Keçmiş Prezidentinin məhkəməsi ABŞ-ı güclü böhranla təhdid edir: “Ölkə yeni qaranlıq və hətta faciəvi fəsilə girmək üzrədir"
Aprelin 4-də ABŞ-ın keçmiş Prezidenti Donald Tramp məhkəmə qarşısına çıxarılıb. 2024-cü ildə keçiriləcək prezident seçkilərində namizədliyini irəli sürmək üzrə olan siyasətçi 17 illik romantikaları haqqında susması müqabilində pornoaktrisa Stormi Danielsə ödənişləri gizlətmək üçün maliyyə qeydlərini saxtalaşdırmaqda ittiham olunub. Donald Tramp ABŞ tarixində cinayət işi açılan ilk keçmiş Prezident olub. Siyasətçinin özü israr edir ki, qanunsuz heç nə etməyib və siyasi təqibin qurbanı olub.
Trampı niyə 136 il həbs gözləyir və o, bu səs-küylü məhkəmə prosesini öz xeyrinə necə çevirmək niyyətindədir? Nə üçün keçmiş Prezidentin cinayət işi ABŞ üçün siyasi böhrana çevrilə bilər? “Lenta.ru” bu istiqamətdə maraqlı araşdırma aparıb. AYNA sözügedən araşdırmanı təqdim edir:
Aprelin 4-də günortadan sonra Trampın korteji Nyu York dairəsinin prokuroru Alvin Braqqinin əyləşdiri binaya gəlib. Ona qarşı cinayət işi açmağa hazırlıq getdiyini siyasətçi martın ortalarında bəyan etdi, lakin o, “ABŞ tarixinin ən günahsız insanı” olduğunu israr etdi. Nyu York Prokurorluğunda siyasətçi məcburi rəsmiyyətlə nəzarətə götürüldü, ondan barmaq izi alındı, lakin onun əlləri qandallı deyildi.
Tramp 34 maddəlik ittihamnamənin oxunduğu həmin binadakı məhkəmə zalına aparılıb, girov müqabilində sərbəst buraxılıb.
Məhkəmə binası ilə üzbəüz yüzlərlə insan toplaşıb. Onların içərisində həm keçmiş Prezidentin tərəfdarları, həm də əleyhdarları olub. Polisin qorxusuna baxmayaraq, toplantı irimiqyaslı iğtişaşlara çevrilməyib.
Donald Tramp həbs edilən və mühakimə olunan ilk ABŞ Prezidenti olub. 1872-ci ildə ata minərkən sürət həddini aşdığı üçün həbs edilən Uliss Qrant da oxşar vəziyyətdə idi, lakin 20 dollar girov müqabilində sərbəst buraxıldı. Düzdür, Qrant Trampdan fərqli olaraq, o zaman hələ də Prezident postunda idi. Üstəlik, Trampı daha ağır cəza gözləyir - 136 ilədək həbs.
Cinayət işinin başlanmasına səbəb olan qalmaqaldan ictimaiyyət hələ 2018-ci ildə xəbər tutmuşdu. Sonra keçmiş pornoaktrisa Stormi Daniels (əsl adı Stefani Klifford) "paranormal araşdırmalar" haqqında bir televiziya şousunda 2006-cı ilin iyulunda Donald Tramp ilə yatdığını söylədi. Bu münasibətdən bir neçə ay əvvəl Trampın qanuni arvadı Melaniya oğlunu dünyaya gətirib. Bir neçə il sonra, 2011-ci ildə Daniels ilk dəfə bir sahibkarla münasibəti ilə bağlı müsahibə verməyə çalışdı, lakin təhdidlər alıb.
Və 2016-cı ildə, prezidentlik kampaniyasının ən qızğın vaxtında Trampın vəkili Maykl Koen ona gizlilik müqaviləsi müqabilində 130 min dollar təklif edib. Qadın pulu götürüb və sənədi imzalayıb. Lakin 2018-ci ildə razılaşmanı pozduğuna görə milyonlarla dollar cərimə riskinə baxmayaraq, baş verənlər barədə ictimaiyyətə danışmaq qərarına gəlib.
