Bu dəhşətli müharibə bitdikdən sonra Rusiyanın günahkar elan ediləcəyinə zəmanət varmı?
Haaqa Beynəlxalq Cinayət Məhkəməsi (BCM) 2008-ci il iyulun 1-dən oktyabrın 10-dək davam edən Rusiya-Gürcüstan müharibəsi zamanı törədilmiş hərbi cinayətlər və insanlığa qarşı cinayətlər üzrə istintaqı başa çatdırıb. Bu barədə iş üzrə prokuror qismində çıxış edən BCM-in prokuroru Kərim Xan məlumat verib.
Mən bu səs-küylü işin xronologiyasını verəcəyəm.
Tbilisi 2008-ci ildə Haaqa məhkəməsində Rusiya Federasiyasına qarşı iddia qaldırıb. Səkkiz il ərzində (2008-ci ildən 2016-cı ilə qədər) BCM ibtidai istintaq aparıb, bundan sonra 2016-cı ilin yanvarında Xanın ofisi Gürcüstandakı müharibə işi üzrə materialları öyrənməyə başlayıb.
Nəticədə məhkəmə dörd nəfəri təqsirkar bilib: 2005-2008-ci illərdə özünü "Cənubi Osetiya Respublikası" elan etmiş ölkənin "daxili işlər naziri" olmuş Mixail Mindzayev; 2008-ci ildə “Cənubi Osetiya” “Daxili İşlər Nazirliyi”nin müvafiq qurumunun “rəis”i olmuş Hamlet Quçmazov; 2008-ci ildə - Cənubi Osetiya "prezidentinin" insan hüquqları məsələləri üzrə səlahiyyətli nümayəndəsi David Sanakoev (o, həm də “prezidentliyə” namizəd olub, hazırda “deputat”dır); RF Silahlı Qüvvələrinin general-mayoru Vyaçeslav Borisov - Əfqanıstan və Çeçenistandakı hərbi əməliyyatların iştirakçısı, 2002-ci ildən Hərbi Hava Qüvvələrinin komandirinin hava-desant hazırlığı üzrə müavini olub, 2021-ci ilin noyabrında vəfat edib.
BCM-in məlumatına görə, Rusiya-Gürcüstan müharibəsi zamanı qeyri-qanuni həbslərə, işgəncələrə və qeyri-insani rəftara, insan ləyaqətinin alçaldılmasına, girov götürülməsinə və mülki şəxslərin qanunsuz köçürülməsinə görə məsuliyyət daşıyanlar məhz bu şəxslərdir. Gürcüstanın Ədliyyə Nazirliyi bildirib ki, Haaqa məhkəməsinin qərarı Gürcüstanın düzgünlüyünü tam təsdiqlədi.
"Haaqa məhkəməsinin qərarı açıq şəkildə təsdiq etdi ki, həqiqət əvvəldən sona qədər Gürcüstanın tərəfindədir. Haaqa birdəfəlik bildirib ki, bu müharibədə həqiqət gürcü xalqının və gürcü qəhrəmanlarının tərəfində olub", - deyə Ədliyyə naziri Rati Breqadze bildirib.
Gürcüstan müxalifəti də BCM-in qərarını müsbət qarşılayıb və hesab edir ki, bu yolla həmin anda ölkə Prezidenti olan Mixail Saakaşvilinin günahsızlığı elan edilib.
"Gürcüstan hərbçilərinə qarşı bütün ittihamlar rədd edildi, Gürcüstanın Ali Baş Komandanı Mixail Saakaşviliyə qarşı bütün ittihamlar rədd edildi. Gürcüstan bəraət aldı, bir dənə də olsun gürcü cinayət törətmədi", - deyə müxalifət Milli Hərəkat Partiyasının lideri Nika Melia söyləyib.
Həqiqətən də, 2008-ci ilin avqust müharibəsi nəticəsində Gürcüstan tərəfində həlak olanların ümumi sayı, ölənlərin rəsmi siyahılarına görə, 397 nəfər təşkil edirdi, 62 nəfərin ölümü isə rəsmi olaraq təsdiqlənməyib. Amma, ən əsası, Gürcüstandakı bütün siyasi qüvvələr yekdilliklə bəyan etdilər ki, bu ölkənin ərazi bütövlüyü müzakirə mövzusu deyil - Abxaziya və Cənubi Osetiya Gürcüstan əraziləridir.
Bəs bu torpaqların təcrid olunmasına səbəb olan hərəkətləri kim həyata keçirib? – Rusiya! Üstəlik, bu, asanlıqla sübuta yetirilir. Həqiqətən də, 2008-ci il avqustun 8-də o zaman Rusiya Prezidenti olan Dmitri Medvedyev münaqişə zonasında “sülhə məcburetmə əməliyyatına” başladığını elan etdi. Bundan sonra Gürcüstanın bu bölgəsinə əhəmiyyətli rus qüvvələri yeridilib. Onlar Rusiyadan silah və lazım olan hər şeylə təmin olunan qeyri-qanuni Cənubi Osetiya silahlı birləşmələri ilə çiyin-çiyinə hərəkət edirdilər.
