Türkiyə-Qərb və Türkiyə-Rusiya münasibətlərində yeni mərhələ: Ankara Moskvanın tələblərini vecinə almır
Rusiya Prezidentinin mətbuat katibi Dmitri Peskovun işi çox əsəbi və çətindir. O qədər ki, bəzən özü özünü inkar etmək məcburiyyətində qalır. Belə ki, o, iyulun 10-da Vladimir Putinin 29 iyun üsyanından sonra terror təşkilatı kimi tanınan “Vaqner” özəl hərbi şirkətinin (ÖHŞ) rəhbəri Yevgeni Priqojinlə görüşdüyünü bildirib. Lakin bundan əvvəl, iyunun 29-da Peskov Kremlin Priqojinin harada olmasından xəbərsiz olduğunu açıqlamışdı.
Bunu niyə qeyd etdim? Peskovun bir çox açıqlamalarına belə bir anlayışla yanaşmaq lazımdır ki, o, çox vaxt Putinin özünün vaxtilə “cəfəngiyat” adlandırdığı sözləri səsləndirməyə məcburdur. Bu dəfə də belə oldu. “Türkiyə Avropada istənilmir, Ankara bu mövzuda “çəhrayı eynək” taxmamalıdır”, – deyə Peskov söylədi.
Üstəlik, o, hətta bir qədər irəli getdi: “Türkiyə özünü Qərbə istiqamətləndirə bilər, biz bilirik ki, Türkiyə Cümhuriyyətinin tarixində Qərbə istiqamətlənmənin intensiv olduğu dövrlər də olub, daha az intensiv olan dövrlər də olub. Biz də bilirik ki, əgər hər şeyi öz adı ilə çağırsaq, heç kim Türkiyəni Avropada görmək istəmir, mən avropalıları nəzərdə tuturam”.
Ümumiyyətlə, səhv bir ifadədir. Başlayaq ondan ki, Türkiyənin Avropa perspektivləri mövzusunda bir avropalı və ya türk siyasətçi danışmalıdır - məsələn, Türkiyə Prezidentinin mətbuat xidmətinin rəhbəri. Peskovun türkcə yaxşı danışdığını bilirik, lakin bu, başqa bir dövlətin perspektivləri barədə açıqlama vermək üçün hələ də kifayət qədər əsas deyil.
Üstəlik, Rusiyanın özünün Avropa perspektivləri, yumşaq desək, kifayət qədər qeyri-müəyyəndir. Rusiya sanksiyalar altındadır, terroru dəstəkləyən ölkə elan edilir. BMT və Aİ-dən tutmuş NATO və AŞPA-ya qədər bütün beynəlxalq təşkilatların platformalarında Rusiya Ukraynaya qarşı inanılmaz sayda cinayət törətməkdə ittiham olunur. İndi hətta Finlandiya Prezidenti Sauli Niinistö də Aland adalarındakı Rusiya konsulluğunun bağlanmasının mümkünlüyünü etiraf edib.
Əslində, Böyük Pyotrun aşdığı “Avropaya pəncərə”ni bağlayan elə Vladimir Putin oldu. O, Avropada bu ölkənin çoxlu sayda lobbiçisindən Rusiyadan məlum maliyyə asılılığına baxmayaraq, buna nail oldu. Rusiya Federasiyasının “Köhnə Dünya” üçün “izqoy” (əlisıxılmaz) dövlətə çevrildiyi bu şəraitdə Peskovun Türkiyənin Avropa perspektivləri ilə bağlı mülahizələri xüsusilə gülünc səslənir. Üstəlik, reallıqda Türkiyə üçün hər şey Rusiya Prezidentinin mətbuat katibinin təsvir etdiyi kimi deyil.
