Və ya: “Vətəndaşlarımızın şüurunda böyük dönüş yaranıb”
Avropa Komissiyası Ukraynanın Avropa İttifaqına (Aİ) daxil olması prosesinə başlamağı tövsiyə edir. Bu barədə “Bloomberg”ə məlumatlı mənbələr bildiriblər. Onlar Ukraynanın müharibə zamanı üzləşdiyi çətinlikləri nəzərə alaraq, Komissiyanın bundan imtina etməsinin siyasi baxımdan qeyri-mümkün olacağını qeyd ediblər.
Rəsmi tövsiyə verildikdən sonra Aİ liderləri qərarı dekabrda dövlət başçılarının görüşündə təsdiq etməli olacaqlar. Baxmayaraq ki, mənbələrin qeyd etdiyi kimi, bəzi ölkələrin, o cümlədən Macarıstanın mövqeyi hələ də aydınlaşdırılmalıdır.
Agentliyin həmsöhbətləri vurğulayıblar ki, sənəd təsdiq edildikdə, Ukrayna korrupsiyaya qarşı mübarizəni əhatə edən uzun islahatlar prosesinə başlayacaq.
Ümumilikdə, Aİ-yə daxil olmağa hazırlıq qanunun aliliyi, iqtisadiyyat və milli azlıqların müdafiəsi də daxil olmaqla, 30-dan çox sahədə islahatlar tələb edəcək. Həmsöhbətlərdən birinin vurğuladığı kimi, Aİ-nin vəzifəsi Kiyevə bloka qoşulmaq üçün “qısa yollarının” olmayacağını göstərməkdir.
“Bloomberg”in mənbələrə istinadən yazdığı kimi, ABŞ-dan dəstəyin azaldığını hiss edən, bloka qoşulmaq üzrə danışıqların başlanması Prezident Volodimir Zelenskinin mövqeyini gücləndirəcək. Nəşr qeyd edir ki, Aİ üçün Ukraynanın üzvlüyü blokun yeni üzvləri qəbul etmək və qərar qəbuletmə mexanizmini uyğunlaşdırmaq qabiliyyətini sınayacaq.
Sentyabr ayında Avropa Komissiyasının sədri Ursula fon der Leyen Aİ-ni 30-dan çox ölkəyə genişlənməyə hazırlaşmağa çağırıb. Onun sözlərinə görə, bu, “Avropanın strateji maraqlarına” uyğundur.
“Ukraynanın gələcəyi bizim birliyimizdədir. Bəzilərinin ölkələri bir-bir əzməyə çalışdığı bir dünyada biz avropalı dostlarımızı tərk edə bilmərik”, - deyə fon der Leyen Ukraynanın Aİ-yə daxil olmasının zəruriliyini izah edib.
O, Avropa Parlamentinə illik mesajında diqqətə çatdırıb ki, daha böyük blokun fəaliyyətini təmin etmək üçün Avropa Komissyası onun fəaliyyətini müəyyən edən əsas siyasətləri təhlil etməyə və yenidən nəzərdən keçirməyə başlayacaq.
Ukrayna Aİ-yə namizəd statusunu 2022-ci ilin iyununda alıb. Deməli, söhbət yaxın zamanda Ukraynanın qoşulması prosesinin başlanmasından gedir.
Bu xəbəri nə dərəcədə irəliləyiş hesab etmək olar? Bunun müharibə edən Ukraynaya hansı üstünlükləri var? Müharibə şəraitində onun Aİ-yə qəbul olunma ehtimalı nə qədərdir?
AYNA-nın suallarını tanınmış ukraynalı ekspertlər cavablandırıblar.
Təhlükəsizlik və müdafiə məsələləri üzrə ekspert Oleq Starikov:
“Ukrayna öz Konstitusiyasında Avropa İttifaqına üzvlük və Avro-Atlantik inteqrasiyanı onilliklər ərzində inkişafının fundamental geosiyasi vektorları kimi müəyyən edib. Əvvəldən bilirdik ki, bu, asan olmayacaq, lakin genişmiqyaslı işğaldan və demək olar ki, iki il davam edən fəal hərbi əməliyyatlardan sonra islahatların vacibliyi və vaxtında olması daha da aydınlaşdı.
Ukrayna dövlətinin yaşadığı və düşmənlə mübarizə apardığı vaxtda Aİ ölkələrindən heç biri hələ də belə bir şəraitdə islahatlar yolu keçməyib. 2022-ci ilin ortalarında ölkəmizin öz vətəndaşlarının şüurunda böyük dönüş yaşandı - müharibə Avropa qitəsindəki qonşularımızın əsl simasını göstərdi - kim bizim dostumuzdur, kim müttəfiqimizdir, kim müttəfiqimiz deyil.
Reallıqlara, eləcə də 2022-ci il iyunun 23-də Brüsseldə təsdiq edilmiş Aİ üzvlüyünə namizədin yol xəritəsi əsasında Ukrayna Prezidenti, Hökuməti və Ali Radası üzərinə götürdüyü öhdəliklərin yerinə yetirilməsinə yönəlmiş qanun layihələri hazırlayır.
