Taras Jovtenko: "Ukrayna və İsraildən sonra Koreya və Tayvan da müharibə meydanına çevrilə bilər”
Dünya mediasında Üçüncü Dünya müharibəsi ilə bağlı fikirlər tez-tez səslənməyə başlayıb. Rusiya 2014-cü ildən Ukraynanı addım-addım məhv etməyə çalışır, HƏMAS İsrailin Qəzza zolağına şimaldan zərbələr endirir, cavab olaraq İsrail Fələstini bombalayır, Suriya və Livan təhdid altındadır. HƏMAS-ın hücumlarının arxasında İranın dayandığı ehtimalları səsləndirilir. Bununla yanaşı, Cənubi Koreyaya Şimali Koreyanın mümkün hücumundan danışılır...
Bütün bu hadisələr, deyəsən, artıq dünya miqyasında yeni “Şər oxu”nun yarandığını göstərir. “Reuters”in məlumatına görə, Strateji Siyasət Komissiyası ABŞ Konqresinə Çin və Rusiya ilə eyni vaxtda müharibəyə hazırlaşmağı tövsiyə edib: silahlı qüvvələrini genişləndirsin və nüvə silahlarını modernləşdirsin.
Moskva - Tehran - Pxenyan - Pekin... Dünya siyasətçiləri və diplomatları bunu etiraf edirlər, ya da görməməzliyə vurmağa çalışırlar, lakin təhlükə həqiqətən mövcuddur. UNIAN “Demokratik Təşəbbüslər” Fondunun beynəlxalq təhlükəsizlik eksperti Taras Jovtenkodan dünyanı yeni qlobal qarşıdurmaya nəyin yaxınlaşdıra biləcəyini və kimlərin onun iştirakçısı ola biləcəyini soruşub. AYNA analitikin müsahibəsini istinadla təqdim edir:
- Cənab Taras, deyə bilərikmi ki, Üçüncü Dünya müharibəsi artıq başlayıb? Ümumiyyətlə, dünya artıq uçurumun astanasındadır, yoxsa belə bir inkişafın qarşısını almaq olar?
- İndi biz Üçüncü Dünya müharibəsinin başlanmasına səbəb ola biləcək bir-biri ilə əlaqəli hadisələrin şahidi oluruq. Bununla belə, müasir hibrid təhlükələrin xüsusiyyətlərini və xarakterini nəzərə alsaq, potensial Üçüncü Dünya müharibəsi əvvəlki oxşar münaqişələrdən çox fərqli olacaq.
İlk növbədə, bu fərq təcavüzkarların qeyri-hərbi, hibrid təsir alətlərindən - həm sırf hərbi komponenti gücləndirmək üçün, həm də təcavüzün özünü təmin edən vasitə kimi fəal istifadə etməsindən ibarət olacaq.
Bu potensial Üçüncü Dünya müharibəsi açıq şəkildə hibrid xarakter daşıyacağı üçün qeyd etmək olar ki, onun baş verməsinə səbəb ola biləcək bəzi əsas hadisələr artıq baş verir və onların dinamikası bu müharibənin həqiqətən qlobal xarakter alıb-almayacağından asılı olacaq.
İlk mərhələlərdə kollektiv Qərbin qəti və sərt müqaviməti ilə qarşılaşmayan Rusiyanın Ukraynaya qarşı müharibəsi 2023-cü il oktyabrın 7-də HƏMAS-ın İsrailə genişmiqyaslı hibrid hücumunun göstəricisi və xəbərçisi oldu.
Fələstinin terror qruplaşmalarının arxasında duran İran və Rusiya ilk növbədə Qərbin reaksiyasının süstlüyünə və ləngliyinə, həmçinin Ukraynadakı döyüş meydanında əməliyyatların planlaşdırılmasında və öz silah arsenallarından istifadə edilməsində öz təcrübələrinə diqqət yetiriblər. Əslində buna görə də HƏMAS-ın İsrailə hücumu Rusiyanın Ukraynaya genişmiqyaslı işğalının birinci mərhələsinin faktiki eynisini təşkil etdi.
İsrail və HƏMAS arasında mövcud silahlı qarşıdurmanın genişmiqyaslı Yaxın Şərq münaqişəsinə çevrilməsi dünyanı qlobal qarşıdurmaya yaxınlaşdıracaq növbəti addımdır.
- Ehtimal müharibə meydanları haralardır?
- Hərbi komponentin və hibrid alətlərin istifadəsi baxımından, artıq aktiv olan Avropa, yəni Ukrayna və Yaxın Şərq, yəni İsrail ilə yanaşı, Asiya ölkələri də müharibə teatrına çevrilə bilər. Sakit okean (Cənubi Koreya, Tayvan), KXDR və Çin hesabına təcavüzkar ölkələrin potensialını genişləndirə bilər.
Bu teatrlardakı döyüş hərəkətləri Avropa və ABŞ-da hibrid alətlərin aktiv istifadəsi, ilk növbədə miqrasiya böhranlarına səbəb olmaq üçün Kremlin sübut edilmiş texnologiyasından istifadə etməklə, həmçinin ənənəvi dezinformasiya və təbliğatla tamamlanacaq.
Latın Amerikası ölkələrindən ABŞ-ın hibrid destabilizasiyası üçün istifadə olunacaq - onlardan bəziləri artıq Rusiya xüsusi xidmət orqanları tərəfindən faktiki kəşfiyyat və təxribat mərkəzlərinə çevrilib: məsələn, Braziliya və Venesuela.
ABŞ-ın gələcək yeni Prezidentinin administrasiyasının bu təhdidlərə necə reaksiya verməsindən asılı olaraq, region potensial olaraq müharibə zonasına çevrilə bilər. Əslində bu, ölkələr tərəfindən yaradılan hibrid strategiyadır. Kəskin regional silahlı münaqişələrin icraçıları tərəfindən Qərb dövlətlərinə qarşı hibrid təzyiqin güclənməsi ən böyük təhlükə yaradır. Qlobal qarşıdurmaya sıçrayış birdən-birə baş verməyəcək və nüvə arsenallarının çəkindirici amili müəyyən dərəcədə aradan qaldırılacaq – çünki hər bir münaqişə, nə olursa olsun, o qədər də genişmiqyaslı olmayacaq. Lakin qlobal miqyasda belə bir böhran Birinci və İkinci Dünya müharibələrinin şəraitindən qat-qat təhlükəli olacaq.
- Potensial Üçüncü Dünya müharibəsində Ukraynanın rolu nədir?
- Bu kontekstdə Ukrayna faktiki olaraq Üçüncü Dünya müharibəsinə gətirib çıxara biləcək hadisələrin başlanmasında əsas rollardan birini oynayır. Ukrayna bütün strateji məqsədlərinə nə qədər tez nail olsa və rus təcavüzkarını məğlub edə bilsə, Qərb Kiyevə bir o qədər fəal və qətiyyətlə kömək edəcək. Gələcək hibrid qarşıdurmada bu “qaynar nöqtəni” zərərsizləşdirmək şansları bir o qədər çox olacaq və bu, bir o qədər asan olacaq.
Yaxşı xəbər ondan ibarətdir ki, Qərb Ukrayna, İsrail və dünyanın hibrid böhranının real təhlükəsi olan digər bölgələrində baş verən hadisələr arasında bu strateji əlaqəni anlamağa başlayır. Növbəti əsas məqam hadisələrin nəzarətdən çıxmasının qarşısını almaq üçün Qərbin qətiyyətli, sürətli və sistemli hərəkət edə bilməsidir.