Nurlan Qələndərli: “Hadisələrin daha geniş coğrafiyanı əhatə etməsi real deyil”
İlyas Hüseynov: “Etirazların hansısa nəticəsinin olacağını düşünmürəm”
Yanvarın 31-də Rusiyanın paytaxtı Moskva və digər böyük şəhərlərdə növbəti dəfə etiraz aksiyaları keçirilib. Aksiyada yanvarın 17-dən həbsdə saxlanılan müxalifət lideri Aleksey Navalnının azad edilməsi tələb olunub. Kütləvi etiraz aksiyaları zamanı 3 mindən çox adam saxlanılıb.
Maraqlı məqam, aksiyaların müxalifət lideri Aleksey Navalnının Rusiyaya gəlməsi ilə yanaşı, həm də ABŞ-ın yeni Prezidenti Co Baydenin hakimiyyətə gəlməsi ilə üst-üstə düşməsidir. Əbəs yerə deyil ki, Rusiya Xarici İşlər Nazirliyi (XİN) hər iki kütləvi etiraz aksiyalarından sonra ABŞ-ı Rusiyanın daxili işlərinə qarşımaqda ittiham edib və hətta ABŞ-ın Rusiyadakı səfiri XİN-ə çağırılaraq xəbərdarlıq edilib.
Qeyd edək ki, Moskvanın Simonovski Şəhər Məhkəməsi Navalnının "İv Roşe" işi üzrə şərti cəzasını ləğv edərək, onu 3,5 illik real həbs cəzası ilə əvəz edib. Bundan sonra etirazlar başlayıb və Rusiya OMON dəstələri küçələrə yeridilib.
Rusiyadakı etirazların ABŞ-la əlaqəsi mümkündürmü? Həmçinin, etirazların yeni dalğası başlaya bilərmi?
Mövzunu AYNA-ya dəyərləndirən politoloq Nurlan Qələndərlinin sözlərinə görə, son zamanlar beynəlxalq arenada, daha dəqiq desək, ayrı-ayrı regionlarda baş verən kataklizmlər, mürəkkəb siyasi proseslər dünyanın geostrateji mənzərəsində müəyyən dəyişikliklərə səbəb olub: “Təbii ki, bu proses yeni deyil və XXI əsrin ilk onilliyindən günümüzə qədər davam etməkdədir. Müxtəlif rəngli inqilablar, qiyamlar və çevrilişlər, “ərəb baharı” adlanan dağıdıcı proseslər, həmçinin lokal etiraz aksiyaları bu kontekstdə xüsusi qeyd edilməlidir. Şübhəsiz, qlobal müstəvidə güc mərkəzləri arasındakı rəqabət və qarşıdurma mühiti bu cür proseslərin davamlılığını şərtləndirən faktor kimi çıxış edir. Beynəlxalq mətbuatın son zamanlar Rusiyada baş verən prosesləri - etiraz aksiyalarını bu qəbildən olan hadisələr sırasına aid etməsi də təsadüfi xarakter daşımır”.
“Rusiya dünya siyasəti və beynəlxalq münasibətlər sistemində mühüm təsir imkanlarına malik olan dinamik aktor-aparıcı güc mərkəzlərindən biridir. Ona görə də bu dövlətlə geostrateji rəqabət, nüfuz dairələri - təsir zonaları uğrunda mübarizə aparan güc mərkəzləri vaxtaşırı müəyyən həmlələr edir. Bu səbəbdən Rusiyada hazırda cərəyan edən proseslərdə xarici dairələrin rolu istisna olunmur. Burada məqsəd qısamüddətli ekstremal şərait formalaşdırmaq, sabitlik və təhlükəsizliyə real təhdid vasitəsilə müəyyən mesajlar verməkdir. Əsas strateji hədəf isə bu güc mərkəzini müəyyən geosiyasi güzəştlərə məcbur etməkdir”, - Qələndərli bildirib.
Politoloq sözügedən etiraz aksiyalarının, ictimai-siyasi konfrontasiyanın uzunmüddətli olmayacağını düşünür: “Bu, qısamüddətli prosesdir və hər hansı bir ciddi siyasi dəyişikliyə səbəb olmayacaq. Bəzi ekspertlər bu prosesləri, hətta sosial və iqtisadi məsələlərlə birbaşa əlaqələndirirlər. Amma bu, qeyd etdiyim kimi, daha çox geosiyasi faktorlarla bağlıdır və siyasi pressinq xarakteri daşıyır. Hadisələrin eskalasiya edəcəyinə, bölgəyə sıçrayacağına dair proqnoz verən analitiklərin əksinə olaraq düşünürəm ki, indi bu ölkə daxilində müşahidə olunan proseslər müəyyən müddətdən sonra zəifləyəcək. Olayların “domino effekti” ilə regionda yayılması - daha geniş coğrafiyanı əhatə etməsi isə gözlənilmir”.
Siyasi şərhçi İlyas Hüseynov da AYNA-ya açıqlamasında deyib ki, Rusiyada baş verən etirazlar məlum olduğu kimi, iqtidarın səlahiyyətlərini təhvil verməsi və müxalifət lideri Aleksey Navalnının azadlığa buraxılması ilə bağlıdır: “Lakin iğtişaşların ikinci mərhələsində artıq etirazçıların sayının nisbətən azaldığını və küçələrdə azyaşlıların müşahidə olunmadığını gördük. Eyni zamanda, Rusiyanın Xarici İşlər Nazirliyi hakimiyyət əleyhinə olan etiraz aksiyalarında ABŞ-ın əlinin olduğunu iddia etdi və ABŞ-da Demokratların hakimiyyətə gəlməsi və Co Baydenin Prezident seçilməsindən sonra Rusiyada kütləvi etirazların başlaması arasında müəyyən əlaqənin olduğunu və bunu Rusiyanın daxili işlərinə qarşımaq kimi dəyərləndirdi”.
“Çünki Rusiya siyasi arenasında Navalnının “Qərb layihəsi” olması ilə bağlı çıxışlar olsa da, aksiyaları qızışdıran həm də Navalnının böyük qalmaqala səbəb olan araşdırmaları olmuşdu. Navalnı araşdırmaçı jurnaslit olmaqla yanaşı, həm də müxalifət ldieridir. Etirazçılar da bu araşdırmalardan ilhamlanaraq etiraz dalğasını daha da genişləndirməyə başladılar. Lakin bu etirazların hansısa nəticəsinin olacağını düşünmürəm”, - deyə analitik vurğulayıb.
“Rusiyada belə aksiyaların dağıdılması normal hal kimi görünür və geniş vüsət almayacağını da proqnozlaşdırmaq olar. Çünki hüquqi dövlətlərdə bu cür addımlar destruktiv qüvvələrin müdəxiləsi kimi anlaşılır və Rusiyanın hərbi və siyasi cəhətdən qüdrətli dövlət olduğunu da nəzərə alsaq, dövlətçiliyə təthid yaradan halların qarşısını almaqda uğurlu görsənir. Navalnının həbsi də buna işarədir və bununla bağlı yekun qərarı Rusiya hüquq mühafizə orqanları verib. Lakin ABŞ iqtidarının da proseslərdən müəyyən siyasi təzyiq vasitəsi kimi istiafdə edə biləcəyini gözləmək olar”, - Hüseynov əlavə edib.