Braqqinin sələfi Kyurus Vanse və ABŞ Ədliyyə Departamenti bir neçə il əvvəl Trampın pornoaktrisaya ödənişlərdəki rolunu araşdırdılar, lakin sonradan işin araşdırılması dayandırıldı. Alvin Braqqi Nyu-York dairəsinin prokuroru vəzifəsinə keçdikdən sonra istintaqı yenidən başladıb və sabiq Prezidentə qarşı rəsmi ittihamlar irəli sürüb.
Hazırkı cinayət işində yalnız pornoaktrisaya ödənişlər məsələsi var, lakin ittiham tərəfi təkid edir ki, 2015-2016-cı illərdə Tramp və onun ətrafı siyasətçinin şəxsi həyatının detallarını gizlətmək üçün bütöv bir kampaniyaya başlayıb.
Nəticə iki məsələni aşkara çıxarır: 2016-cı il seçkilərindən az əvvəl “American Media Inc. National Enquirer” (AMI) tabloidinin ana şirkəti “Playboy” modeli Karen Makduqalın hekayəsinin eksklüziv hüquqlarını 150 min dollara alıb. Qadın eynilə 2006-cı ildə Trampla tanış olub və onunla təxminən on ay münasibətdə olub. Bununla belə, hekayə heç vaxt dərc edilməyib - o zaman çirkətə prezidentliyə namizəd Devid Pekerin dostu və müttəfiqi rəhbərlik edirdi. Müstəntiqlərin fikrincə, o, Tramp haqqında mənfi məlumatların mediaya sızmamasını təmin edirdi.
2018-ci ildə Trampın keçmiş vəkili üç il müddətinə azadlıqdan məhrum edilib - Trampın iki məşuqəsinə “səssiz qalmaq” üçün 280 min dollar ödəməklə seçki kampaniyasının maliyyə qanununu pozduğuna görə. Və tabloid federal seçki qanunlarını pozduğuna görə 2021-ci ildə 187,500 dollar cərimə ödəməli oldu.
Özlüyündə bu məsələlərə görə təzminat ödəmək Birləşmiş Ştatlarda kifayət qədər ümumi və mükəmməl hüquqi təcrübədir. Əxlaqi baxımdan şübhəli olsa da, arvadını pornoaktrisa və modellərlə aldatması Amerika qanunlarına zidd deyil. Amma əgər siz prezidentliyə namizədliyinizi irəli sürürsünüzsə, federal qanuna əsasən xərcləri kampaniya xərcləri kimi bildirməlisiniz. Amma Tramp bunu etməyib.
Üstəlik, Trampın “Organisation” şirkətinin keçmiş Prezidentinin Stormi Danielsə ödəmələrini gizlətmək üçün maliyyə hesabatlarını saxtalaşdırdığı iddia edilir. Fırıldaqçılığın özü bir cinayət kimi təsnif edilir, lakin başqa bir cinayəti fırıldaq etmək və ya ört-basdır etmək üçün istifadə olunarsa, Nyu-York ştatının qanunlarına əsasən, bu, cinayətə çevrilir. Bu hal federal və yerli seçki qanunlarının pozulması kimi qiymətləndirilir.
İttiham aktında biznes sənədlərinin birinci dərəcəli saxtalaşdırılması ilə bağlı 34 maddə var. Onların hər biri dörd ilə qədər həbs cəzası nəzərdə tutur - ümumilikdə siyasətçini dəmir barmaqlıqlar arxasında 136 ilə qədər həbs gözləyir. Siyasətçi isə hər vəchlə günahını inkar edir.
Təqsirləndirilən hökmü təmin etmək üçün prokurorlar sübut etməlidirlər ki, Donald Tramp nəinki pornoaktrisaya ödənilən ödənişlərdən məlumatlı idi (keçmiş Prezident bunu inkar edir), həm də ödənişləri seçkilərə təsir etməmək üçün edib.
Xatırladaq ki, məhkəmənin növbəti iclası dekabrın 4-nə təyin edilib.
