İnsanımızın təbiətə qarşı müharibəsi davam edir
Azərbaycanda heyvanlar aləminin vəziyyətinə təsir edə biləcək obyektlərin dövlət ekoloji ekspertizası qaydaları dəyişir. Bununla əlaqədar "Heyvanlar aləmi haqqında" qanuna dəyişiklik təklif olunur. "Ətraf mühitə təsirin qiymətləndirilməsi haqqında" Azərbaycan Respublikası Qanununda nəzərdə tutulmuş qaydalara uyğun olaraq, heyvanat aləminə təsir göstərə biləcək müəssisələrin, tikililərin və digər obyektlərin tikinti və yenidənqurma layihələrinin uyğunluğunu müəyyən etmək üçün müvafiq sənəd tərtib edilməlidir ki, bu da dövlət ekspertizasından keçməlidir. Tikinti və yenidənqurma layihələri ekoloji tələblərə cavab vermirsə və ya ilkin layihədə göstərilənlərdən başqa texnologiya və texnoloji metodlardan istifadə olunarsa, onun ətraf mühitə təsirini yenidən qiymətləndirmək lazımdır.
Azərbaycan Heyvanları Mühafizə Cəmiyyətinin (AHMC) sədri Azər Qarayev AYNA-ya açıqlamasında, ölkəmizdə bu sahədə qanunvericiliyin dolaşıq olduğunu deyib: “Bəzən adi vətəndaş bir yana, heç mütəxəssis vəziyyəti ayırd edə bilmir. Ümumiyyətlə, obyektlərin ekoloji qiymətləndirilməsi vacibdir. Əvvəllər - 1990-2000-ci illərdə, yəni ətraf mühitlə bağlı ölkəmizə Dünya Bankı, Asiya İnkişaf Bankı və s. kimi beynəlxalq maliyyə qurumları qrantlar, kreditlər ayırdığı zaman qanunlar daha düzgün işləyirdi. Çünki həmin beynəlxalq qurumların öz ekoloji siyasətləri var. Xüsusilə, ətraf mühitə təsirin qiymətləndirilməsi sənədini tələb edirlər. İctimai dinləmələrin təşkili, bu məsələlərin müzakirəsində ictimaiyyətin iştirakı onlar üçün vacibdir. Bu tələblər olmasaydı, neft şirkətlərinin ekologiyaya o qədər də xoş münasibət göstərməyəcəyi istisna deyildi”.
Həmsöhbətimiz bildirib ki, hər hansı bir ərazidə tikinti apararkən, əvvəlcə bu fəaliyyətin ətraf mühitə necə təsir edəcəyi barədə ciddi qiymətləndirmə aparılmalıdır: “Tikinti prosesi biomüxtəlifliyə mənfi təsir göstərə bilər. Amma bu zərəri kompensasiya etmək mümkündür. Öncə risklər qiymətləndirilməlidir. Əks təqdirdə hər şey indi olduğu kimi belə də davam edəcək”.
"Evimin yaxınlığında bir ağac vardı, uzun illərin ağacı idi. İl yarım bundan əvvəl gəlib kəsib apardılar. Həmin ağacı hara və niyə apardıqları məlum olmadı, sadəcə kəsdilər və apardılar”, - Qarayev vurğulayıb.
AHMC rəhbərinin tikinti prosesinin heyvanlara təsirindən də danışıb: “Tikintilərin qurbanları, adətən ilanlar olur. Bəziləri buldozerlərin altında ölür, bəziləri isə adi yaşayış yerlərindən qaçmağa və hətta, insan yaşayan məskənlərə üz tutmağa məcbur olur. İnsanlar da onları düşmən kimi qarşılar - onlardan qorxur və öldürürlər. Xüsusilə, insanlar tez-tez gürzələri öldürürlər, lakin bu ilan Azərbaycanın “Qırmızı kitab”ına daxil edilib. Buna görə isə heç kim cəzalanadırılmır”.
İnşaat işlərindən, binalarda yuva quran quşlar da əziyyət çəkir. Şəhərdə yaşayan heyvanlar və quşlar bir tərəfdən təbiətin bir hissəsidir, digər tərəfdən isə təkcə öz qaydaları ilə deyil, həm də meqopolisin qaydaları ilə yaşayır. Onlar üçün dözülməz şərait yarandıqda çox vaxt ölürlər. Qız Qalası üzərində minlərlə uzunqanad yuva salmışdı. Daha sonra yenidənqurma zamanı onlar yoxa çıxdı. IDEA İctimai Birliyinin təşəbbüsü ilə yaxınlıqdakı binada onlar üçün yuvalar tikildi, amma quşlar orada kök salmadı”.
Qarayev qeyd edib ki, inşaat-tikinti işlərinin təbiətə zərərli təsirlərini azaltmaq üçün mexanizmlər hazırlanmalıdır. O, beynəlxalq “Qırmızı kitab”da yer alan Aralıq dənizi tısbağası da daxil olmaqla, bəzi heyvan növlərinin təhlükə altına düşdüyü zaman Səngəçaldakı terminalın tikilməsini xatırladıb: “Şükürlər olsun ki, təşkilatımızın təşəbbüsü ilə ərazidən tısbağalar toplandı. Sürücülərə tısbağalara qarşı diqqətli davranmağı, maşınları ehtiyatla idarə etməyi və heyvanları yerdən götürməyi tapşırmışdılar. O dövrdə tısbağalar gizlənirdi, ona görə də hamısını tapmaq çətin idi. Onlar üçün xüsusi bir sığınacaq tikildi, orada yaxşı qışlamaları üçün təbii şəraitə mümkün qədər yaxın şərait yaratdılar. Eyni zamanda, bir yerdə yaşadıqda, 30-35% tısbağanın ölə biləcəyi nəzərə alındı, çünki bu say süni şəraitdə yenidən artırıldı. Bizimlə əlaqəli şəkildə, kiçik tısbağalar digərləri ilə birlikdə Qobustanın başqa bir ərazisinə buraxıldı”.
Müsahibimiz müəssisələrin ekoloji pasportları mövzusuna da toxunub: “Bu məsələ sovet dövründə böyük müəssisələr üçün məcburi idi. Bütün icazə verilən emissiya standartlarını təyin etdilər. Hər şey var idi - iş yerinin işıqlandırılmasına və havalandırmaya qədər. Qapalı istehsal dövrü ilə əlaqəli hər şey mövcud idi. İndi ölkədə, əslində, iri müəssisələr yoxdur. Əsas hissə kiçik və orta istehsalın payına düşür. Böyüklüyündən asılı olmayaraq, hər bir müəssisənin ekoloji pasportu olmalıdır”.