"Biz yox ola biləcək ənənəvi qidalardan bəhs edirik, lakin onlar bu sahələrin orijinal simvoludur”
Azərbaycanda bəzi ənənəvi qida növləri məhv olmaq ərəfəsindədir. Onların sıradan çıxmaması, dadlı, faydalı qidaları istehsal və təmin edən fermerləri dəstəkləmək üçün ölkədə “Qovçəq” (Nuhun gəmisi) layihəsi həyata keçirilir. Bu, Azərbaycan Heyvanları Qoruma Dərnəyi tərəfindən Avropa Birliyinin dəstəyi ilə “Slow food” təşkilatı çərçivəsində gerçəkləşdirilir.
Bu barədə AYNA-ya dərnəyin layihə meneceri Fuad Bağırov bildirib. Onun sözlərinə görə, layihə ölkənin beş dağlıq bölgəsini - Şamaxı, İsmayıllı, Qəbələ, Şəki və Qaxı əhatə edir. Əldə olunan əsas irəliləyiş bölgələrdə istehsalçı birliklərin yaradılmasıdır.
F.Bağırov bildirib ki, qızılgül şərbəti istehsalı üçün belə bir dərnək İsmayıllı rayonunda yaradılıb: “Bu şərbət payızda hazırlanır. Şəfalı xüsusiyyətlərə malikdir və qışda immuniteti qaldırır. 5 istehsalçı dərnək yaratdıq və onların hər birində 4-7 təsərrüfat var. Daha 3-4 dərnəyin yaradılması planlaşdırılır, hazırda bu məsələ ilə bağlı danışıqlar aparılır. Məqsəd, qeyd etdiyimiz beş pilot bölgədə təşkilatımızın təyin etdiyi məhsulları istehsal edən kooperativlər şəbəkəsini yaratmaqdır. Biz yox ola biləcək ənənəvi qidalardan bəhs edirik, lakin onlar bu sahələrin orijinal simvoludur”.
Birliklər istehsal olunan malların keyfiyyətinə zəmanət verəcək və onları Azərbaycan bazarına çatdıracaq. Onun sözlərinə görə, eyni zamanda, razılıq əldə olunaraq Azərbaycan Azad Sahibkarlar Birliyi (AASB) ilə əməkdaşlıq memorandumu imzalanıb. Bu təşkilat hazırkı məhsulun keyfiyyətini təsdiq edəcək.
Azərbaycan milli mətbəxi ilə maraqlanan istehlakçılar tərəfindən dinləniləcək Aşpazlar İttifaqının yaradılması istiqamətində də işlər aparılır.
F.Bağırovun sözlərinə görə, layihə ənənəvi qida məhsulları istehsalçısından istehlakçıya gedən yolu qısaltmaq və yeni markalar yaratmaq məqsədi daşıyır: “Ölkəmizdə hər kəs Zirə pomidorunu, Hövsan soğanını tanıyır, yeni markalar çətin əməklə hazırlanır. Bazar iqtisadiyyatı dövründə markanı tanıtmaq bəzən, hətta böyük holdinq şirkətlərinin bacaracağı iş də deyil. Qax rayonunun Marsan kəndində bir Marsan pomidoru tapdıq. O kənddə yaşayan bir neçə ailənin qoruyub saxladığı unudulmuş dadı olan çox maraqlı pomidor növüdür. Lakin onlar özləri bu növ haqqında məlumat verə bilmirlər və kənardan kömək olmadan onları populyarlaşdıra bilmirlər".
Unudulmayan daha bir marka, Sovet dövründə İvanovka kəndindəki Nikitin bitkisini çox miqdarda istehsal edən İsmayıllı sarımsağıdır.
Həmsöhbətimiz bildirir ki, bu, yerli Çin sarımsağı qədər kəskin deyil: “Çin sarımsağı daha acıdır, lakin xüsusi ətri də yoxdur. İsmayıllı sarımsağı isə əksinə ətirli, acı olmayan sarımsaq növüdür. Görünüşü elə də cəlbedici olmasa da, dadı daha yaxşıdır. Sovet dövründə Macarıstan bu kolxozun bütün məhsulunu alıb, kolbasa istehsalında istifadə edirdi. Məşhur macar kolbasalarına özünəməxsus bir dad verirdi. O dövrdə Şərqi Avropa bazarına çıxış var idi və kolxoz bundan böyük qazanc əldə edirdi".
Bu gün Şərqi Avropa ölkələri ilə iqtisadi əlaqələr pozulub və İsmayıllı sarımsağı rəqabətsiz olub. Kolxoz artıq sənaye miqyasında böyüməyib və məhv olmaq təhlükəsi ilə üzləşib.
Qızıl Əhməd alma çeşidinin qorunması da vacibdir. Layihə rəhbəri qeyd edir ki, mütəxəssislər bu almanın vətənini tapmağı bacarıblar: “İsmayıllı rayonu, Qalacık kəndində bu çeşidin çox köhnə alma ağacları aşkar edilib. Bu kənddə hazırkı sortun yetişdiriləcəyi kooperativ yaradılır”.
Səpilən buğda toxumundan halva kimi bir məhsulun qorunub populyarlaşdırılması lazımdır. Bağırov vurğulayır ki, yaxın vaxtlarda dağ kəndlərini gəzərək Avropa Komissiyasının nümayəndə heyətinin xüsusi məlumat layihəsi qrupu ilə bu halvanın hazırlanması prosesini lentə alacaqlar: “Layihə mətbəxturizminin inkişafına yönəldilib. Turlar təşkil ediləcək, bu turistlər müəyyən meyvə və tərəvəzlərin harada yetişdirildiyini görəcəklər və ənənəvi Azərbaycan yeməklərini özləri hazırlayacaqlar. Bu, yerli gəlirlərin artmasına kömək edəcək”.