Növbəti “Ramşteyn” görüşündə qəbul edilən qərar maraqlı olacaq
Ukraynanın Prezident Adminstrasiyası fevralda keçiriləcək “Rammşteyn” görüşündə aviasiya tədarükü ilə bağlı ümidini gizlətmir. Ukraynanın xarici işlər naziri Dmitri Kuleba qeyd edib ki, beynəlxalq tərəfdaşlar artıq F-16 reaktiv qırıcılarının Ukraynaya təhvil verilməsi məsələsi üzərində işləməyə başlayıblar.
Doğrudan da, Ukrayna Qərb istehsalı olan təyyarələri alarsa, bu, böyük ehtimalla F-16-lar olacaq. Axı bu, bir çox ölkələrdə xidmətdə olan və bu gün istehsal olunan müasir döyüş təyyarələrinin ən geniş yayılmış modelidir. “Lockheed Martin” aviasiya şirkəti hətta onları Ukraynaya təhvil verəcək ölkələri dəstəkləmək üçün bu təyyarələrin istehsalını artırmağı planlaşdırdığını açıqladı. Şirkət Ukraynaya təyyarə tədarük etməyi deyil, onları başqa ölkələrdə istehsal olunan analoji qırıcılarla əvəz etməyi təklif edir.
Ancaq unutmayın ki, F-16 təyyarəsinin istehsal dövrü iki ildən çox davam edir. Ona görə də şirkət indi onların istehsalı üçün sifariş alsa, biz 2-3 ildən tez təyyarə almayacağıq. Bizim üçün yeganə yol, artıq başqa ölkələrdə olan işlənmiş təyyarələri əldə etməkdir.
Bu gün F-16-larını daha müasir F-35-lərlə əvəz etməyi planlaşdıran Hollandiya iddialara görə, öz təyyarələrini Ukraynaya verməyə razılaşıb. Amma onu da nəzərə almaq lazımdır ki, F-16-ların bir neçə modifikasiyası var.
Beləliklə, Hollandiya ən köhnə F-16A (tək) və ya F-16B (ikiqat) ilə silahlanıb. Onlar modernləşmənin bir neçə dövründən keçiblər, lakin yenə də ən müasir deyillər: hava döyüşləri üçün kəskinləşiblər və yer hədəflərini vurmaq üçün məhdud imkanlara malikdirlər. Ancaq deyək ki, ABŞ indi F-16-ları bizə təhvil verməyə razılaşsa, o zaman bunlar F-16C modifikasiyasının F-16-ları olardı. Məhz onlar Rusiyaya qarşı müharibədə ən faydalılarıdır, çünki onların yüksək dəqiqlikli silahlardan istifadə etməklə yer hədəflərinə zərbə endirmək imkanları daha çoxdur. Yəni, onların müvafiq nişangah avadanlığı var.
Nəzərə alsaq ki, ABŞ büdcəsində ukraynalı pilotların F-16 və F-15 təyyarələrini idarə etmək üçün təlim keçməsi üçün vəsait nəzərdə tutulub, bu o deməkdir ki, ABŞ hələ də bu təyyarələri bizə təhvil verməyi planlaşdırır. Və burada maraqlıdır ki, bir neçə ay əvvəl amerikalılar F-15 qırıcılarının iki eskadrilyasını Okinavadan çıxarıblar. Bu o deməkdir ki, əlli təyyarə bizim üçün əlçatan olub. Sadəcə yada saxlamaq lazımdır ki, bu F-15-lər fiziki olaraq daha köhnədir və müvafiq olaraq daha kiçik qalan resursa malikdir. Bununla belə, onlar həm də yer hədəflərinə zərbə vurmaq üçün nəzərdə tutulmayan “saf döyüşçülərdir”.
Nəzəri olaraq, onlar bunu edə bilərlər, ancaq idarə olunmayan hava bombalarından istifadə etməklə. Yəni ki, rusların bu gün yüksək texnologiyalı Su-34-ləri bizim mövqelərimizin üzərinə sürdükləri, adi idarə olunmayan bombalar atdıqları və hava hücumundan müdafiə atəşinə məruz qaldıqları kimi. Bunun əksinə olaraq, C və D modifikasiyalı daha müasir F-16 qırıcıları bir neçə on kilometrə qədər uçuş məsafəsinə malik idarə olunan bombalardan istifadə edə biləcək. Onlar Rusiya hava hücumundan müdafiə sisteminin əməliyyat zonasına daxil olmadan zərbə endirə bilərlər.
