Tanınmış politoloq: “Belarusdan sonra Moskvanın nəzarətindən çıxacaq növbəti ölkə Qazaxıstan ola bilər”
Belarusda gedən proseslər, burada Rusiyanın rolu, Qərbin seçkiləri tanıyib-tanımaması barədə AYNA-nın suallarını “North&Eastern Europe Research Political Center”in rəhbəri Aleksandr Sıtin cavablandırıb.
- Belarusdakı vəziyyət hansı ssenari ilə inkişaf edəcək? İndiki iqtidar mövqelərini saxlaya biləcəkmi?
- Mən başa düşdüyüm qədər Belarusdakı vəziyyət qeyri-müəyyəndir, hələ də qarşıdurmalar var, guya, silahlı birləşmələrin xalqın tərəfinə keçdiyi barədə məlumatlar da gəlir. Son mənzərə olmadığı üçün indi hadisələrin gedişatını proqnozlaşdırmaq çox çətindir. Mənim üçün vacibdir ki, bütün bu proseslər son nəticədə Belarusun “rus ayısı”nın ağzına böyük bir sıçrayışı ilə düşməsi, yəni "birlik" dövlətinin güclənməsi ilə bitməsin. Qalan hər şey - despotizm, demokratiya, insan hüquqları və s. Belarus xalqının qeyd-şərtsiz səlahiyyətidir. Əgər Qərb müxalif qüvvələrin qələbəsinə inamlıdırsa, sona qədər mübarizə aparmağın mənası var. Lukaşenkonın bu və ya digər şəkildə onsuz da postunu qoruya biləcəyi mövqeyindən çıxış etsək, onda Qərb üçün seçkinin nəticələrini tanımamaqla, Lukaşenkonu “rus ayısı”nın cənginə atmaqdan axmaq yol olmayacaq.
- Bütün bu hadisələrdə Rusiyanın rolu nədir?
- Bir tərəfdən sui-qəsd nəzəriyyələrinin tərəfdarı deyiləm, digər tərəfdən hadisələrin inkişafına baxaq. Əvvəla, mənə aydındır ki, bu 33 quldur (saxlanılan “vaqnerçilər” – red.) Belarusa "hər ehtimala qarşı" Rusiya tərəfindən atılmışdı. Belarus rəhbərliyinin ən böyük səhvi onların Rusiyaya qaytarılmasıdır. Əlbəttə ki, 33 quldur Ukraynaya verilməli və bununla da Minskin suverenliyi təsdiq edilməli idi. Bu hadisələrin, öz çoxvektorlu siyasəti ilə Moskvanı əsəbləşdirən Lukaşenkonun dərsini vermək üçün Rusiya tərəfindən təşkil edildiyini də istisna etmək olmaz.
Belorusluların "Batkadan" bezdikləri aydındır, lakin bu, Rusiyaya "qardaş xalq" və birlik dövlətində müttəfiq kimi ölkəyə müdaxilə etmək şansı vermək üçün səbəb ola bilməz. Ruslar üçün Belarusda nizamın bərpası və vətəndaş müharibəsinin alovlanmasının qarşısını almaq xahişi ilə Kremlə müraciət edəcək bir qrup tapmaq problem deyil. Qorxuram ki, Qərb tərəfindən kəskinləşdirilmiş sanksiyalar təzyiqi və Ukrayna ilə Minsk tənzimlənməsi formatının tamamilə dağılması fonunda Moskva Belarusa təcavüz edə bilər. Bundan sonra Lukaşenkonun xəyali suverenliyi Rusiyanın “yeni qaydaları” ilə müqayisədə belaruslulara cənnət kimi görünəcək. Təkcə Belarus müəssisələrinin rus oliqarxlar tərəfindən özəlləşdirilməsinin nətcisələrini təsəvvür edin. Yaxşı və ya pis, amma Lukaşenko on illərdir bu prosesə mane olur. Onu əvəz etməyə bu qədər can atanlar bunu edə biləcəkmi - əmin deyiləm.
- Postsovet məkanında elitanın dəyişdirilməsi prosesinin başlandığını güman edə bilərikmi? Bu, təbii bir prosesdir, yoxsa xarici oyunçular tərəfindən idarə olunur?
- Tamamilə əminəm ki, postsovet elitalarının dəyişdirilməsi prosesi təbii yolla gedir. O cümlədən, bu proses güc sahiblərinin fiziki tükənməsi, sovet zehniyyətinin “qardaş xalqlar və onların tarixi birliyi” kimi hər hansı bir cəfəngiyat ideyaların daşıyıcısı olmayan bir nəslin yaranması ilə əlaqədardır. Ancaq bu proses bir qədər ləngiyir. Əgər müxalifət qüvvələri Belarusda üstünlük əldə edərsə, onda Minskin Avropa İttifaqına və NATO-ya sürətli inteqrasiyanın şahidi olacağıq. Çünki ölkədə ciddi korrupsiya və hər hansı ərazi mübahisəsi yoxdur, orada Ukraynadan fərqli olaraq, “rus şərqi” və “Avropa qərbi” kimi bir bölünmə yoxdur. Dediklərim reallaşsa, Belarusdan sonra postsovet əsirliyindən çıxacaq növbəti ölkə Qazaxıstan və ola bilsin ki, Ermənistan olsun. Amma, sonuncudan heç ağlım kəsmir.