Yenə eyni ay, yenə fəlakət, yenə biabırçılıq
Rusiya tarixində avqust tez-tez ölkənin yaddaşında dərin iz buraxan dramatik və taleyüklü hadisələrlə dolu bir ay olur. Bu ay, deyəsən, Rusiya tarixinin gedişatını dəfələrlə müəyyən edən müsibətlərin, sarsıntıların və faciələrin möhürünü daşıyır.
1991-ci ildə Fövqəladə Hallar üzrə Dövlət Komitəsinin (QKÇP) çevrilişi dünyanın iki ən güclü dövlətindən birinin - Sovet İttifaqının süqutunun əsasını qoydu. Bir qrup yüksək rütbəli məmurun Sovetlərin süqutunu dayandırmaq və hakimiyyəti kommunistlərin əlində saxlamaq cəhdi uğursuzluqla başa çatdı, SSRİ-nin dağılmasını sürətləndirdi və Rusiya tarixində yeni era başladı.
Sonra 1998-ci ilin avqustu SSRİ-nin varisi olan Rusiya Federasiyasının maliyyə çöküşü ilə yadda qaldı və bu, milyonlarla rus üçün ağır iqtisadi nəticələr doğuran defolta səbəb oldu.
2000-ci ilin avqustunda “Kursk” atom sualtı qayığı 118 dənizçi ilə birlikdə Barents dənizində batdı. Bu fəlakət ölkədə təkcə texniki-təşkilati problemlərin deyil, həm də hakimiyyətin kritik vəziyyətlərdə səmərəsizliyinin, sadə insanların həyatına biganəliyinin simvoluna çevrildi.
2008-ci ilin avqustunda Gürcüstana qarşı müharibə Rusiyanın Qərblə münasibətlərinə təsir etdi, beynəlxalq sanksiyalara, NATO və Avropa İttifaqı (Aİ) ilə münasibətlərin daha da pisləşməsinə səbəb oldu.
2020-ci ilin avqustunda prezident seçkilərindən sonra Belarusda oxşar etirazların Rusiyanın özündə də təkrarlana biləcəyi qorxusuna səbəb olan etirazlar Kremlin seçkidə uduzan Lukaşenkonu hakimiyyətdə saxlamaq üçün müdaxiləsinə səbəb oldu.
Və yenə avqustdur. Bu avqust həm Rusiya-Ukrayna müharibəsində, həm də Rusiyanın özünün tarixində dönüş nöqtəsi ola bilər. Bu gün müharibə Rusiyanın özünə gəldi və ölkədə genişmiqyaslı hərbi əməliyyata başlanıldı. Rusiya ərazisindəki bu və ya digər hərbi obyektlərə tək pilotsuz təyyarə reydləri və ya onların Moskvanın mərkəzinə nümayişkaranə uçuşları, Moskva şəhərinə hücumlar, hətta Kremlin Spasskaya qülləsi üzərindən uçuşlar nəzərə alınmır.
Avqustun 6-da nizami Ukrayna ordusu zəif qorunan dövlətlərarası sərhədi keçərək, ağır hərbi texnikanın müşayiəti ilə Kursk vilayətinə daxil oldu. Rusiya ərazisinə qəfil hücum Moskvanı təəccübləndirdi və 30 aylıq qarşıdurmada yeni cəbhə açdı.
Təəccübün təsirindən yararlanan və şərq cəbhəsi ilə müqayisədə daha az hazırlıqlı qüvvələrlə qarşılaşan Ukrayna Silahlı Qüvvələrinin Kursk vilayətində hücumu müəyyən uğur qazanıb. Müqayisə üçün: üç gün ərzində Ukrayna qoşunları 27 km (!), Rusiya ordusu isə bir il ərzində Toretsko-Pokrovski istiqamətində cəmi 24 km irəliləyib.
Rusiya sərhədinin bu şəkildə pozulması, 24 fevral 2022-ci ildə Ukrayna ərazisinin işğalından sonra bir çoxları silsiləsində Kreml üçün son biabırçılıq oldu. Heç kim Kreml hakimiyyətinin reputasiyasına belə ciddi zərbə vurmamışdı.