Bundan əlavə, yüksək dəqiqlikli silahların istifadəsi aviasiya fəlsəfəsini tamamilə dəyişir. Əgər əvvəllər bir hədəfi - yüksək dəqiqlikli silahlarla vurmaq üçün neçə təyyarənin lazım olduğu hesablanırdısa, artıq “bir təyyarə ilə neçə hədəfi vurmaq olar” sualı yaranır. Yəni Ukraynada daha müasir təyyarələrin meydana çıxması onların çoxluğuna olan ehtiyacı azaldacaq. Nisbətən desək, onlara əlli yox, məsələn, otuzu lazım olacaq.
Niyə vacibdir? Birləşmiş Ştatlar bizə kifayət qədər çox təyyarə verə bilər (onların anbarında bir neçə yüz eyni F-16 var). Bununla belə, sual belə qoyulmalıdır: Hərbi Hava Qüvvələrimiz neçə təyyarə götürə biləcək? Axı təyyarələrin həm də pilotlara və yerüstü personala ehtiyacı var.
Əgər hava qüvvələrimiz şərti olaraq bu təyyarələrin üç eskadrilyasını təmin edə bilsə, yəqin ki, bu say tədricən bizə keçəcək.
Qırıcıların köçürülməsi qərarını hansı ölkələrin dəstəkləyəcəyi də önəmlidir. Avropada istifadə edilən F-16 təyyarələrinin potensialı getdikcə azalır. Hollandiya, Norveç və Danimarka artıq onları müasir F-35-lərlə əvəz edir. Bu təyyarələrin müasir modifikasiyalarına hələ də Yunanıstan və Türkiyədə rast gəlmək olar, lakin bu ölkələri nəzərə almaq olmaz, onların da bu təyyarələrə ehtiyacı var.
Mütəxəssislər məsələn, Ukraynanın İsveçin “Grippen” qırıcılarını alacağını da proqnozlaşdıra bilərlər. Onlar kifayət qədər yaxşı, yüngül və çoxfunksiyalıdır. Bundan əlavə, onlara qulluq etmək asandır, çünki onlar çağırışçılar üçün nəzərdə tutulmuşdur.
Üçüncü variant isə bir neçə ölkə, məsələn, İtaliya və İspaniya ilə xidmətdə olan “Eurofighter” təyyarələrinin Ukraynaya təhvil verilməsidir. Amma hər iki halda transfer üçün məhdud məbləğdən danışmaq olar.
Və sonuncu, demək olar ki, fantastik variant Ukraynanın Fransız “Rafale” qırıcılarını qəbul etməsidir. Onlar dünyanın ən yaxşı, mükəmməl və populyarlarından biridir. Xatırladaq ki, Fransa yazda ilk transfer edən ölkə olub
Müasir artilleriya, daha sonra təkərli tankların transferini açıqladı. Ona görə də biz təyyarələrin Fransa tərəfindən təhvil verilməsi variantını istisna etmirik. Amma çox güman ki, Ukrayna F-16-ları Hollandiyadan və ya ABŞ-dan alacaq.
Belə ki, bu gün Pentaqon bildirir ki, hərbi aviasiyanın Ukraynaya verilməsindən söhbət getmir. Ancaq xatırlayın ki, bir neçə gün əvvəl rəsmi brifinqlərdə ABŞ niyə Amerikanın “Abrams” tanklarının ötürülməsindən söhbət getmədiyini izah etdi. Eşitdik ki, bu tankların istifadəsi Ukrayna və sair üçün çətindir. Ancaq bir neçə gün keçir və bu tankları köçürmək barədə qərar görürük. Vəziyyəti nəyin dəyişdirdiyi məlum deyil. Silahların bizə verilməsi ilə bağlı proseslər açıqlanmır.
Başqa bir misal HARM radar raketlərinin hekayəsidir: ruslar bu raketlərin fraqmentləri haqqında məlumat verənə qədər onların Ukraynaya çatdırılmasından heç kimin xəbəri belə yox idi. Elan edilmədi. Ola bilsin ki, hava gəmiləri ilə də ictimai olmayan işlər aparılır. Və növbəti “Ramşteyn” görüşündə qəbul edilən qərar maraqlı olacaq.
Müəllif: Andrey Xaruk – Ukrayna Milli Quru Qoşunları Akademiyasının professoru.
Mənbə: UNİAN