Rusiyalı analitik: “Azərbaycanda Moskvanın siyasi sistemi, burada siyasi fikrin necə formalaşması barədə səhv bir yanaşma var”
Ermənistandakı növbədənkənar seçkilər Nikol Paşinyanın qələbəsi ilə başa çatdı. Köçəryanın qalib gələcəyi və ya təkrar seçkilərin olacağı barədə hər hansı bir proqnoz verilsə də, gerçəklik budur ki, erməni xalqı artıq keçmişin qalığı ilə yaşamaq istəmədi. Bununla birlikdə, hər kəs Köçəryanın partiyasının parlamentə girdiyini və yalnız orada sakit oturmayacağını və Sarqsyanla birlikdə hökumətin qərarlarına qarşı təxribat etməyə çalışacaqlarını başa düşür.
Tanınmış rusiyalı politoloq Oleq Kuznetsov AYNA-ya müsahibəsində mövcud vəziyyəti və perspektivləri şərh edib.
- Ermənistandakı seçkilərin nəticələrini necə qiymətləndirirsiniz? Erməni xalqı Paşinyana səs verdi, yoxsa Köçəryana qarşı?
- Mən hər zaman mövcud hökumətin partiyası olan “Vətəndaş müqaviləsi”nin iyunun 20-də Ermənistanda keçiriləcək erkən parlament seçkilərində qalib gələcəyini söyləmişəm, bu mövzuda yazdığım şərh və yazılarımı oxumaqla asanlıqla görə bilərsiniz. Ancaq Paşinyan tərəfdarlarının qələbəsinin bu qədər inandırıcı olacağını gözləmirdim - səsvermədə iştirak edənlərin təxminən 54%-inin səsini almaq onlara koalisiyasız hökumətlərini qurmalarına imkan verəcək. Əvvəllər mən Paşinyanın davam etdirdiyi kursun həmvətəndaşlarının üçdə iki hissəsindən dəstək tapacağını, bundan sonra “Vətəndaş müqaviləsi” partiyasının parlament çoxluğundan ibarət koalisiya hökuməti qurmaq məcburiyyətində qalacağını söylədim, amma əslində reallıq bir qədər fərqli oldu - Ermənistan parlamentinin yeni tərkibində yerlərin təxminən üçdə ikisini aldılar. Seçkilərin nəticələrindən sonra parlamentdəki Paşinyanın tərəfdarları, 2018 modelinin əvvəlki tərkibi ilə müqayisədə, mandat sayı baxımından bir şey itirsələr, bu, itki minimal olacaq və bu, ermənilərin xarici və daxili siyasətlərinə təsir göstərməyəcək.
Artıq indidən deyə bilərik ki, Paşinyana Qarabağ istisna olmaqla, erməni əyaləti, eləcə də ənənəvi olaraq bütün ölkələrdə və dünyanın bütün orduları üçün əsgər tədarükçüləri olan şəhər əhalisinin orta təbəqəsi dəstək verdi. Köçəryanın seçki kampaniyasının revanşist məzmunu seçicilərin bu ənənəvi mühafizəkar hissəsini ondan uzaqlaşdırdı, çünki hər hansı bir sosial sarsıntı perspektivi onların şəxsi maddi rifahı üçün bir təhlükədir.
Köçəryanın İrəvandakı tərəfdarlarının mitinqlərində çağırdığı Qarabağda Azərbaycana qarşı yeni müharibə orta statistik bir erməninin planlarına daxil deyildi: əminəm ki, indiki erməni hərbi personalının və ehtiyatda olanların çoxunun ailə üzvləri Paşinyana da yalnız onun rəhbərliyi altında yeni bir müharibə olmayacağına ümid edərək səs verdilər. Köçəryanın seçiciləri də başadüşüləndir - bunlar, bütün digər ölkələrdə olduğu kimi, radikal ritorikanın təsirinə ən çox həssas olan marginallar, eləcə də Azərbaycan ordusu tərəfindən 30 illik işğaldan.azad edildikdən sonra Qarabağdakı varidatlarını itirən iş adamlarıdır. Rusiya mətbuatında Köçəryana informasiya dəstəyinə ən çox investisiya yatıran məhz bu cinayətkar dəlallar idi.
