməsindən dərhal sonra prioritet məsələdir.
Krımın rus işğalçılarından azad edilməsi hətta Ukraynanın əvvəlki hərbi-siyasi rəhbərliyi dövründə də uzun vəzifələrin siyahısında idi. 2016-cı ildə sabiq Prezident Petro Poroşenko yarımadanın azad edilməsini “strateji vəzifə” adlandırmışdı.
"Biz artıq tərəfdaşlarımızla Krımda Rusiyaya və onun marionetlərinə qarşı sanksiyaların təkcə davam etdirilməsi deyil, həm də gücləndirilməsi ilə bağlı məsələ qaldırmışıq - vətəndaşlarımızın hüquq və azadlıqları ilə bağlı vəziyyətin pisləşməsi ilə əlaqədar. Bizim vəzifəmiz ondan ibarətdir ki, Krım tatar xalqını öz vətənlərində Krımda qorumaq və strateji olanı Ukrayna yarımadasını addım-addım Rusiya işğalından azad etməkdir”, - deyə Poroşenkonun sözlərini UNİAN xatırladır.
O zaman yarımadanı azad etmək üçün heç bir qüvvə və vasitə yox idi. Bundan əlavə, Rusiya Federasiyası təlim keçmiş hərbi personalın sayında əhəmiyyətli üstünlüyə malik idi. Belə bir şəraitdə hərbi əməliyyata başlamaq tamamilə intihar, gözlənilməz nəticələri olan bir əməliyyat olardı. Öz döyüş qabiliyyətini, düşmənə iqtisadi və sanksiya təzyiqini gücləndirmək lazım idi.
Sonradan, artıq Rusiyanın genişmiqyaslı işğal müharibəsinə başlamasından sonra yarımadanın azad edilməsi haqqında müzakirələr çoxaldı. Ukrayna Prezidenti Volodimir Zelenski 2022-ci il may ayının sonunda Krımın güc yolu ilə qaytarılmasının yüz minlərlə qurbana başa gələcəyini qeyd etsə də, Baş Kəşfiyyat İdarəsinin rəhbəri Budanov əməliyyatın artıq başladığını söylədi.
Daha sonra sonuncu Krımın rus işğalçılarından azad edilməsi ilə bağlı uğursuz proqnozunu “döyüş meydanında reallığın o vaxt gözlənildiyindən daha az intensiv olması” ilə izah etdi. Və bildirib ki, Ukrayna hərbi kəşfiyyatının proqnozları faktlara və rəqəmlərə, hadisələrin gedişinə, iqtisadiyyat, ordu və s. göstəricilərə əsaslanır.
UNİAN-ın təhlükəsizlik orqanlarındakı mənbələrinə görə, Ukrayna hərbçiləri və müttəfiqləri rus işğalçılarının cənubdakı müdafiə xətlərinin bu qədər güclü olacağını və bu qədər minalanmış sahə ilə qarşılaşacaqlarını gözləməyiblər. Səbəblərdən biri kimi Ukrayna Müdafiə Qüvvələrinə silah tədarükünün gecikməsi də göstərilir.
Bundan əlavə, artıq Rusiya Federasiyasının işğal etdiyi yarımadaya qurudan ilk həmlə baş tutub. Ukrayna Müdafiə Nazirliyinin Baş Kəşfiyyat İdarəsinin nümayəndəsi Andrey Yusov bildirib ki, avqustun 24-də səhər saatlarında Rusiyanın işğal etdiyi Krımda döyüş olub, Ukrayna kəşfiyyat bölmələri xüsusi əməliyyat çərçivəsində yarımadaya daxil olublar. Döyüş Tarxankut burnunun ərazisində, Mayak və Olenivka qəsəbələrində baş verib. Baxmayaraq ki, Budanov özü Tarxankut burnuna daxil olmağın daha çox məlumat və psixoloji komponentə malik olduğunu etiraf etdi, lakin, necə deyərlər, birinci addım atıldı.
"Bu əməliyyatın əhəmiyyəti ondan ibarətdir ki, insanlar - ilk növbədə, hətta Ukraynanın materik ərazisində deyil, Krımda olan insanlar - qələbənin uzaqda olmadığına və onların azadlığının uzaqda olmadığına inanırlar", - Budanov əməliyyatı şərh edərkən deyib.
O, həmçinin yarımadanın azad edilməsi üçün quru əməliyyatı elan edib.
Eyni zamanda, Milli Təhlükəsizlik Şurasının katibi Oleksiy Danilov qeyd edib ki, Krımda quru əməliyyatı işğalçıları yarımadanın ərazisindən geri çəkilməyə razı sala bilməsə, baş tutacaq: “Lazım gələrsə, ruslar bizim ərazimizdən mümkün qədər tez çıxmalı olduqlarını başa düşməsələr, bu, hərbi yolla həyata keçiriləcək”.
Hərbi ekspert Valentin Badrak UNIAN-a müsahibəsində deyib ki, Krım və Donbasda effektiv əməliyyat üçün Amerikanın ATACMS-ləri də daxil olmaqla, ən azı 300-400 qanadlı və uzaq mənzilli raketlər lazımdır.
“Rusiya isə bir aydan artıqdır ki, yarımadanı müdafiəyə hazırlayırlar. İstehkamlar peyk görüntülərindən də göründüyü kimi, hazırda Xerson vilayətinin işğal altında olan hissəsinin inzibati sərhədindən işğal olunmuş Krıma qədər təşkil olunub. İstehkamlar Perekop körfəzindən başlayır. Əhəmiyyətli sayda müdafiə strukturları, məsələn, Krasnoperekopsk şəhəri yaxınlığında mövcuddur. Buna görə də, yarımadaya qurudan hücum hələlik yalnız planlardadır”, - ekspert vurğulayıb.
