Vüqar Bayramov: “Pensiyaçılardan və sosial yardım alanlardan nağd pul çıxarılmasında faiz tutulmasın”
Əkrəm Həsənov: “Mərkəzi Bankın pul siyasəti ilə istehlakçıların hüquqlarının qorunması funksiyası arasında ziddiyyət mövcuddur”
Bank sektoru daha bir rezonanslı yenilik dalğasına qədəm qoyub. Son vaxtlara qədər ekspert dairələri yerli maliyyə institutlarının yeni filiallarının açılması prosedurlarının mümkün sadələşdirilməsini müzakirə edirdilər və bütün bunların nəticələri qanunvericilikdə düzəlişlər prosesində aydınlaşdırılmalı idi. Belə ki, yay tətili ərəfəsində parlamentdə aparılan müzakirələrin əsas mövzusunu bank qanunvericiliyində edilən dəyişikliklər təşkil edir.
Maliyyə strukturlarının filialları ilə hələ hər şey aydın deyil, lakin digər detallar hələ də izlənilə bilər. Azərbaycan Banklar Assosiasiyasının (ABA) prezidenti Zakir Nuriyev maliyyə təşkilatlarının filial və şöbələrinin yaradılması üçün sadələşdirilmiş, ən əsası isə operativ prosedurların təşkili ilə bağlı gözləntilərini açıqlayıb. Onun fikrincə, Mərkəzi Bankın (AMB) səlahiyyətlərinin genişləndirilməsi onların işini asanlaşdıracaq, ən əsası isə bütün tədbirlər çevikliyin artırılmasına yönələcək.
O bildirib ki, valyuta mübadiləsində də hərəkətlilik möcüzəsi vəd edilir: “Yeni qaydalar qeyri-iş günlərində və ya bankların işləmədiyi ərazilərdə valyutadəyişmə məntəqələrinin daha çevik fəaliyyətini təşkil edəcək. Bu cür yanaşmalar yerli qonaqpərvərlik sənayesinin yüksəlişini dəstəkləyəcək”.
Milli Məclisin üzvü, iqtisadçı alim Vüqar Bayramovun sözlərinə görə, parlament son vaxtlarda maliyyə sektorunu əhatə edəcək yenilikləri aktiv şəkildə müzakirə edir. Bununla belə, məsələ ilə bağlı çoxlu suallar var. Məsələn, ötən il AMB valyuta bazarından 2 milyard 48 milyon dollar alıb və bütün bu kütlə sterilizasiya edilib və banklar xaricdən məhsulların idxalının artmasına baxmayaraq, getdikcə daha az dollar alır.
“İdxal 22 faiz artıb, ona görə də sual yaranır ki, Dövlət Neft Fondunun hərraclarında xarici valyutaya tələbin azalmasının səbəbləri nədir. Bu, inzibati rıçaqlardan istifadə ilə bağlıdırmı? Bundan əlavə, son bir ayda statistika problemli kreditlərin açıq şəkildə artdığını göstərir. Ümumilikdə, onlar 749 milyon manatdan 770 milyon manata yüksəlib. Ümidsiz borcların sayı hələ də dayanmır - onlar 590,5 milyon manatdan 591,8 milyon manata yüksəlib”, - deyə deputat bildirib.
Pensiyaçıların və əhalinin sosial təbəqələrinin problemləri də Milli Məclis üzvlərini biganə qoymayıb. Bayramov onlar üçün plastik bank kartından istifadəni asanlaşdırmağı təklif edir: “Bəzi MDB ölkələrində pensiya kartlarından və sosial plastikdən və bankda bankomatların olub-olmamasından asılı olmayaraq, pul çıxarmaq üçün ümumiyyətlə faiz hesablanmırlar. Bəli və ümumiyyətlə, pensiyaçılar, xüsusən də ölkənin regionlarında yaşayanlar üçün kartlardan pul çıxarmaq bəzən çətin olur. Bəzən bunun üçün başqa kəndlərə, rayon mərkəzlərinə getməli olurlar. Ona görə də təklif edirəm ki, pensiyaçılardan və sosial yardım alanlardan nağd pul çıxarılmasından faiz götürülməsin ki, onlar istənilən bankın bankomatında pulsuz olaraq kartlarından pul çıxara bilsinlər”.
