Pulun bankda, yoxsa daşınmaz əmlakda saxlanılması bu gün əmanətçiləri ən çox narahat edən məsələdir
Əhalinin bank əmanətləri fevral ayından əmanətlər üzrə dividendlərin vergiyə cəlb edilməsindən başlayaraq azalma tendensiyası nümayiş etdirir. Azalmanın əsas səbəbləri arasında faiz gəlirlərinin vergiyə cəlb edilməsi və inflyasiyanın bank dərəcələrini aşması göstərilir.
Bu ilin fevralında investorlar üçün yeddi illik tətil başa çatdı və onlar indi əmanətlərinə görə 10 faiz gəlir vergisini ödəyirlər. Bu, dərhal əmanətlərin azalmasına səbəb oldumu? Çox güman ki, vergi ödəmək zərurəti sadəcə olaraq digər hallarla üst-üstə düşdü. Baxmayaraq ki, yerli ekspertlər qışın ortalarında maliyyə yükünün bu təsiri barədə xəbərdarlıq etmişdilər.
Səbəb-nəticə hallarını bir kənara qoyub rəqəmlərə nəzər salsaq, görərik ki, bu il əhalinin ölkə banklarındakı əmanətləri yarıbayarı azalıb. Deputat və iqtisadçı alim Vüqar Bayramovun sözlərinə görə, bu prosesin başlanğıcı hələ fevralda qeydə alınıb: “O zaman əmanətlər 27 milyon manat azalıb və bu, 2021-ci ilin avqustundan bəri ilk belə azalma idi. İyulda da analoji vəziyyət müşahidə olunub: avqustun əvvəlinə olan məlumata görə, əmanətlər əvvəlki ayla müqayisədə 43,3 milyon manat azalaraq 12 milyard 705 milyon manat olub”.
Mütəxəssis mənfi dinamikanın səbəblərindən biri kimi fevral ayında tətbiq edilən əmanətlərin vergiyə cəlb edilməsini göstərib: “Bundan əlavə, artan xərclər, iqtisadiyyatın real sektoruna investisiyalar və mövsümi dəyişikliklər də müəyyən təsir göstərir. İqtisadiyyatın real sektorunun maliyyələşdirilməsi və kreditlər üzrə faiz dərəcələrinin aşağı salınması üçün əmanətlərin cəlb edilməsi üçün daha geniş formata ehtiyac olduğu üçün biz əmanət portfelinin davamlılığına nail olmalıyıq. Və ona görə də Vergi Məcəlləsinə müəyyən dəyişikliklərin edilməsi faydalı olardı. Məsələn, vergini qorunan əmanətlərə deyil, əmanətlərə fərqli vergi güzəştləri tətbiq etəmək olar. Yəni 100 min manata qədər olan əmanətləri 10 faizlik dövlət rüsumundan azad etmək və beləliklə, bank əmanətlərinin bu seqmentində sabitliyi saxlamaq olar”.
Belə bir fikir var ki, bank faizlərini keçən inflyasiya fonunda potensial əmanətçilərin banklara marağı aşağı düşür. Müvafiq idarələr bu ilin sonuna kimi qiymət dinamikasının birrəqəmli səviyyəyə enəcəyini vəd etsə də, son 8 ayda inflyasiya intensivliyini qoruyub və 11,7 faiz təşkil edib. Narahat qiymətlər fonunda milli valyutada bank depozitləri üzrə orta dərəcə bəzi mənbələrə görə 8,5 faiz təşkil edir. Nəticədə əmanətçilər bank investisiyalarından nəinki gəlir əldə etmir, hətta itki ilə üzləşirlər.
Pulun əmanətdə və ya daşınmaz əmlakda saxlanması bu gün əmanətçilərimizi narahat edən əsas məsələdir.
Yerli bazarda yaşayış və kommersiya daşınmaz əmlakının, fərdi evlərin və torpaq sahələrinin qiymətləri davamlı və kifayət qədər intensiv şəkildə artır. Bu bazarın analitiklərinin fikrincə, dövlət investisiyaları üçün ənənəvi aktiv - metropol mənzilləri bir il əvvəl 15-20 faiz, keçən il isə daha 10-15 faiz bahalaşıb.
MBA konsaltinq və qiymətləndirmə şirkətinin baş direktoru Nüsrət İbrahimov AYNA-ya şərhində deyib ki, bazarda qiymətlər bu il, xüsusən də bu ilin son rübündə güclü şəkildə artmaqda davam edəcək: “Lakin qiymətlərin artım tempi son iki illə müqayisədə zəif olacaq və 6-8 faiz aralığında olacaq”.
“Məsələ burasındadır ki, ötən ilin sonu və bu ilin birinci yarısında daşınmaz əmlak bazarı artıq əhəmiyyətli artım nümayiş etdirib və indi artıq doyub”, - deyə İbrahimov bildirib.
Amma daşınmaz əmlak eksperti Elnur Fərzəliyev iddia edir ki, istifadə olunmuş mənzillər seqmentində qiymətlər dinamik şəkildə artır: “Bunlar köhnə və qəzalı binalardakı mənzillərdir, onların yerində yeni yaşayış massivləri tikilə bilər. Məsələn, may ayının sonunda belə paytaxt mənzillərində kavdrat metrlər 15-20 faiz bahalaşıb. Bununla belə, bu il daşınmaz əmlakın qiymətləri ilə bağlı hələ də dəqiq proqnozlar yoxdur, lakin çoxları əmindir ki, bu qiymətli aktiv sizi ruhdan salmayacaq və böyüməyə davam edəcək, yəni pulun qiymətdən düşməsindən qorunmağa kömək edəcək”.