Taras Jovtenko: “Rusiya ilə heç bir danışıqlar və ya atəşkəs nə Avropaya, nə də bütövlükdə Qərbə strateji təhlükəsizlik gətirməyəcək”
“Rusiyanın Ukraynaya təcavüzü - həm onun 2014-cü ilin fevralında birinci hibrid mərhələsi, həm də 2022-ci ilin fevralından etibarən genişmiqyaslı müharibənin ikinci mərhələsi - Kreml üçün həmişə Qərbə qarşı daha böyük strateji təcavüzün elementi, qisas almaq cəhdi olub. SSRİ-nin “Soyuq müharibə”də məğlubiyyətinə görə”. Bu sözləri Ukrayna Demokratik Təşəbbüslər Fondunun beynəlxalq təhlükəsizlik məsələləri üzrə eksperti Taras Jovtenko UNİAN üçün yazdığı analitik məqaləsində qeyd edib
Analitik hesab edir ki, bu strategiyanın əsasını Rusiya Prezidenti Vladimir Putinin 2007-ci ildə məşhur Münhen nitqi təşkil etdi: “Burada rus diktatoru Kremlin Qərbə qarşı gələcək təcavüzünün əsas aspektlərini açıqladı və sonuncunu “ədalətsiz birqütblü dünya” qurmaqda ittiham etdi. Ukrayna Moskvanın aqressiv planlarında mərkəzi yerlərdən birini - əvvəllər olduğu kimi, sovet dövründə də tuturdu. Birincisi, Ukrayna dövlətinin resursları Rusiyanın “kollektiv Qərbə” müqavimət göstərmək qabiliyyətinin açarı idi. İkincisi, Ukrayna ərazisi həmişə Kremlin Qərbə doğru genişlənməsini davam etdirməyi planlaşdırdığı əlverişli strateji tramplin olub. Nəticə etibarilə Rusiyanın 2014-cü ilin əvvəlində Ukrayna Krımını qanunsuz ilhaq etməsi, Donetsk və Luqansk vilayətlərinin bir hissəsini işğal etməsi Putin rejiminin bu iddialı təcavüzkar məqsədinin həyata keçirilməsi istiqamətində ilk əməli addımı oldu. Bu məsələdə Krıma xüsusi rol verildi”.
“Rusiya bir vaxtlar SSRİ kimi, hərbi texnologiyada, ilk növbədə strateji nüvə silahlarının çatdırılmasında Qərbdən xroniki olaraq geri qalmaqda davam edir. Rusiya modelləri Qərblə strateji qarşıdurmada Rusiya Federasiyasının istənilən üstünlüyünü neytrallaşdıraraq, NATO-ya üzv olan aparıcı ölkələrin müvafiq analoqlarından bütöv nəsillər boyu geri qalır. Buna görə də, Kremlin Qərb modellərinə ən azı minimal şəkildə qarşı çıxa bilən taktiki nüvə silahı daşıyıcılarını maksimum “sıxmaqdan” başqa yolu yox idi”, - deyə ekspert əlavə edib.
Taras Jovtenko yazıb ki, Moskva həmişə taktiki səviyyəli silahlardan strateji fayda əldə etmək üçün imkanlar axtarıb: “Problemin həlli eyni zamanda, sadə və mürəkkəb idi: bu silahları strateji düşmənə - ilk növbədə ABŞ-a və təbii ki, NATO-ya mümkün qədər yaxın yerləşdirmək lazım idi. Məhz bu məntiqə görə, Karib dənizindəki raket böhranı bir anda baş verdi. Xruşşov başa düşdü ki, ABŞ-ı birbaşa təhdid etmək üçün onun taktiki raket sistemlərini raketlərin heç olmasa bir yerə vura biləcəyi yaxın bir yerə yerləşdirmək mütləq lazımdır. Sovet raketləri Kubaya belə gətirildi... Onilliklər sonra oxşar problemlə üzləşən Putin başa düşdü ki, ABŞ-ı və ümumilikdə Qərbi şantaj etmək variantlarından biri taktiki nüvə silahlarının və onların daşıyıcılarının Ukrayna Krımda yerləşdirilməsidir. Çünki oradan bütün Avropa müttəfiqlərini təhdid edə bilər. Ona görə də Rusiyanın 2014-cü ilin fevralında müstəqil Ukraynaya təcavüzü məhz Krımdan başlayıb”.
“Kremlin Belarusda taktiki nüvə silahı yerləşdirmək planları, Rusiyanın faktiki olaraq, Ukrayna Silahlı Qüvvələrinin hücumlarından qoruya bilmədiyi, müvəqqəti olaraq ruslar tərəfindən işğal olunmuş Krımdakı çətin vəziyyəti nəzərə alsaq, əlavə sığortadır. Bununla belə, Rusiyanın Belarusdakı nüvə silahları birmənalı şəkildə NATO üzvü olan ölkələrə qarşı yönəlib və eyni əsas hibrid rolu - ABŞ-ın geosiyasi şantajını oynayır”, - analitik qeyd edib.
