Stansiyada vəziyyət getdikcə pisləşir: radioaktiv maddələrin Dnepr ərazisinə daxil olması halında Qara dəniz, gələcəkdə isə Mərmərə və Aralıq dənizi çirklənəcək
Rusların ələ keçirdiyi Zaporojye AES fəlakətin astanasındadır. Ukrayna Prezidenti işğalçıların stansiyada terror aktı hazırladığını açıqlayıb. UNIAN stansiyanın dağıdılmasının hansı nəticələrə səbəb ola biləcəyini təhlil edib. AYNA sözügedən təhlil məqaləsini istinadla təqdime dir:
Rus işğalçıları 2022-ci ilin martında ələ keçirdikləri Zaporojye Atom Elektrik Stansiyasında (AES) terror aktı törətməyə hazırlaşır. Ukrayna Müdafiə Nazirliyinin Kəşfiyyat Baş İdarəsinin məlumatına görə, işğalçılarla müqavilə bağlamış “Rosatom” əməkdaşları və onların yerli əlaltıları iyulun 5-dək stansiyanı tərk etməlidirlər. Qalanlara isə hər hansı qəza baş verərsə, Ukraynanı günahlandırmaq tapşırılıb.
Hələ bundan əvvəl Ukrayna Prezidenti Volodimir Zelenski raşistlərin Avropanın ən böyük nüvə stansiyasını partlatmaq planlarını açıqlamışdı: “Kəşfiyyata məlumat daxil olub ki, Rusiya Zaporojye AES-də terror aktı planlaşdırır və terror aktı ssenarisini nəzərdən keçirir. Bunun üçün hər şeyi hazırlayıblar”.
İyunun əvvəlində Rusiya hərbçiləri tərəfindən Kaxovka SES-in və Kaxovka su anbarının bəndinin partlaması bu nüvə stansiyasını reaktorun soyutma sistemləri üçün xarici su təchizatı olmadan qoyub. Ekspertlər və siyasətçilər təhlükəsizlik vəziyyətinin əhəmiyyətli dərəcədə pisləşməsindən danışırlar.
Ukrayna Daxili İşlər və Rabitə Nazirliyinin rəhbəri Kirilo Budanov da rusların AES-in soyuducu hovuzunu partlatması, habelə işğalçılar tərəfindən stansiya yaxınlığında partlayıcılarla doldurulmuş avadanlıqların yerləşdirilməsi barədə məlumat verib.
İşğalçılar başa düşürlər ki, qəhrəman ukraynalı əsgərlərin hücumu onları tezliklə Ukrayna torpağından qovacaq, ona görə də dəli olub, Kaxovskaya SES-də olduğu kimi, Zaporojye AES-i də dağıtmağa hazırlaşırlar. Yeri gəlmişkən, ruslar bir ildə Ukraynanı və dünyanı şantaj etməklə yanaşı, AES-dən necə istifadə etmək mümkün olduğuna hələ də cavab tapa bilməyib. Ərazi üzərində nəzarəti itirmək real perspektivindən əvvəl onlar indi bizə necə daha çox zərər verə biləcəklərini düşünürlər.
Xəyalpərəstlərin əməlləri ucbatından AES-də təhlükəsizlik hər gün pisləşir.
“İndi vəziyyətimiz daha mürəkkəbdir, çünki onlar (rus işğalçıları – UNİAN) bizi stansiyada vəziyyətə nəzarət etməkdən ayırıblar. Yəni ki, Allah eləməsin, hansısa tədbir görsələr, nəticədə qəza baş verəcək. Qəza baş verərsə, o zaman bizim monitorinq sistemlərinə çıxışımız yoxdur ki, onlar da onu dərhal real vaxt rejimində qeyd edə bilirlər”, - Ukrayna energetika naziri Herman Qaluşenko bildirib.
Beynəlxalq Atom Enerjisi Agentliyinin (MAQATE) baş direktoru, bu təşkilata ciddi təsir göstərən ruslara qarşı sərt mövqeyi ilə tanınan Rafael Qrossi işğal altındakı Zaporojye AES-ə son səfərindən sonra stansiyadakı vəziyyəti belə xarakterizə edib: “Vəziyyət son dərəcə qeyri-sabitdir".
"Kaxovka su anbarının dağılması region üçün fəlakət oldu və bu böyük atom elektrik stansiyasına ciddi çətinliklər əlavə etdi. İndi həmişəkindən daha çox bütün tərəflər MAQATE-nin nüvə qəzasının qarşısının alınmasına yönəlmiş əsas prinsiplərinə tam əməl etməlidir”, Qrossi MAQATE-nin saytında dərc olunan bəyanatda bildirib.