İqtisadi dairələrin nümayəndələri Mərkəzi Bankda son iclasla bağlı xəbərləri həvəslə bölüşürlər. Onlar təkcə qanun yaradıcılığı deyil, həm də ölkənin maliyyə həyatının digər aktual mövzularını müzakirə ediblər.
Hüquqşünas, bank və maliyyə eksperti Əkrəm Həsənovun dediyinə görə, onlar bir sıra məsələlər ətrafında fikir mübadiləsi aparıblar: “İlk növbədə soruşdum ki, parlamentdə müzakirə olunan maliyyə sektoru ilə bağlı qanun layihələri niyə ictimaiyyətdən gizlədilir? Məlum olduğu kimi, onlar hələ də ictimai müzakirəyə çıxarılmır”.
Bundan əlavə, o, daşınmaz əmlakın icbari sığortası və AMB-nin bununla bağlı gec açıqlaması ilə bağlı fikirlərini açıqlayıb: “Ayrı-ayrılıqda aşağıdakı paradoksu qeyd etmək istərdim: indi müzakirə olunan qanun layihələrinə görə, Mərkəzi Bank istehlakçıların hüquqlarını qoruyacaq və onlar isə, bildiyiniz kimi, kreditlər üzrə yüksək faizdən narazıdırlar. Amma axı, məhz AMB inflyasiya ilə mübarizə çərçivəsində uçot dərəcəsini və məcburi ehtiyatları qaldırır, yəni faktiki olaraq bununla da faiz dərəcələrinin daha da artmasına şərait yaradır. Yaxşı, bütün bunların kökündə Mərkəzi Bankın pul siyasəti ilə istehlakçıların müdafiəsi funksiyası arasında ziddiyyət dayanır”.
AMB mahiyyətcə maliyyə sektorunun sabitliyini təmin edən qurumdur, amma, istehlakçıların hüquqlarının qorunması İqtisadiyyat Nazirliyinin səlahiyyətindədir.
Həsənov bu vəziyyəti belə izah edir: “Mərkəzi Bankın rəhbərliyi əmindir ki, bahalı kreditlər istehlakçıların hüquqlarının pozulması demək deyil. Yeri gəlmişkən, bir müddət əvvəl Mərkəzi Bankın rəhbəri Taleh Kazımov demişdi ki, ona tabe olan struktur bütün banklara bərabər şərtlərlə kredit verir. Lakin “bank olmayan kredit təşkilatlarına niyə kredit verilmir” sualına cavab verilməyib. Eyni zamanda onlar etiraf etdilər ki, bizim bank sektorumuzda hələ də likvidlik konsentrasiyası var və tənzimləyici iri (sistem əhəmiyyətli) bankların fəaliyyətinin daha sərt tənzimlənməsi üzərində işləyir”.
Gözlənildiyi kimi, Ə.Həsənovun təklifi ilə xarici valyutanın alışına qoyulan məhdudiyyətlər və müflis bankların ləğvində şəffaflığın olmaması halları müzakirə edilib: “Kapital Bank və digər banklar kredit tarixçəsi ilə bağlı məlumatları vətəndaşların razılığı olmadan Kredit Bürosundan alırlar. Mənə bildirilib ki, bununla bağlı artıq tədbirlər görülüb, qanun pozucularına xəbərdarlıq edilib. Bankların ləğvi zamanı çoxsaylı qanun pozuntuları, Əmanətlərə Qorunması Fondunun özbaşınalığı, kreditorların etibarsızlığı barədə çox danışılıb. Mən Mərkəzi Bankda keçirilən müşavirədə bütün bu sualları qaldırdım və mənə nəzarəti gücləndirməyi vəd etdilər. Dolların alınması üçün son limiti də müzakirə etdik. Limitə görə tam məsuliyyəti Banklar Assosiasiyası öz üzərinə götürür, lakin bu, müştərilərin bank sirrinin pozulması deməkdir. İntriqa ondan ibarətdir ki, onlar valyuta mübadiləsində əhalinin əməliyyatlarını izləyirlər. Mənə dedilər ki, sistem buna imkan verməməlidir. Düzünü desəm, bunun necə mümkün olduğu aydın deyil - axı məlumat bazada toplanırsa, onu “görməmək” mümkün deyil”.