Heyvan daimi stress şəraitində, dar qəfəsdə saxlanılır və oturaraq əziyyət çəkirsə, bu qəddarlığı necə sübut etməli?
Bir qəfəsdə normal hərəkət etmək qabiliyyəti olmayan, yeməksiz və susuz, nəcislərinə batmış altı-yeddi pişik. Metal barmaqlıqların arasından keçən insanlara kədərlə baxan bir it. Əslində, o küçük oynamalı, əylənməlidir, amma ona kiminsə onu bəyənəcəyini və bu cəhənnəmdən alınacağını ümid etmək qalır. Alınsa belə, sabah onun yerini başqa bir bədbəxt heyvan tutacaq...
Yetkin heyvanlar dar qəfəslərdə əzilir - oğurlanıb, tapılıb və ya sahibləri adlandırılanlar tərəfindən verilib. Quşlar, kirpilər, tısbağalar da onlardan heç də yaxşı şəraitdə deyil.
Bu heyvanlar üçün hər gün əzabdır. Çoxları bir elə bu qəfəslərdə bir neçə xəstəlik tapır. Şansları gətirsə, kimsə onları tez alacaq, amma heç də hamısı şanslı deyil. Normal insanların belə satışa baxması ağrılıdır. Bəziləri zoopark bazarına və canlı malların satıldığı zoo mağazalara getməməyə çalışır, bəziləri isə müxtəlif orqanlara şikayət edirlər, amma nəticəsiz qalır.
Bu arada, Türkiyədə 14 iyul 2021-ci il tarixindən qüvvəyə minən heyvanların mühafizəsi ilə bağlı qanun sayəsində zoo mağazalarda 14 iyuldan etibarən it və pişik satışı qadağan edilib. Yeni qaydalara əsasən, satış icazəsi olan it evləri çipli ev heyvanlarını internet üzərindən sata biləcək. Qadağaya əməl etməyənləri heyvan başına 2,43 min türk lirəsi (118 dollar) cərimə gözləyir. Çip sayəsində, heyvan küçədə olarsa, onun sahibini də izləmək mümkün olacaq.
Rusiyada ötən ilin sonunda Dövlət Duması ilk oxunuşda zoo mağaza və bazarlarda heyvanların satışını qadağan edən qanun layihəsini qəbul edib. Ümumiyyətlə, bu cür ticarət getdikcə daha çox ölkə üçün qəbuledilməz olur. Azərbaycanın bu ölkələr arasında olmaması üzücüdür.
Zoo-könüllü Leyla Şirinova Türkiyədə ev heyvanlarının zoo mağazalarda satışını qadağan edən qanunun qəbul edilməsindən məmnundur. Onun AYNA-ya dediyinə görə, bizim də belə təcrübəni mənimsəməyimizin vaxtıdır: “Lakin mən bu barədə optimist deyiləm. Bir dəfə Bakıdakı bazarlarımızın birində kirpi, dələ satışına rast gəldim... Balaca, yarım metrdən çox olmayan çirkli qəfəslərdə susuz, yeməksiz bir neçə heyvan var idi. Yadımda qalan başqa bir hadisə: bazarda satılan meymun oldu. O da susuz idi və çox bədbəxt baxışları var idi. Məsələ burasındadır ki, balası ondan bir qədər aralıda qəfəsdə oturmuşdu. Bütün qəlbimlə arzu edirəm ki, ölkəmizdə və bütün dünyada heyvanlara yaxşı münasibət göstərilsin”.
“Türkiyədə çiplə bağlı yeni qanunun tətbiq edilməsi çox sevindirici haldır. Son vaxtlar nə qədər pişik və itlərin küçəyə atılması halları olub. İndi paytaxtın küçələrində, çimərliklərin yaxınlığında həddindən artıq yorğun, zibil qutusunda yemək axtaran çoxlu küçə itləri var. Bu, məni onların bu yolla qazanc əldə etmək üçün kimsə tərəfindən yetişdirildiyini düşünməyə vadar edir. Ümid edirəm ki, gün gələcək, biz də qonşu ölkənin vətəndaşları kimi eyni şad xəbəri qeyd edəcəyik”, - deyə Şirinova bildirib.
Heyvanları Mühafizə Cəmiyyətinin (HMC) sədri Azər Qarayev mövzuya dair AYNA-ya açıqlamasında qeyd edib ki, heyvanların mühafizəsi məsələsində Türkiyə ilə Azərbaycanı müqayisə etmək olmaz: “Azərbaycan Türkiyənin qardaş ölkəsi olsa da, təəssüf ki, burada heyvanların qorunmasına münasibət fərqlidir. Türkiyədə heyvanların qorunması ilə bağlı həm milli, həm də bələdiyyə, regional səviyyədə çoxlu sayda qanun var. Azərbaycanda isə yoxdur”.
“Müvafiq qanunlar və hüquq-mühafizə təcrübəsi lazımdır. İnzibati Xətalar Məcəlləsində heyvanlara qarşı amansız davranma və 500 manat cərimə ilə bağlı maddə var. Bu, qanunvericilik aktıdır. Amma əvvəlcə qanun olmalıdır ki, “heyvanlara zülm” dedikdə nə nəzərdə tutulur, bəlli olsun. Alt qanunvericilik təşəbbüsləri qanundan irəli gəlir. Zəruri qanun olmadan hüquq-mühafizə mexanizminin olması vəziyyətin absurdluğudur”, - deyə müsahibimiz söyləyib.
Heyvan haqları müdafiəçisinin fikrincə, heyvanlar dükanlarda və ya bazarlarda satılmamalıdır: “Heyvan mağazalarında və bazarlarda heyvan satışı daş dövrünün qalığıdır. Bizdə isə nəinki satılır, həm də satış zamanı da dəhşətli şəraitdə saxlanılır heyvanlar”.
“Şəxslərin yoxlanılması və cəzalandırılması halları var, lakin bunlar problemə xırda-xırda zərbələrdir və heç bir nəticə vermir. Axı, cərimə etməzdən əvvəl hələ də heyvanlara qarşı qəddarlıq faktını sübut etməlisiniz. Ona görə də polis reaksiya vermir. Heyvanlara qarşı zülmə necə haqq qazandıracaqlar? Heyvanın başına kürəklə vurub öldürəndə, ayağını balta ilə kəsəndə hər şey aydın olur. Bir heyvan mağazada daimi stress şəraitində, dar qəfəsdə saxlanılır və oturaraq əziyyət çəkirsə, müstəntiq bu qəddarlığı necə formalaşdırıb sübut edə bilər? Bütün bunlar bu səbəbdən baş verir”, - deyə Qarayev vurğulayıb.
Əlavə edib ki, qanunun olmaması ucbatından aidiyyəti orqanlar belə hallara diqqətsiz yanaşır: “Onlar mediada işıqlandırılanda, o zaman yenə də hansısa formada reaksiya verirlər, vətəndaşlar şikayət edəndə, adətən bu şikayətlərə reaksiya olmur. Mənim təcrübəmdə heyvanların pərakəndə və topdansatış ticarəti ilə bağlı çoxlu sayda belə hallar var. Bu məsələdə tam biabırçılıq hökm sürür. Hətta bu barədə İngiltərədən mənə zəng də gəldi. Sivil ölkələrdə zoo mağazalarda satılacaq heyvanlar -maksimum gəmiricilər və bəzi heyvanlar üçün qida kimi canlı həşəratlar, həmçinin akvarium balıqlarıdır. Orada, əsasən heyvanlara qulluq vasitələri, yemək, oyuncaqlar satırlar”.