Bundan əlavə, 2008-ci il avqustun 26-da Rusiyanın o zamankı Prezidenti Medvedyev “Abxaziya Respublikasının tanınması haqqında” və “Cənubi Osetiya Respublikasının tanınması haqqında” fərmanların imzalandığını elan etdi və ona görə də Rusiya Federasiyası hər iki “respublikanı” “suveren və müstəqil dövlət kimi” onların hər biri ilə diplomatik əlaqələr qurmağı öhdəsinə götürür, dostluq, əməkdaşlıq və qarşılıqlı yardım haqqında müqavilə bağlayır.
Yəni, rəsmi Tiflisin Gürcüstan ərazisi adlandırdığı Cənubi Osetiyaya təcavüz edən, Cənubi Osetiya və Abxaziyanın “müstəqilliyinin” tanınmasının təşəbbüskarı olan Cənubi Osetiya separatçılarını kimin silahlandırdığı məlumdur. Bütün bunları Rusiya etdi. Lakin qonşu ölkə rəhbərliyi və bütövlükdə müxalifət Rusiyanı qınamasa da, BCM-in qərarından razıdır. Baxmayaraq ki, qərarda Rusiyanı qınayan bəndləri yoxdur. Təbii ki, qonşu Gürcüstanda istənilən siyasi qüvvələrin istənilən mövqedən çıxış etmək hüququ var. Amma etiraf edirəm ki, onların mövqeyi məni şoka salır.
Lakin daha da şokedici olanı BCM-in qərarıdır. Bir çox beynəlxalq analitiklər tamamilə haqlı olaraq hesab edirlər ki, Cənubi Osetiyadakı silahlı münaqişə həm rus dövlətçiliyinin, həm də sivilizasiya millətçiliyinin beynəlxalq aləmdə təzahürünün ilk hadisəsi idi. Məhz o zaman ABŞ və Avropanın aparıcı ölkələri qorxaqlıq və zəiflik nümayiş etdirərək Rusiyaya qarşı ən sərt sanksiyaları tətbiq etməkdən imtina edərək, onu təcrid edərək, sürətlə zənginləşmək imkanından məhrum etmədikləri barədə çoxlu məqalələr olub, var və olacaq. Məhz bundan sonra Rusiya yeni əraziləri ələ keçirməyə başladı.
Bu mənada BCM-in qərarı ABŞ və aparıcı Avropa dövlətləri üçün indulgensiyadır. Onlar indi o zamankı qorxaqlıqlarını “izah edərək” BCM-in qərarına işarə edə bilərlər. Bu qorxaqlıq da təbii ki, Rusiya rəhbərliyini ruhlandırdı və ona “Qərbin zəif və qorxaq olduğuna” əminlik verdi. Bunun nəticəsi əvvəlcə Ukrayna Krımının Rusiya tərəfindən ilhaqı, sonra Donbasda separatizmə dəstək, sonra isə Ukraynaya qarşı genişmiqyaslı müharibə oldu.
Bu müddət ərzində Rusiya dəhşətli cinayətlər törətdi, dinc Ukrayna əhalisini soyqırıma məruz qoydu, milyonlarla ukraynalı qoca, qadın və uşağı qaçqın və məcburi köçkün vəziyyətinə saldı. Rusiya qanunsuz olaraq Ukraynanın yeni ərazilərini özünə “ilhaq etdi”, Ukraynanın bir çox şəhər və kəndlərini yer üzündən sildi.
Bəs bu dəhşətli müharibə bitdikdən sonra BCM-in sonda Rusiyanı günahkar elan edəcəyinə zəmanət varmı? Belə olacağına ümid var, amma belə bir zəmanət yoxdur. Xüsusən də BCM-in 2008-ci ilin avqustunda Rusiya-Gürcüstan müharibəsi ilə bağlı verdiyi qərardan sonra.
Və bütün bunlara baxanda Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin nə qədər haqlı olduğunu başa düşürsən. O anladı ki, Ermənistanın onilliklər ərzində məhəl qoymadığı BMT qətnamələrinə arxalanmağın mənası yoxdur. O, başa düşürdü ki, beynəlxalq hüququn tapdalanması gedir, işləmir, ədalətin bərqərar olmasında insan ancaq öz gücünə arxalanmalıdır. O, güclü ölkə, güclü iqtisadiyyat, güclü ordu qurdu. Və 44 günlük Vətən müharibəsində qalib gəldi. O, Ermənistanı, onun tarixi havadarlarını, dünya ermənilərini, dünyanın ikili standartlarını və Azərbaycan xalqının onilliklər boyu çəkdiyi ağrı və iztirablara cavab olaraq, dünyanın qorxaqcasına susqunluğunu məğlub etdi.