Hazırda AES-də reaktorları soyutmaq və digər nüvə təhlükəsizliyi funksiyalarını dəstəkləmək üçün lazım olan elektrik enerjisini təmin edən vahid operativ ötürücü xəttlə təchiz edilir. Onun bağlanacağı təqdirdə Avropanın ən böyük nüvə obyektinin dayanıqlığı yalnız iş saatları məhdud olan ehtiyat dizel generatorlarından asılı olacaq. Bundan əlavə, minalanmış AES ərazisində çoxlu sayda Rusiya hərbi və zirehli texnikası yerləşir. Mühərrik otaqlarının damlarında atəş mövqeləri quraşdırılır. Bu vəziyyətdə rusların hər hansı ehtiyatsız hərəkətləri və ya təxribatları fəlakətlə nəticələnə bilər. Və belə görünür ki, işğalçılar bu fəlakətin yaşanması üçün hər şeyi edirlər.
Rusiyanın hərəkətlərinin mümkün ssenarilərindən birini yerli ekspertlər stansiyanın soyuducu sisteminin Rusiya hərbçiləri tərəfindən məhv edilməsində görürlər. Soyutma sistemi boruları ilə birlikdə Ukrayna hərbçilərinin əks-hücumunu dayandırmaq üçün geri çəkilərkən partlatıla bilər.
Nüvə təhlükəsizliyi üzrə ekspert Olqa Koşarna deyib ki, reaktoru partlatmaq lazım deyil: “Ruslar AES-i tərk edəndə bu soyuducu kilidi uzaqdan partlada bilərlər. Reaktorlara gedən boru kəmərlərini minalayıblarsa, məsələ bitir".
Koşarnayanın sözlərinə görə, reaktorların soyutma sistemi sıradan çıxsa, yerli enerji sənayesi reaktorları əriməyə başlayar və bu zaman fəlakətin qarşısını almaq üçün cəmi 7 gün vaxt olacaq: “Reaktor isti vəziyyətdədirsə fəlakətin qarşısını almaq üçün cəmi bir gün olacaq. Bütün bunlar, daha doğrusu, qəzanın qarşısını almaq üçün Ukraynanın vaxtını zəbt etmək üçün edilə bilər. Bloklar əriməyə başlayanda qəzadan qaçmaq çətin olacaq".
Bundan əlavə, AES-də işlənmiş nüvə yanacağının saxlanması ilə bağlı potensial təhlükə mövcuddur. Açıq havada 100-ə yaxın çox möhkəm dəmir-beton qablar yerləşir. Etibarlı olsalar da, qəsdən təxribata qarşı müdafiələri yoxdur.
Bununla belə, Zaporojye AES-də fövqəladə vəziyyət yaransa belə, ekspertlər hesab edirlər ki, bu, bəşəriyyət tarixində ən böyük texnogen fəlakət sayılan yeni Çernobıl qəzası miqyasında olmayacaq.
AES-də radiasiyanın yayılması ilə qəza baş verərsə, Zaporojye və qonşu bölgələrin əraziləri çirklənə bilər. Çirklənmənin dərəcəsi küləyin istiqamətindən və sürətindən, hava şəraitindən asılı olacaq. Eyni zamanda, radioaktiv buludun yoluna çıxacaq kənd təsərrüfatı sahələri, şəhər və kəndlər zərər görəcək.
"Ən pis hesablamalar göstərir ki, bu, Çernobıl qəzası zamanı olduğu qədər güclü radiasiya olmayacaq. Bu, on dəfə az olacaq, lakin Zaporojye və Dnepr üçün vəziyyət uzun illər üçün kritik olacaq", - nüvə fiziki Volodimir Borysenko hesab edir.
Yerli ekspertlər hesab edirlər ki, terror aktı baş verərsə, apokaliptik miqyaslı fəlakət olmayacaq. Lakin atmosferə radiasiya buraxılarsa, külək onu Krım da daxil olmaqla, Ukraynanın cənubundakı ərazilərə yaya bilər. Bu, Rusiya Federasiyasının Krasnodar vilayətinə də təsir edəcək. Əgər hava hərəkəti cənub istiqamətindədirsə, o zaman hər şey Qara dənizə gedəcək, Moldovaya və Rumıniyaya, sonra Türkiyəyə gedəcək. Ümumiyyətlə, bütün Qara dəniz bölgəsi təsirlənəcək.
Radioaktiv maddələrin Dnepr ərazisinə daxil olması halında Qara dəniz, gələcəkdə isə Mərmərə və Aralıq dənizi çirklənəcək. Rumıniya, Bolqarıstan, Türkiyə, Gürcüstan və Rusiyanın sahilyanı rayonları biomüxtəliflikdən əziyyət çəkəcək.