Aleksey Blyuminov : “Türkiyə liderinin Ukrayna ilə Rusiyanı barışdırmaq üçün heç bir marağı yoxdur”
Qərb Rusiyanı sanksiyalarla qorxutsa da, Ukrayna ətrafında gərgin vəziyyət səngimir. Rusiya lideri Vladimir Putin üçün sanksiyalar müəyyən dərəcədə daxili auditoriya üçün Kremlin “qərb dünyası imperializminə” qarşı müstəqil və suveren siyasət yeritdiyinin göstəricisidir. Yəni neftin qiymətinin yüksək olması və qazın rekord qiymətə qalxması fonunda belə, insanların ağır iqtisadi vəziyyətinə haqq qazandırmaq üçün sanksiyalardan öz təbliğat məqsədləri üçün istifadə olunur.
Digər tərəfdən, Rusiya başa düşür ki, sanksiyalar paketi kifayət qədər ciddi olarsa, o zaman Rusiya elitasının özünə nəinki çətin olacaq, hətta onlar pullarını saxladıqları yerdə, daha doğrusu, Qərb ölkələrində dincələ bilməyəcəklər. Lakin bütün bunların fonunda Türkiyə lideri Rəcəb Tayyib Ərdoğanın Ukrayna məsələsində kifayət qədər təmkinli mövqeyi var. Bəli, o, açıq şəkildə bəyanatlar verdi ki, onlar bir NATO ölkəsi olaraq nə lazımdırsa edəcəklər. Amma Türkiyə NATO üzvü olsa da, elə məqamlar var ki, bəzən NATO-nun ardınca getməyə bilər, bunu Suriyada, Liviyada, ya da Qarabağ məsələsində bir çox hallarda görürük.
Ərdoğanın Kiyevə səfəri bu gün baş tutacaq. İki liderin ikitərəfli əlaqələri gücləndirəcək bir sıra sazişlər imzalayacağı gözlənilir, lakin bunun necə siyasi-hərbi müstəviyə çevriləcəyi sualı Ərdoğanın sözlərinə görə, “Türkiyə və Rusiya tarixinin ən yaxşı münasibətləri” nəzərə alınmaqla, açıq qalır.
Türkiyə Prezidentinin Ukraynaya səfəri, bu səfərdən gözləntiləri barədə AYNA-ya müsahibəsində ukraynalı politoloq Aleksey Blyuminov danışıb:
- Bu gün Türkiyə Prezidenti Ukraynaya səfər edir. Ukrayna və Rusiyada vəziyyətin gərginləşməsi fonunda bu səfəri necə qiymətləndirirsiniz?
- Təbii ki, Ərdoğanın Moskva səfərindən əvvəl Kiyevə səfərinin Türkiyə liderinin xarici siyasət strategiyasında Ukraynanın əhəmiyyətini göstərən belə bir simvolik jest olduğunu düşünmək istərdik. Təəssüf ki, amma bu, özünü aldatmaq olardı. Çox güman ki, bu halda jestlərin simvolizmi varsa, bu, Moskvaya yönəlmiş bir jestdir - üstəlik, onu qıcıqlandırmaq üçün deyil. Ankaranın Moskva ilə çoxlu biznes layihələri var ki, boş yerə kommersiya tərəfdaşlarını qıcıqlandırsın. Mən hesab edirəm ki, Ərdoğanın Kiyev tranzitinə ehtiyacı Kiyevə başqa bir səfər nəticəsində yaranıb. Mən İngiltərənin Baş naziri Boris Consonun Ukraynanın paytaxtına səfərini nəzərdə tuturam ki, Ərdoğanın səfərinin arasında sözün əsl mənasında bir gün fərq vardı. London-Ankara geosiyasi oxunu və ingilislərin Türkiyə istiqamətində xüsusi fəallığını nəzərə alaraq, ehtimal edərdim ki, həm Conson, həm də Ərdoğan Zelenskiyə Ukraynanın Rusiya ilə münaqişəsi ilə bağlı ölkələrinin bir növ razılaşdırdıqları mövqeyini çatdırırlar. Əgər Conson bu barədə Zelenskiyə birinci ağızdan danışıbsa, o zaman Ərdoğanın rolu möhkəmləndirici mesajdır. Razılığın nədən ibarət olduğunu indidən danışmaq tezdir. Amma şəxsən mən Ərdoğanın Moskva səfərindən hər hansı ictimai anti-Rusiya hücumu gözləmirəm - şübhəsiz ki, bu səfər Kiyev səfərindən daha vacibdir. Ankaranın oyunu daha incədir, London, Vaşinqton, NATO-nun kontinental üzvləri və Moskva arasında balanslaşdırır. Ərdoğan yuxarıda sadalananların heç birinin dostu deyil, lakin o, onların arasındakı ziddiyyətlərdən məharətlə istifadə edərək, Türkiyənin bölgədəki maraqlarını irəli sürür.
- Türkiyə faktoru mümkün münaqişənin qarşısını ala bilərmi?
- İnsanlar Qara dənizdə NATO dedikdə məhz Türkiyəni nəzərdə tuturlar. Regionda heç bir Alyans ölkəsinin Türkiyə qədər güclü ordusu və donanması yoxdur. Belə ki, hipotetik olaraq, NATO-da Ukraynadan söhbət gedəndə ilk növbədə Türkiyə, daha sonra Britaniya, ən sonda isə Amerika faktoru nəzərdə tutulur. Amma Türkiyənin marağı Krımdır. Moskvanın indi inadkar Kiyevi itələdiyi Donbas və Minsk razılaşmalarına gəlincə, Türkiyənin buna marağı azdır. Düşünürəm ki, Türkiyə bu münaqişəyə aktiv şəkildə yalnız Krım məsələsinin həlli mərhələsinə çatdıqda (əgər olacaqsa) girəcək. Qalan hər şey simulyasiyadır. Ərdoğanın Ukrayna ilə Rusiyanı barışdırmaq üçün heç bir marağı yoxdur. Əksinə, Rusiyanın zəifləməsi onun üçün bir imkandır, çünki Ukraynada onun əl-qolunu bağlayan əlavə həll edilməmiş problemi olduğu üçün Moskva bütün qüvvələrini bu qlobal cəbhənin digər hissələrinə ata bilməyəcək: məsələn, Suriyaya. Ya da Cənubi Qafqaza. Zaman keçir, saat irəliləyir, dörd ildən az müddətdə Qarabağda Rusiya sülhməramlılarının varlığı məsələsi aktual olaraq, gündəmə çıxacaq.
- Bu səfər Kiyev və Ankaranın regional məsələlərdə mövqelərini nə dərəcədə yaxınlaşdıracaq?
- İndi Kiyev üçün istənilən dəstək vacibdir. Hətta sözlə olsa belə. Zelenskinin ABŞ-la münasibətləri çətin, almanlarla isə daha pisdir. Odur ki, istənilən əsas oyunçunun dəstəyini (şifahi dəstək olsa belə) daxili auditoriyaya satmaq onun üçün Poroşenko ilə daxili qarşıdurmada yalnız bir üstünlükdür. Üstəlik, Türkiyə məsələsində bunlar təkcə söz deyil, həm də həqiqətən eyni Qarabağda özünü göstərən pilotsuz təyyarələrdir. Ukrayna vergi ödəyicilərinin pulu ilə ödənilsə belə...