Kənd sakinlərinə mənzil almaq üçün uzunmüddətli kredit lazımdırmı?
Azərbaycan İpoteka və Kredit Zəmanət Fondu (AİKZF) tərəfindən mənzillərin alınmasına verilən uzunmüddətli kreditlər ötən illə müqayisədə pul ifadəsində artıb. Azərbaycan Mərkəzi Bankından (AMB) verilən məlumata görə, profil strukturu ötən aylarda ötən ilin müvafiq ayları ilə müqayisədə ipoteka kreditləri şəklində 17,2 faiz çox vəsait verib.
AMB-nin son məlumatlarına əsasən, AİKZF-nin başa çatan ildə mənzil bazarında aktivliyi ötən illə müqayisədə daha yüksək olub. Yanvar-oktyabr aylarında Fond tərəfindən 415,8 milyon manat kredit verilib ki, bu da ötən ilin hesabat ayları ilə müqayisədə 17,2% çoxdur. Bununla yanaşı, fond tərəfindən yenidən maliyyələşdirilən kreditlərin məbləği 23,8 faiz artaraq 396,4 milyon manat təşkil edib.
İstiqrazların emissiyası üçün Fondun cəlb etdiyi vəsait də artıb - bu istiqamətdə tənzimləyici 16,4 faiz artım elan edir. Bu məqsədlər üçün AİKZF 10 ayda 320 milyon manat vəsait cəlb edib. Eyni zamanda, strukturun büdcədən maliyyələşdirilməsi 8 faiz azalaraq 87,6 milyon manat təşkil edib.
Bu sahədə artım təkcə əhalinin getdikcə bahalaşan kvadratmetrlərə investisiya qoymağa marağının artması ilə deyil, həm də paytaxtda daşınmaz əmlakın qiymətlərinin birbaşa artması ilə izah oluna bilər. Bu Fond vasitəsilə kreditləşmənin əsas payı məhz Bakının payına düşür - məsələn, ilin birinci yarısının məlumatlarına görə, AİKZF tərəfindən verilən bütün kreditlərin 75 faizi.
Reytinqdə sonrakı yerləri Sumqayıt, Xırdalan və respublikanın digər şəhərləri tutur. Əksər insanlar ipoteka fondu kreditlərindən paytaxtda çoxmənzilli binalarda kiçik ölçülü mənzillər almaq üçün istifadə edirlər.
Axı strukturun özünün hesabatında da qeyd edildiyi kimi, ilin birinci yarısında çoxmərtəbəli yaşayış daşınmaz əmlakı seqmentində mənzillərin alınması kreditləşmənin 93 faizini təşkil edib. İpoteka kreditlərinin yalnız 7 faizi fərdi evlərin alınması üçün verilir. Eyni zamanda, ipoteka kreditlərinin 34,04 faizi 41-60 kvadratmetr sahəsi olan mənzillərin alınmasına, 29,35% - 61-80 kv. m., 15% - 81-100 kv. m., qalanları - digər sahələrə verilib.
Statistikalar göstərir ki, ölkənin regionları hələ də ipoteka fondu vasitəsilə kreditləşmədə autsayder olaraq qalır. Bununla belə, strukturun özü regional maliyyələşdirmənin prioritetlərini bəyan edir.
AİKZF-in direktoru İlham Kələşov deyib ki, ölkənin regionlarında ipoteka kreditləşməsi Fondun əsas vəzifələrindən birinə çevriləcək. Fond əmindir ki, regionların sakinləri paytaxt ipoteka sahibləri ilə müqayisədə daha əlverişli vəziyyətdədir, çünki bankların bizim əyalət sakinlərinin gəlirlərini hesablayarkən şərtləri daha loyaldır. İpoteka üçün müraciət edərkən banklar ailənin gəlirini yaşayış minimumu həddinə qədər hesablayır.
“Ailə xərclərinin hesablanması yaşayış minimumu əsasında müəyyən edilir, lakin regionlarda bu məbləğin yalnız 50%-i nəzərə alınır”, - deyə direktor bildirib. Onun sözlərinə görə, regionlar AİKZF-in bütün ipoteka kreditlərinin 22 faizini təşkil edir.
Görünür, Fondun regionlar üzrə hesablamaları ona əsaslanır ki, orada mənzillərin qiyməti aşağı, ipoteka şərtləri isə daha yumşaqdır. Əgər bu gün Bakıda orta aylıq ipoteka ödənişi 590 manatdırsa, regionlarda orta ödəniş 362 manatı keçmir. Bu, o deməkdirmi ki, rayon mərkəzlərinin və kəndlərin sakinləri mənzil almaq üçün kredit götürməyə başlayacaqlar? Bu suala cavab verərkən yerli ekspertlər regionlarda mənzillərin paytaxtla müqayisədə daha ucuz olduğunu, ipoteka krediti şərtlərinin isə xeyli çevik olduğunu etiraf etsələr də, həddindən artıq optimist olmağa meylli deyillər.
Azərbaycan Rieltorlar Assosiasiyasının icraçı direktoru Elnur Azadov AYNA-ya şərhində söyləyib ki, daşınmaz əmlakın qiymətinin aşağı düşməsi sayəsində regional ipoteka sahibləri AİKZF-in kredit portfelinin elan olunmuş həcmlərini təşkil edə bilər: “Bununla belə, ipoteka almaqda çətinliklər də var - bunlar kənd yerlərində qazancın spesifik xüsusiyyəti ilə əlaqəli qeyri-rəsmi gəlirlər və böyük şəhərlərlə müqayisədə fərdi həyət evlərinin mülkiyyətinin qeydiyyatı ilə bağlı çətin vəziyyətdir. Çoxmərtəbəli yaşayış fondunun azlığı, kənd yerlərinin inkişaf xüsusiyyətləri də öz təsirini göstərir. Əhali özü öz yaşayışını qurur: torpaq sahələri almaqla ailələr gəlir daxil olan kimi tədricən mənzil tikirlər”.
“İpoteka kreditlərinin artımı iqtisadiyyatın və əhalinin gəlirlərinin “ağarması” ilə bağlıdır. Əhalinin gəlirləri tədricən leqallaşdırılır və bu, mənzil almaq üçün banklara müraciət edə biləcək potensial müştərilərin sayını artırır. Ona görə də ölkəmizdə getdikcə daha çox insan bankdan uzunmüddətli kredit almağa ümid edir və bu da öz növbəsində azərbaycanlıların mənzil ehtiyaclarını ödəmək üçün əlavə imkanlar açır”, - deyə ekspert vurğulayıb.