Onun sözlərinə görə, Kremlin Ukraynaya qarşı təcavüzünün Moskvanın soyuq müharibədəki məğlubiyyətinin qisasını almaq üçün daha iddialı planının mərhələlərindən yalnız biri olduğunu iddia etmək üçün bütün əsaslar var: “Buna görə də Rusiya Federasiyası ilə heç bir danışıqlar və ya atəşkəs nə Avropaya, nə də bütövlükdə Qərbə strateji təhlükəsizlik gətirməyəcək. Yalnız Rusiyanın strateji məğlubiyyəti ən azı yaxın bir neçə onillikdə regional və qlobal təhlükəsizliyi təmin edə bilər. Eyni zamanda, Rusiya Federasiyası Qərblə müqayisədə texnoloji məhdudiyyətlərini dərk edir və buna görə də bu strateji qarşıdurmada əsas diqqəti hibrid alətlərə yönəldir”.
“Rusiya ordusunun Ukraynadakı strateji uğursuzluğu – rus generallarının “2-3 günə Kiyev” üslubunda tez qələbə qazana bilməməsi Rusiya üçün bu hibrid yanaşmanı daha da aktuallaşdırıb. Ukrayna məğlub olarsa, Kreml mütləq Qərbin zəifliyindən istifadə edəcək və 2021-ci ilin dekabrında NATO-ya çağırış edən Rusiya xarici işlər nazirinin müavini Ryabkovun səsləndirdiyi ultimatumun güc və ya şantajla yerinə yetirilməsinə nail olacaqdı. Kremlin Ukraynadakı hərbi qələbəsi birbaşa NATO-ya qarşı güc tətbiq etməyə qapı açacaq. Bununla belə, Rusiya ordusunun belə bir qələbə qazana bilməməsi Kremli taktikanı dəyişməyə məcbur edir – lakin öz strategiyasından əl çəkmir. Buna görə də hibrid alətlər yenidən gündəmə gəlir”, - Jovtenko vurğulayıb.
Ekspert əlavə edib ki, Moskva, Tehran və Pxenyanın təmsil olunduğu “Şər oxu” elə bir vəziyyət yaratmağa çalışır ki, Qərb oxşar münaqişələrin bütöv bir kaskadından növbəti regional münaqişəyə sadəcə adekvat cavab verə bilməsin: “Bu, Kremlin məntiqinə görə, “müasir birqütblü dünyanın sonu” olacaq. Hibrid yanaşma hərəkətin xətti məntiqindən daha çox situasiyaya uyğunluğu nəzərdə tutur. Bu o deməkdir ki, düşmənimiz xətti hərəkət etmir - “A pilləsindən” “B addımına” və daha sonra “C addımına” hesablayır. O, yalnız şəraitə uyğun hərəkət edir. Bu cür hibrid yanaşmanın ən böyük təhlükəsi məhz bu strateji gözlənilməzlikdir. Məhz buna görə də dünya xəritəsində yeni regional münaqişələrin yaranması təhlükəsi, ilk növbədə, əsas oyunçuların öz imkan və resurslarına subyektiv baxışı və qiymətləndirməsi ilə əlaqələndiriləcək. ABŞ-la geosiyasi oyununu oynayan Çin Amerikanın “qlobal qarşıdurma əvəzinə qlobal rəqabət” yanaşmasını birgə həyata keçirməkdə maraqlıdır. Bununla belə, Pekin bu oyunda payı və öz əhəmiyyətini artırmaq üçün Şimali Koreya, İran kimi cib proksilərindən fəal şəkildə istifadə edir. Məsələn, Si Cinpin Tayvanı ilhaq etmək planlarından əl çəkmir, lakin praktiki addımlara keçməzdən əvvəl özü üçün iki əsas problemi həll etməlidir. Birincisi, mümkün qədər öz resurslarını səfərbər etmək, ikincisi, ABŞ və Qərbi mümkün qədər zəiflətmək. Putin rejiminin qlobal aqressiv ambisiyaları Çinin bu geosiyasi planlarına uyğundur”.
“Yeni qlobal qarşıdurma artıq qlobal hibrid müharibənin əlamətlərini əldə etməkdədir. Ancaq belə bir münaqişə, hibridliyinə görə “Soyuq müharibə”yə bənzəməyəcək. Qlobal Cənub ölkələri hər iki qarşıdurma mərkəzinin hibrid situasiya müttəfiqləri olaraq qalacaqlar və bu, qlobal səviyyədə qüvvələrin onsuz da mürəkkəb bölgüsünü çətinləşdirir. Ona görə də biz görürük ki, Rusiyanın Ukraynaya qarşı tammiqyaslı silahlı təcavüzü əslində müasir “Şər oxu” ilə onun Qərb ölkələri ilə strateji müttəfiqləri arasında qlobal hibrid qarşıdurmanın elementlərindən yalnız biridir”, - deyə Jovtenko məqaləsini tamamlayır.