Ölkədə hərbi vəziyyətin hökm sürdüyü, müharibənin getdiyi bir vaxtda bizdən əvvəl heç kim “bu gün üçün” rejimində islahatlar aparmayıb. İndi Ukrayna müdafiə, siyasi, iqtisadi, sosial və humanitar sahələrdə onlarla islahatların eyni vaxtda həyata keçirilməsi üçün niyyətlərin, qüvvələrin və hərəkətlərin cəmləşməsinin nümunəsinə çevrilib. Və bütün çətinliklərə, müharibəyə, iqtisadiyyatın tənəzzülünə, Rusiya Federasiyası qoşunlarının Ukrayna ərazisini işğal etməsinin özü ilə gətirdiyi sosial problemlərə, davam etmək istəyən kiçik bir idarəçi təbəqənin daxili müqaviməti, dövlət büdcəsində parazitlik etmək istəklərinə baxmayaraq, Kiyevin siyasəti onu göstərir ki, Ukrayna Avropaya doğru mühüm addımlar atır.
Ali Radada bu ilin sentyabrında Ukraynanı, sözün əsl mənasında, Avropa İttifaqının üzvü statusuna yaxınlaşdıran bir sıra qanun layihələri səsə qoyulub. Belə ki, Zelenski Avropa komissarlarının israrla tələb etdiyi məmurlar tərəfindən öz gəlir və xərclərinin məcburi və açıq bəyan edilməsi haqqında qanunu imzalayıb.
Əslində biz hökumət qarşısında şəffaflığı bərpa etdik və korrupsiyaya qarşı mübarizəni davam etdirməyə hazır olduğumuzu göstərdik. Bəli, belə bir qanun 2022-ci ilin fevralına qədər qüvvədə idi, lakin hərbi vəziyyət şəraitində Bəyannamələrin Reyestrinə giriş bağlandı. İndi bu məhdudiyyət aradan qaldırılıb və Ukrayna ən çətin şəraitdə belə, sistemli korrupsiyaya qarşı mübarizə aparır: buna misal olaraq oliqarx İqor Kolomoyskinin işini göstərmək olar.
Bundan əlavə, Ali Rada “Siyasi cəhətdən əhəmiyyətli şəxslərin - PEP-in (рolitically exposed persons) maliyyə monitorinqi haqqında” 9269 nömrəli qanun layihəsinin dəyişdirilmiş variantını əsas kimi qəbul edib, “once pep-forever pep” müddəasını geri qaytarıb. Və bu, Ukrayna üçün korrupsiya ilə ən yüksək səviyyədə mübarizə yolunda daha bir addımdır.
Ötən həftə yol xəritəsi çərçivəsində milli azlıqlar haqqında 9610 saylı qanun layihəsi qəbul edilib. Biz bunu sentyabrın sonuna qədər qəbul etməyi öz üzərimizə götürdük və indi o, imza üçün Volodimir Zelenskiyə göndərilib.
Bu və bir sıra digər qanunvericilik təşəbbüsləri Ukrayna dövləti tərəfindən Aİ ilə əməkdaşlıq çərçivəsində həyata keçirilib və Ukrayna ilə Aİ arasında gələcək yaxınlaşma üzrə Avropa Komissiyası ilə danışıqlar prosesinin əsasını təşkil edəcək. Biz Ukrayna və Avropa İttifaqının qanunvericilik bazasını uyğunlaşdırmaq üçün keçilməli olan titanik işdən və yolun mürəkkəbliyindən xəbərdarıq.
“Ev tapşırığı” siyahısında Aİ qanunvericiliyinin daha iki minə yaxın aktı var ki, biz onları Ukraynanın hüquqi sahəsində həyata keçirməyə borcluyuq. Biz bilirik ki, 27 Aİ ölkəsinin hər biri ilə ayrılıqda danışıqlar aparacağıq və Aİ-yə daxil olmağımızla bağlı çərçivə sazişi memorandumları bağlayacağıq. Xüsusilə davam edən hərbi əməliyyatlar və dövlətin iqtisadi gücünün zəifləməsi şəraitində bu prosesin mürəkkəb və uzun sürdüyünü bilirik. Biz Aİ-yə tamhüquqlu üzvlük yolunda mühüm irəliləyişlər əldə edirik ki, bizim bədxahlarımız gələcəkdə buna göz yuma bilməyəcəklər.
Ukrayna öz inkişafının geosiyasi seçimi, sivilizasiya seçimi yolundan dönməyəcək. İnkişaf etmiş iqtisadiyyatı, yüksək sosial standartları, səmərəli hüquq və məhkəmə sistemi, güclü müdafiə sektoru olan dövlət olmaq bizim məqsədimizdir”.
“Doktrina” Siyasi Araşdırmalar Mərkəzinin rəhbəri Yaroslav Bojko:
“Ümumiyyətlə, Aİ-yə daxil olmaq iki amildən asılı olan məsələdir: birincisi, Aİ ölkələri rəhbərliyinin Ukraynanı qəbul etmək üçün siyasi istəyi, ikincisi, Aİ standartlarına uyğun olaraq standartlaşdırma qanunvericiliyinin və iqtisadi əlaqələrin böyük və əziyyətli işi.
Ukrayna üçün ən vacib siqnallar Aİ-nin bizi siyasi nöqteyi-nəzərdən qəbul etməyə hazır olmasıdır. Aİ tərəfindən belə bir addım əhəmiyyətli stimul kimi görünür.
Vaxt haqqında danışmaq hələ çox çətindir, amma əsas odur ki, Ukrayna bütün lazımi standartları qəbul etdikdən sonra Aİ-də tez qərarın mümkünlüyü ilə bağlı siyasi konsensus formalaşsın.
Ukrayna üçün bu, müəyyən dərəcədə müharibə başa çatdıqdan sonra iqtisadi və infrastrukturun bərpası proseslərinin maliyyələşdirilməsi üçün uzunmüddətli və keyfiyyətli prosesin təminatıdır. Əslində, bu, ukraynalıların xoşbəxt gələcəyə ümid edə biləcəyi konkret nümunədir”.