Hüquqşünas: “Məhkəmə qanunsuzluğun son zərurət halında törədildiyi qənaətinə gələ bilər”
“Xüsusi karantin rejimini pozanlara məhkəmə qərarı olmadan cərimələrin yazılması qanunsuzdur. Karantin qaydalarını pozanları yalnız və yalnız məhkəmə cəzalandıra bilər”.
Bunu AYNA-ya şərhində hüquq elmləri doktoru, professor, ədliyyə general-mayoru Xanlar Ələkbərov deyib. Bildirib ki, bu, birbaşa Azərbaycan Respublikası İnzibati Xətalar Məcəlləsinin (İXM) 43 və 211-ci maddələrinin məzmunundan irəli gəlir. Belə ki, karantin qaydalarının pozulması məsələlərinə rayon (şəhər) məhkəmələri tərəfindən baxılır.
"Buna görə də polisin məhkəmənin funksiyalarını yerinə yetirmək və karantin rejimini pozanları cəzalandırmaq hüququ yoxdur. Daxili İşlər Nazirliyinin nümayəndələri, hüquq pozuntusu baş verdikdə, cinayətkardan izahat tələb etməli, inzibati xəta haqqında hesabat tərtib etməli və cinayətin qeydə alındığı ərazidə yerləşən məhkəməyə göndərməlidirlər", - müsahibiz vurğulayıb.
Niyə qanunu pozanın yerində cərimələnməsinin mümkün olmadığına gəldikdə, hüquqşunas belə aydınlıq gətirib: “Öncə qeyd edim ki, İnzibati Xətalar Məcəlləsinin 211-ci maddəsinə əsasən, karantin rejiminin pozulmasına görə cəza yalnız 100 manatdan 200 manata qədər cərimə deyil, eyni zamanda bir aya qədər inzibati həbs, yəni alternativ cəza tədbiri də nəzərdə tutulur. Əgər belədirsə, onda yalnız məhkəmə qanunu pozanın məsuliyyətini təyin edə bilər və ona inzibati xətanın bütün obyektiv və subyektiv xüsusiyyətlərini, o cümlədən qanunu pozanın şəxsiyyətini, cinayətin məqsəd və motivlərini nəzərə alaraq İnzibati Xətalar Məcəlləsinin 211-ci maddəsinin tələbi ilə nəzərdə tutulmuş cəzalardan birini təyin edə bilər. Digər sözlə, məhkəmə bu işlərdə, məsələn, 100 deyil, 150 və ya 200 manat cərimə edə bilər və ya cərimə əvəzinə cinayətkarın barəsində 10, 15, 20 və ya 30 gün müddətinə inzibati həbs tətbiq edə bilər”.
“İkincisi, bir polis məmuru tərəfindən tərtib edilmiş inzibati xəta haqqında protokolun olması məhkəmə qərarı üçün əsas deyil. Axı, məhkəmənin bir şəxsin hər hansı bir hərəkətini (hərəkətsizliyini) inzibati xəta kimi tanımaması və icraata xitam vermə qərarı alması və ya qanunu pozanların hərəkətlərində cinayət əlamətləri olduğuna inanması tamamilə mümkündür. Bu, məhkəmə təcrübəsində baş verən hallardan biridir. Nəhayət, üçüncüsü, məhkəmə inzibati xətanın materiallarını nəzərdən keçirərkən, qanunsuzluğun son zərurət halında törədildiyi qənaətinə gələ bilər. Məsələn, karantin dövründə qanunu pozan şəxs ağır xəstə uşağını maşınında xəstəxanaya apararsa... Bu və buna bənzər işlərdə məhkəmə, şübhəsiz ki, vətəndaşı cəzalandırmayacaq və icraata xitam verəcək”, - X.Ələkbərov söyləyib.
“Yuxarıda göstərilənləri nəzərə alaraq, polis əməkdaşlarının heç bir vəziyyətdə vətəndaşları karantin rejimini pozduqlarına görə cərimə etmək hüququ yoxdur. Buna görə də, son günlərdə polis tərəfindən karantin rejimini pozduğuna görə vətəndaşlara kəsilən bütün cərimələr qanunsuzdur. Ən təəccüblüsü isə odur ki, parlament mart ayında İnzibati Xətalar Məcəlləsinin 211-ci maddəsinə dəyişikliklər etdi. Bu, köhnə bir qayda deyil, bu yaxınlarda vəziyyəti koronavirusa uyğunlaşdırmaq üçün dəyişdirilib. Lakin qeyd etdiyim məsələni nəzərə almadılar. Bununla əlaqədar olaraq parlament, hətta bir neçə maddəni öncədən nəzərə almalı, məsələn, polisə cərimələrin verilməsini və məhkəmədə həbslərə icazə verilməsini təmin etməli idi. Ancaq bu kimi məqamlara nəzər yetirilmədi və bu gün polis buna səlahiyyəti çatmasa belə, cərimə və cəza tətbiq edir”, - hüquqşünas vurğulayıb.
Müsahibimizin fikrincə, Azərbaycanda problem qanunların icra olunmamasında deyil, qanunların özlərinin zəifliyindıdir: “Bizdə “Normativ hüquqi aktlar haqqında” konstitusiya qanunu var. Parlamentin saytında yayımlanan hər hansı bir dəyişiklik və bunun niyə edildiyini izah edən bir tutar olmalıdır. Beynəlxalq praktikada qanunların ictimai müzakirəsi normal bir prosesdir. Baxın, elə buna riayət olsaydı, biz də iştirak edib soruşardıq ki, bunu necə təsəvvür edirsiniz, məhkəmə bunu necə tətbiq edəcək və sair”.
Qeyd edək ki, sosial şəbəkələrdə bəzi vətəndaşlar karantin qaydalarının pozulmasına qarşı 100 manat məbləğində cərimələrə etiraz ediblər. Buna Daxili İşlər Nazirliyinin (DİN) mətbuat xidmətinin rəhbəri, polis polkovniki Ehsan Zahidov belə cavab verib: “Qanuna görə, vətəndaş inzibati protokol əsasında ona təyin oluanan cərimə ilə bağlı 10 gün müddətində məhkəməyə şikayət verə bilər. Əks halda 10 gündən sonra cərimə qanuni qüvvəyə minmiş sayılır. Bundan sonra cəriməni ödəmək üçün 30 gün müddət verilir. Həmin müddətdən sonra vətəndaşlara rəsmi xəbərdarlıq göndərilir. Cəriməni ödəməkdən imtina edənlərin ölkədən çıxışına qadağa qoyulacaq, avtomobili varsa, cərimə meydançalarına aparılacaq. Cərimənin ödənilməsi üçün digər tədbirlər də görüləcək”.