Ukraynanın istefada olan general-leytenantı İqor Romanenko qeyd edib ki, Krımın azad edilməsi hərbi yolla həyata keçirilməlidir, lakin bunun üçün hələlik kifayət qədər qüvvə yoxdur: "Bunu yavaş-yavaş hərbi yolla həll etmək lazımdır. İndi kifayət qədər qüvvə yoxdur. Cənubda hücum əməliyyatını başa çatdırmaq üçün onların sayı kifayət qədər deyil. Fakt odur ki, silah və texnika ilə tam təmin olunmadıq, gec təmin olunduq. Bu tədarük nəticəsində hərbi əməliyyatlarımız başladı. Biz hələ də onların birinci müdafiə xəttinin ərazilərini qaytarırıq”.
Lakin onun sözlərinə görə, cənubda son həlledici hərəkətlər hələ baş tutmasa da, Ukrayna ehtiyatlarından yalnız qismən istifadə edilib. Yəni hələ də potensial var.
“Ona görə də bu ayın sonu - gələn ayın əvvəlinə kimi məhvetmə vasitələri toplanır, düşmənin müdafiəsindəki zəif nöqtələr əlavə olaraq öyrənilir, bu məhvetmə vasitələrinin harada istifadə edilməli olduğu, dəhlizlərin haradan yarılması lazımdır və ehtiyatlar nə qədərdir, hesablanır”, - general əlavə edib.
Romanenko hesab edir ki, Tarxankut burnuna giriş kimi əməliyyatlar davam etdirilməlidir: “Dron və raketlərlə hərbi hədəflərə zərbə endirməklə yanaşı, “kiçik kəsimlər” strategiyası davam etdirilməlidir... Gələcəkdə problemi həll etmək üçün Krım məsələsi, qitədən yarımadaya gedən quru dəhlizi kəsilməlidir. Amma hər şeyi atıb Krımla məşğul olmaq lazım deyil. İllüziyalarla yaşamaq olmaz”.
Öz növbəsində hərbi ekspert Dmitri Snegiriov qeyd edib ki, Ukrayna Silahlı Qüvvələrini Krım istiqamətində güclü düşmən istehkamları gözləyir, lakin bu, işğalçıların uğuruna zəmanət vermir.
Ekspert Krımda effektiv hərbi əməliyyat üçün nəyin çatışmadığını deyib. Snegirov hesab edir ki, Krımdakı opponentlər müdafiələrini gücləndiriblər, lakin bu, onlara uğur qazandırmır: "Krıma daxil olan iki keçiddə ərazinin tam mədən işləri, üstəlik əlavə mühəndis-istehkam strukturları var. Üstəlik, onların eni heyranedicidir - təxminən 10 kilometr... Bizə nə çatmır? İlk növbədə, çatışmayan nədir? Zaporojye istiqamətində əskik olan eyni şey - hava örtüyü. Əgər onlar minalardan təmizləmə üçün hətta bizdə olmayan mühəndis avadanlıqlarını təhvil versələr, onu havadan örtəcək heç nə yoxdur və ruslar üçün asan şikar olacağıq. Hərbi maşınları təhlükəsiz məsafədən vuracaqlar. Çünki bizim MANPADS-lərimiz 5 kilometr, işğalçılarınkı isə 8-10 kilometr məsafədən hücuma keçə bilirlər. Buna uyğun olaraq qısa və orta mənzilli hava hücumundan müdafiə sistemləri çatışmazlığı var. Ona görə də bizə hava üstünlüyü lazımdır, çünki bunsuz biz eşelon müdafiəni yarmaq mümkün olmayacaq”.
Həmçinin onun sözlərinə görə, Zaporojye istiqamətində hücum təcrübəsi nəzərə alınmalı və radioelektron müharibə və radioelektron kəşfiyyat sistemi əhəmiyyətli dərəcədə gücləndirilməlidir.
"Əgər biz quru komponentindən danışırıqsa, o zaman bizə mütləq məhvetmə vasitələri lazımdır. Həm lüləli artilleriya, həm də raket sistemi. Ən son modellərə ehtiyacımız var. Bizə tamamilə əks batareya silahları və radarlar lazımdır. Zaporojye istiqamətində, əks-akkumulyator döyüş vasitələrindən istifadə etməklə biz Silahlı Qüvvələr üçün üstünlüklər yarada bildik”, - Snegiriov bildirib.
Mütəxəssis yarımadanın işğaldan azad edilməsinin amillərindən biri kimi su gəmilərinə ehtiyac duyulan taktiki səviyyəli amfibiya əməliyyatlarının davam etdirilməsini də vacib sayır: "Bizə lazım olan əsas şey qanadlı raketlərin sayının artırılmasıdır. Krım logistik cəhətdən zəifdir, lakin onun qarşısını almaq üçün bizə 300 kilometrdən çox mənzilli silahlar mütləq lazımdır. Bunlar “Scalp”, “Toros”, “Storm Shadow”, və ATACMS-lardır”.
Mütəxəssislər razılaşırlar ki, rusların minaladıqları sahələr təbii ki, problemdir. Lakin ruslar hətta müasir “Çin səddi” də tikə bilər, bu onlara kömək etməyəcək. Axı texnikanı yanacaqla doldurmağa heç nə olmayanda, manevr imkanı olmayanda, yeməyə də heç nə olmur. Bu zaman işğal olunmuş əraziləri rusların əlində saxlaması da mümkün olmayacaq.