- Vəziyyətin Moskva üçün belə bir nəticəsi necədir? Axı onlar Köçəryana “stavka” edirdilər?
- Həm açıq, həm də özəl olaraq dəfələrlə demişəm ki, Azərbaycanda Kremldə müəyyən bir mövzuda siyasi fikrin necə formalaşması barədə davamlı və səhv bir yanaşma var. Azərbaycanlılar düşünürlər ki, Rusiyada hər şeyin sonda Prezident İlham Əliyevin siyasi iradəsi ilə qərar verildiyi və mətbuatın qəti şəkildə dövlət başçısının siyasi iradəsi kontekstində yayımlandığı Azərbaycanda olduğu kimi olmalıdır. Buna bənzədərək, azərbaycanlılar Rusiyada hər şeyin Vladimir Putinin siyasi iradəsi ilə həll olunduğunu və Rusiya mətbuatının mövqeyinin Kremlin mövqeyinin təzahürü olduğunu düşünürlər. Amma əslində bu, Rusiyada belə deyil.
Ölkə dövlət-oliqarxik klanlar tərəfindən idarə olunur və ölkənin daxili siyasəti və Prezidentinin fəaliyyəti bu klanların və ya bu yaxınlarda dəbə mindiyi kimi desək, “Kreml qüllələri”nin maraqlarının balanslaşdırılmasına yönəlib. Həmin “qüllələrin” hər birinin formal olaraq dövlətə məxsus, amma əslində özlərinə aid mətbuatları var. Onlar bütövlükdə ölkənin mənafeyini deyil, ayrı-ayrı məsələlərdə, məsələn, Ermənistanla münasibət və ya şəxsən Köçəryana münasibətdə, Kremlin rəsmi mövqeyi ilə üst-üstə düşməyən fikirlər yaya bilərlər.
Bu cür “sərbəst düşünməyə” müəyyən bir həddə qədər icazə verilir - klandaxili konsensusun mənafeyinə zidd olmadığı müddətə qədər. Rusiya mətbuatı Rusiyanın maraqlarına zidd olmadığı müddətdə hər kəsi dəstəkləməkdə sərbəstdir və bu dəstəyə görə mütəmadi olaraq pul ödənilir. Rusiyadakı siyasi mətbuat Azərbaycanla müqayisədə daha çox kommersiyalaşıb və bu səbəbdən ölkənizin vətəndaşlarında çox vaxt anlaşılmır. Hər hansı bir məqalə və ya video, mənfi məzmunda Rusiyadan, şəxsən Putindən və siyasətindən bəhs edilmədiyi təqdirdə, Rusiya KİV-lərində kommersiya əsasları ilə yerləşdirilə bilər.
Ermənistandakı seçkilərin bu üç tabu ilə heç bir əlaqəsi olmadığı üçün Rusiya mətbuatı Köçəryanı dəstəkləməklə həvəslə pul qazandı, bu səbəbdən də Azərbaycan cəmiyyətində Rusiyadakı ali hakimiyyətin də Koçaryanı dəstəkləməsi fikri yaranmışdı. Əslində Kreml Köçəryanın üstündən çoxdan xətt çəkib, ancaq ona Rusiyadakı erməni diasporunun pullarını xərcləməsinə mane olmur ki, gedib başqa yerdə xərcləməsin. Burada ancaq biznesdir və siyasət adına bir şey yoxdur. Ancaq azərbaycanlılar ermənilərlə münaqişədə birbaşa iştirak etdikləri üçün hər şeyi olduğu kimi qəbul etmirlər.