Xatırladaq ki, Türkiyə Prezidenti Ərdoğan İsveçin NATO-ya qəbuluna razılıq verməyə hazır olduğunu və müvafiq sənədi ratifikasiya üçün Türkiyə parlamentinə göndərəcəyini bildirib. Lakin buna cavab olaraq İsveç öz ərazisində terror təşkilatlarının fəaliyyətini qadağan edən yeni qanun qəbul edib. Bildiyiniz kimi, İsveç Türkiyə Respublikasında rəsmi olaraq terror təşkilatı kimi tanınan Kürdüstan Fəhlə Partiyasının (PKK) üzvlərinə sığınacaq verib.
Onu da əlavə etmək yerinə düşər ki, İsveçin Şimali Atlantika Alyansına tezliklə daxil olması ilə bağlı Türkiyə ilə əldə olunan razılaşma çərçivəsində Stokholm Ankaraya Avropa İttifaqı ilə yaxınlaşmada köməklik göstərəcək. Bundan başqa, rəsmi Ankaranın səriştəli addımları nəticəsində Türkiyə-Amerika münasibətlərində yeni mərhələ başlayıb və Amerikanın F-16 qırıcılarının Ankaraya satılması ehtimalı ilə bağlı inamla danışılır.
Deməli, Türkiyə ağıllı davranır. Amma Ankarada bu məsələ ilə bağlı Rusiyanın fikrini soruşan olmayıb. Onlar ümumiyyətlə, Moskvanın mövqeyinə məhəl qoymayaraq hərəkət etməyi qaydaya çeviriblər. Bu, Türkiyənin Ukraynanın NATO-ya sürətlə qəbul edilməsinin tərəfdarı olması və Ukraynada hücum pilotsuz təyyarələri üçün zavod tikməyə başlamasından da aydın görünürdü.
Onu da xatırladaq ki, Ukrayna hərbçiləri Türkiyənin “T-155 Fırtına” özüyeriyən artilleriya qurğusunu (AKS) alacaq. Bunu Ukrayna Silahlı Qüvvələri Baş Qərargahının Baş Əməliyyat İdarəsinin rəis müavini Aleksey Qromov deyib. Bildiyiniz kimi, bu özüyeriyən toplar 40 km-ə qədər məsafədə MOD 274 döyüş sursatı atan və dəqiqədə 6 atəş açmaq qabiliyyətinə malik 155 mm-lik mərmilərlə təchiz edilib. Başqa bir seçim istifadə edilərsə, o, 15 saniyə ərzində üç atəş də ata bilər.
Deməli, Türkiyə Kremldən gələn çıxışlara o qədər də əhəmiyyət vermədən, yumşaq desək, hərəkət edib, edir və edəcək. Bu, Türkiyənin Rusiyanın qəzəbinə baxmayaraq, Azovstal müdafiəçilərinin komandirlərini Ukraynaya necə təslim etməsinin timsalında xüsusilə qabarıq və aydın görünürdü. Onlar Kiyevə qayıdıblar və artıq yenidən cəbhəyə getməyə hazır olduqlarını bəyan ediblər.
Bu məqamı rusiyalı publisist Aleksandr Nevzorov çox maraqlı şərh edib. Onun fikrincə, “Ərdoğan Putini vəhşicəsinə aşağılayıb”. Nevrozov hesab edir ki, Türkiyə Prezidenti təkcə “Azovluları verməklə kifayətlənməyib”, o, bunu Rusiyaya münasibətdə mümkün qədər həqarətlə edib. “O, heç kimdir. Ciddi qərarlar barədə ona məlumat verməyə ehtiyac yoxdur. Hətta bütün razılaşmaların pozulması barədə də məlumat verməyə ehtiyac yoxdur. Bu, Rusiyanın siyasi küçüklərə çevrilməsidir. Onun keçmiş gücünün, demək olar ki, heç bir iz buraxmadan buxarlandığı barədə bəyanatdır", - deyə Nevzorov bildirib.
Bunları dinlədikdən sonra sual yaranır: əslində “çəhrayı rəngli eynəyi” kim çıxarmalıdır? Lakin Dmitri Peskov çətin ki, bu suala vicdanla cavab versin.