Floridadakı Mar-a-Laqo iqamətgahına qayıdan Donald Tramp təkcə rayon prokurorunu deyil, həm də hakimi tənqid atəşinə tutub. Siyasətçinin sözlərinə görə, o, ədalətli məhkəmə araşdırması hüququndan məhrum edilib. Sabiq Prezident cinayət işinin özünü bir neçə həftə əvvəl iştirakını elan etdiyi qarşıdan gələn seçkilərə müdaxilə adlandırıb.
“Ölkəmiz cəhənnəmə doğru gedir”, - deyə Tramp vurğulayıb.
Cinayət təqibi təkcə siyasətçinin tərəfdarlarını deyil, həm də ABŞ Respublikaçılar Partiyası daxilində onu uzun müddətdir tənqid edənləri qəzəbləndirib. Senator Mitt Romni bildirib ki, Donald Tramp xarakterinə və davranışına görə prezidentliyə yararsız olsa da, ona qarşı açılan cinayət işinin siyasi motivli olduğu açıq-aydındır. 2012-ci ildə prezidentliyə namizədliyini irəli sürmüş siyasətçi “Mən inanıram ki, Nyu-York prokuroru siyasi gündəmə görə ağır cinayətlərdə ittiham olunmalıdır. Prokurorun həddi aşması siyasi opponentlərin təqibi üçün təhlükəli presedent yaradır və əhalinin ədliyyə sistemimizə inamını sarsıdır”, - deyə Romni bildirib.
İctimai rəy sorğularına əsasən, Donald Tramp ABŞ-ın Respublikaçılar Partiyası daxilindəki əsas rəqibi, Florida ştatının qubernatoru Ron DeSantisi xeyli geridə qoyur: aprelin 1-də iki namizəd arasında fərq 26 faiz təşkil edirdi.
Siyasətçinin gələcək uğuru, digər məsələlərlə yanaşı, onun cinayət işi ətrafında ajiotajı saxlaya bilib-bilməməsindən də asılıdır.
Eyni zamanda, Trampa qarşı başqa cinayət işləri də başlana bilər. Nyu Yorkda sabiq Prezidentin yaxın adamlarının “Playboy” modeli və “Trump Tower” qapıçısının susması üçün pul ödədiyi iki epizodla bağlı araşdırma davam edir. Keçmiş Prezident 2020-ci ildə keçirilən prezident seçkilərində Corciya ştatında səsvermənin nəticələrinə təsir göstərmək üçün məmurlara təzyiq etməkdə şübhəli bilinir. ABŞ Ədliyyə Departamenti isə Donald Trampın 2021-ci ilin yanvarında Kapitoliyə basqın zamanı hərəkətlərini və evində məxfi sənədlərin aşkar edilməsini araşdırır.
Respublikaçılar qorxurlar ki, uzunmüddətli perspektivdə Trampa qarşı cinayət işi Birləşmiş Ştatlar siyasi sistemi üçün ciddi nəticələr verə bilər. Lobbiçi Vin Veberə görə, digər keçmiş prezidentlər və siyasətçilər də cinayət təqibi ilə üzləşə bilərlər.
Xatırladaq ki, son prezident seçkiləri çoxsaylı qalmaqallarla müşayiət olundu və bir çox amerikalıları şoka salan Kapitoliyə hücum və ölkə daxilində parçalanma ilə nəticələndi. Cinayət təqibi və əsas namizədlərdən birinin həbs oluna biləcəyi bir şəraitdə, çətin ki, növbəti seçki daha rahat şəraitdə keçirilsin. Bütün bunlar hətta keçmiş Prezidenti tənqid edənlərin də narahatlığına səbəb olur.
"Donald Trampın yeganə prezidentlik müddətinin nəticələri ilə hələ barışa bilməyən və daha bir qalmaqallı seçkiyə hazırlaşan bir ölkə yeni qaranlıq və hətta faciəvi fəsilə girmək üzrədir", deyə CNN köşə yazarı Stefen Kollinson xəbərdarlıq edir.