Rusiya mətbuatının bu siyasətçinin xeyrinə misilsiz səyləri bir daha göstərdi ki, erməni siyasi kriminalitetinin ölkəmin informasiya məkanına təsiri nə qədər güclüdür, Rusiyadakı ayrı-ayrı siyasi qüvvələr onun hakimiyyətinin bərpasında nə qədər maraqlıdırlar – istəyirlər ki, “Qarabağ klanı” qayıtsın və Ermənistan da Köçəryanın dövründə olduğu kimi, cinayətkar pulları üçün bir “paltaryuyan maşın”, İranın narkotik ticarəti logistika zəncirinin bir hissəsi və yol işləri üçün ucuz işçi mənbəyi olaraq qalsın. Əslində Rusiyanın informasiya resursları Ermənistandakı seçki kampaniyasında elə bir həcmdə iştirak edirdi ki, şübhəsiz ki, bu ölkədəki seçkilərə açıq müdaxiləsindən danışmaq olar, bununla belə, daxili dəyişikliyə kömək etmədi. Sadəcə anlamalısınız ki, Rusiyada kütləvi informasiya vasitələrinin Ermənistandakı parlament seçkilərində bu qədər fəal iştirakı hakimiyyət orqanlarının inzibati resurslarından istifadə edilməklə deyil, maliyyə baxımından çox itirən erməni oliqarxiyasının maliyyə qaynaqları ilə stimullaşdırıldı. Köçəryan hələ bu “fors-major” üçün müəyyən qüvvələrin qarşısında cavab verməli olacaq.
- Köçəryan artıq parlamentdəki ikinci partiyanın lideri olacaq. Daxili siyasi mübarizə davam edəcəkmi?
- İndi bir çox xarici siyasi analitik Köçəryanın 2018-ci ilin yazında Paşinyanın eks-prezident Sarqsyana qarşı həyata keçirə bildiyi eyni hiyləni, yəni etirazçıları küçələrə çıxartmasını təkrarlaya bilib-bilməyəcəyini düşünür. Rəsmi olaraq, bəhanə də var: səsvermə nəticələrinin saxtalaşdırılması və seçkilərin qanunsuzluğu. Bunun ola biləcəyini düşünmürəm və bunun yalnız bir səbəbi var - Köçəryan artıq bütün sosial-siyasi potensialını Ermənistanda səfərbər edib və onun vasitəsi ilə erkən parlament seçkilərinin təyin və keçirilməsinə nail ola bilib. Eyni potensiala görə, bütün seçki dövrünü keçirdi, əhalinin dörddə biri bu qışda onu dəstəkləyirdi və onu dəstəkləməyə davam etdi. Amma qışdan bəri bu elektoratda say artımı olmadı. Seçki kampaniyası dövründə Ermənistanda daxili siyasi simpatiyaların və antipatiyaların uyğunlaşması heç dəyişmədi, sosial parçalanma olduğu kimi qaldı, ancaq emosional və psixoloji cəhətdən yalnız gücləndi və dərinləşdi. Deməli, bu gün Köçəryan 2018-ci ildə Paşinyanın etdiyi kimi, rəsmi səsvermə nəticələrinə qarşı ümumxalq etirazını təşkil edə bilməyəcək.
Eyni zamanda, həmvətənlərinin dörddə birindən parlamentdə maraqlarını təmsil etmək üçün bir mandat aldı və yaxın gələcəkdə yalnız küçənin deyil, həm də parlament müxalifətinin başçısı olacaq və bununla da statusunu əhəmiyyətli dərəcədə təsis edəcək. Bundan sonra İrəvanda kütləvi küçə etirazlarının azalması və bütün ictimai-siyasi mənfiliklərin cəmləşmiş ifadəsinin Milli Məclisə keçməsi tamamilə mümkündür. Parlamentdə Köçəryan bu dövlət hakimiyyətinin əsas funksiyasına - ölkənin dövlət büdcəsinin formalaşdırılması, qəbul edilməsi və yenidən bölüşdürülməsinə təsir edə bilməyəck, lakin daxili siyasi həyata bibər əlavə edərək dəfələrlə ultra-sağ tribun rolunu oynayacaq. Hər halda, hər hansı bir ölkə üçün parlament müxalifəti küçə müxalifətindən daha yaxşı və faydalıdır və Köçəryan bu oyun qaydalarını qəbul etməyə hazırdırsa, o zaman Ermənistan siyasətində çox uzun müddət iştirak edəcək.