Orta nominal əməkhaqqı 10 il əvvəlki səviyyəyə çatdı
Azərbaycanlıların orta nominal əmək haqqı on il əvvəlki səviyyəyə yüksələrək 544 dollar təşkil edib. Bu barədə Dövlət Statistika Komitəsi (DSK) məlumat yayıb.
DSK-nın məlumatına görə, Azərbaycanda orta aylıq nominal əməkhaqqı 2023-cü il avqustun 1-nə artaraq 925,3 manata (cari məzənnə ilə 544,3 dollar) çatıb. Müqayisə üçün qeyd edək ki, 2013-cü ildə 541,4 dollar (919,70 manat) olub, 2014-cü ildə isə statistikaya görə, azərbaycanlılar orta hesabla 567 dollar (indiki məzənnə ilə 963,90 manat) alıblar.
Belə ki, bu ilin 7 ayı ərzində əməkhaqqının artımı ötənilki göstəricidən 11,3% yüksək olub və ən yüksək əməkhaqqı ənənəvi olaraq mədənçıxarma sənayesi, maliyyə və sığorta, peşə, elmi və texniki fəaliyyət, o cümlədən informasiya və rabitə, sənaye sahələrində qeydə alınıb.
Nominal əməkhaqqı haqqında danışarkən ümumi məlumatları nəzərdə tuturuq, çünki hesablanmış əməkhaqqı fondu işçilərin orta sayına və hesabat dövründə ayların sayına bölmək yolu ilə hesablanır. Beləliklə, göstərici kifayət qədər simvolikdir, lakin yerli şirkətlər onu uyğunlaşdırmağa çalışır və tez-tez işçilərin maaşlarını rəsmi statistikanın rəqəmlərinə uyğunlaşdırırlar.
Təbii ki, əksər biznes subyektləri, xüsusən də kiçik və orta sahibkarlar statistikaya uyğunlaşmağa tələsmirlər. Bir qayda olaraq, əksər işəgötürənlər bu il 345 manat (203 ABŞ dolları) olan minimum əməkhaqqından bələdçi kimi istifadə edir və bu məbləğdən 100-200 manat artıq ödəyirlər. Beləliklə, yerli əmək bazarında bütün iş yerlərinin sayını iki bərabər hissəyə bölən dəyər median əməkhaqqı formalaşır.
Ona görə də iş yerlərinin 50%-i bu dəyərdən aşağı, 50%-i isə yuxarı məbləğ alır. Median əməkhaqqı səviyyəsinin ən aydın göstəricisi hesab olunur, lakin bu barədə son məlumat yoxdur. Yalnız məlumdur ki, ötən il azərbaycanlıların orta əməkhaqqı 424 manat (249,41 dollar) olub. Orta nominal əməkhaqqının artırılması təkcə müəyyən işgüzar dairələrə işçilərə orta hesabla nə qədər maaş veriləcəyi barədə siqnal deyil.
Deputat, iqtisadçı alim Vüqar Bayramovun sözlərinə görə, pensiyaların indeksləşdirilməsi bu göstəricinin artımından asılıdır: “Bizim pensiyalarımız orta nominal əməkhaqqının illik artımı əsasında yenidən nəzərdən keçirilir, ona görə də indiki maaş artımının birbaşa pensiyaçılara da təsiri var. Axı, ilin sonunda maaşlar nə qədər əhəmiyyətli artsa, pensiyalara yenidən baxılacaq, faiz də bir o qədər yüksək olacaq”.
“Bu gün əmək pensiyalarının indeksləşdirilməsi üçün iki göstəricidən istifadə olunur: hər ilin yanvar ayında əldə edilən pensiya əvvəlki il üçün nominal orta aylıq əməkhaqqının faiz artımı hesabına artırılır və pensiya kapitalına qiymət artımına uyğun yenidən baxılır. Bundan əlavə, bu ildən tətbiq edilən vahid indeksləşdirmə sistemi bütün əmək pensiyaçılarına ödənişlərin əməkhaqqı artımı faizi qədər artırılmasına hesablanıb”, - deyə ekspert bildirib.
Əgər bu yeddi ayda maaş artımı tendensiyası davam edərsə, o zaman Bayramovun fikrincə, gələn ilin yanvarında pensiyalar təxminən 11 faiz artırılacaq: “Əlbəttə, gələn ilin yanvarında dəqiq məlumat veriləcək, lakin istənilən halda pensiyalar maaş artımı səviyyəsinə qaldırılacaq. Bu baxımdan orta aylıq əməkhaqqının artım tempi təkcə işçilər üçün deyil, həm də pensiyaçılar üçün vacibdir”.
Lakin situasiyanın təzadı ondan ibarətdir ki, bu il əməkhaqlarının artım dinamikası ötən ildən bir qədər geri qalır. Ötən ilin sonunda işçilərimizin orta əməkhaqqı 15 faizə yaxın artıb, pensiyanın sığorta hissəsi də həmin məbləğdə artırılıb. Pensiya kapitalının indeksləşdirilməsinə təsir edən inflyasiya da bu il səngiyib.
Mərkəzi Bank 2023-cü ildə Azərbaycanda illik inflyasiya proqnozunu 8,3% səviyyəsində saxlayıb, ötən il isə 14 faiz təşkil edib. Başqa sözlə, orta əməkhaqqının hazırkı artım tempi davam edərsə, gələn ilin yanvarında pensiyaların indeksləşdirilməsi bu illə müqayisədə nəzərəçarpacaq dərəcədə aşağı olacaq.