Rusiyalı analitik: “ABŞ artıq 1 milyon barel İran nefti idxal edib”
OPEC+ sammitindən əvvəl neftin qiymətləri artdı və bir barel üçün təxminən 70 dollara çatdı. Lakin həm bütün dünya iqtisadiyyatında, həm də qiymətlərdə kəskin enmə riski mövcuddur. Hər şeydən əvvəl bu risklər İran neftinin bazara çıxması ilə əlaqədardır. İranın enerji nazirinin açıqlamasına görə, Tehranın neft istehsalını gündəlik 6,5 milyon barrelə çatdıracaq ki, bu da təkliflər bazarına ciddi təsir edəcək.
Mövzunu AYNA-ya rusiyalı iqtisadçı ekspert Dmitri Qolubovski şərh edib.
- İndi neftin qiymətinin necə artdığını izləyirik. Bu bahalaşmaya nə səbəb oldu?
- Əsasən bahalaşma, sadəcə böhrandan sonra tələbin bərpası və tələbin artmağa davam edəcəyi gözləntiləri ilə əlaqədardır. OPEC+ istehsalın artırılmasından qorxur, İranın bazara dönməsini gözləyir, bu səbəbdən bazarda daimi bir qıtlıq var və əvvəllər yığılmış ehtiyatlar azalır. Bundan əlavə, bütün xammal bazarı zəif bir dollar tərəfindən dəstəklənir. Dollar indeksi keçən ilin sonunda 90-a düşdü və konsolidasiya müddətindən sonra daha da düşəcəyini düşünməyə əsas var. Bütün bunlar indi qiymət artımının lehinə olan amillərdir.
- İran enerji naziri bugünlərdə Tehranın neft istehsalını gündə 6,5 milyon barelə çatdırmaq niyyətində olduğunu söylədi. İranın sanksiyalardan çıxaraq, neft istehsalındakı artımı enerji qiymətlərinə təsir edəcəkmi?
- İranın gündəlik 6,5 milyon barel neft istehsal etmək qabiliyyətinə şübhə edirəm. Özü də sanksiyaların qaldırılmasından qısa müddət sonra. Sanksiyaların tətbiq olunmadığı ən yaxşı vaxtlarda İran gündə 3 milyon barel belə, istehsal etmirdi. İstehsalı bu qədər artırmaq üçün əhəmiyyətli bir investisiya lazımdır. İranın Çin maliyyəsinə çıxışı var və bu problemi tez həll edə bilər, amma belə az müddətdə yox. İran tədarükü artımına gəlincə, ABŞ Enerji Nazirliyinin may ayı üçün hesabatını diqqətlə oxusanız, ABŞ-ın artıq 1 milyon barel İran nefti idxal etdiyini görəcəksiniz. Səbəb İranın nüvə proqramı üzrə danışıqlar masasına qayıtması üçün şərt sanksiya rejiminin zəifləməsi idi. Amerikalılar onu artıq pərdə arxasında zəiflətdilər. İran nefti artıq bazara girir və bu günə qədər bunun nəzərəçarpan mənfi nəticələri olmayıb. Düşünürəm ki, İranın bazara qayıtması qiymət şoku olmadan kifayət qədər rəvan gedəcək.
- Bu gün maraqlı hadisələrdən biri dəniz yüklərinin daşınması üçün qiymətlərin bahalaşmasıdır. Nə ilə əlaqəlidir? Dəniz yüklərinin daşınması üçün bahalaşmanın quru nəqliyyatında, yəni dəmir yolu ilə yük daşınmasının əhəmiyyətini və rolunu artırması mümkündürmü?
- Çindən gələn yüklər üçün nəqliyyat qiymətlərinin artması, Çinin digər ölkələrdən daha əvvəl, keçən il karantini ləğv etməsi və ixracatı artırmağa başlamasından qaynaqlanır. Bu, Çin limanlarında konteyner çatışmazlığına və Çin yüklərinin getdiyi təyinat limanlarında konteyner artıqlığına səbəb oldu. Buradan Çindən daşınması üçün konteyner yüklərinin dəyəri artdı. Çinə nəqliyyat bahalaşmadı. Mart ayında Süveyş kanalında baş verən və bir çox yükün ləngiməsinə səbəb olan qəza da buna kömək etdi. Mövcud vəziyyət atipikdir və bu və ya digər şəkildə bir neçə ay ərzində düzələcək. Bunun uzun müddətdə logistikanı dəyişdirəcəyini düşünmürəm. Quru yolu marşrutlarına tələb tədricən artacaq, lakin bu vəziyyətlə deyil, gələcəkdə nəqliyyat xərclərini azaldacaq pilotsuz nəqliyyat vasitələri üçün texnologiyaların inkişafı ilə əlaqəli olacaq. Bu, konkret olaraq avtomobil nəqliyyatı üçün tətbiq olunacaq.