Məhz əhalisi, ərazisi və sərvətinə görə daha kiçik olan həmin Ukrayna uzun müddət dünyanın ikinci ən güclü və yenilməz sayılan Rusiya ordusunun gücü haqqında mifi dağıtmağa qadir idi - torpaqlarının təcavüzünə və işğalına qarşı durmaq, öz dövlətini, suverenliyini, müstəqilliyini, özünün kimliyini qorumaq əzmkarlığı, motivasiyası və sarsılmaz iradəsi sayəsində.
İlk və ən güclü zərbə Ukrayna hökumətinin dəyişdirilməsi və Kiyevdən geri çəkilmə vəzifəsi ilə Kiyevə qarşı blitskriqin uğursuzluğu oldu. Sonra "Moskva" flaqman kreyserinin batması (2022-ci il aprel), Krımdakı aerodromlara hücumlar (2022-ci ilin avqustu), Xarkov yaxınlığında məğlubiyyət və geri çəkilmə (2022-ci il sentyabr) ilə başlayan Qara dənizdəki mövqelərin itirilməsi, Liman uğrunda döyüşlərdə məğlubiyyət (2022-ci ilin oktyabrı), 8 oktyabr 2022-ci ildə Krım körpüsünün partlaması və s.
Əgər Ukraynanın Qərb müttəfiqləri daha qətiyyətli və operativ olsaydı, Putinin qəzəbindən və onun yeganə təsir silahından - nüvə dəyənəyindən qorxmasaydılar və tələb olunan silahları tam şəkildə vaxtında çatdırsaydılar, onda ukraynalı müdafiəçilər artıq yayda-payızda işğalçıları öz torpaqlarından qovacaqdılar. Amma öz qayğısız və rahat həyatlarından ayrılmaq istəməyən həddən artıq ehtiyatlı müttəfiqlər o zaman sanksiya tədbirlərinə, təcavüzkarı sakitləşdirmək siyasətinə üstünlük verdilər. Bu, Rusiyaya vaxt verdi və nəinki üç istehkam müdafiə xəttinin tikintisinə töhfə verdi, həm də növbəti iki il ərzində minlərlə ukraynalının ölümünə səbəb oldu.
Bu və digər məğlubiyyətlər müharibənin mühüm məqamlarına çevrilərək, Rusiya ordusunun əhəmiyyətli zəif tərəflərinin olduğunu, Ukrayna tərəfinin onlardan səmərəli istifadə etmək, hücumlarına müqavimət göstərmək, həssas zərbələr endirmək iqtidarında olduğunu göstərdi.
Ancaq indiki günə qayıdaq. Yenə avqust, yenə biabırçılıq... İndi dünya açıq-aydın gördü ki, Kreml öz sərhəddini da qoruya bilmir. Hakimiyyətdəki rus “mujiki”nin diqqətsizliyi onun müharibə sürprizlərinə hazırlaşmaması ilə təsdiqləndi. Döyüşən ölkənin sərhədi dərhal arxa ayaqları üzərində dayanaraq düşmənin mərhəmətinə təslim olan çağırışçıların gənc nəslinə tapşırılmışdı. Xoşbəxtlikdən, ukraynalılar onları kəsmədilər, işgəncə etmədilər, öldürmədilər, yalnız mübadilə parkına qəbul etdilər.
Rusiya qazının Avropaya tranzit üçün vurulduğu yeganə stansiya olan Sudja qaz ölçmə stansiyasının ələ keçirilməsi qurşaqdan aşağı ağrılı zərbə oldu. Beləliklə, Ukrayna Rusiya qazının xaricə nəqlini pozdu və müharibənin ən mühüm maliyyə mənbəyini bağladı. Əgər onun əsgərləri hətta Kursk AES-ə də çatsalar, o zaman Rusiya inamla danışıqlar masası arxasında əyləşə bilər - təbii ki, kiminsə əli nüvə düyməsinə çatmasa. O zaman isə fərqli vəziyyət və başqa, gözlənilməz nəticələr ola bilər – həm də təkcə Rusiyanın özü üçün deyil.